راه‌هایی برای قطع چرخه معیوب بی‌اعتمادی

گروه سیاسی همشهری: «خیزش امید و بروز و ظهور موجی از ناامیدی در جامعه» داستان تکراری شکل‌گیری دولت‌ها و سرکار‌آمدن روسای جمهور جدید و بدرقه اجتماعی آنها در پایان دوره است. تاکنون اینگونه بوده است: فصل انتخابات که می‌رسد، سریالی کلیشه‌‌ای با روالی ثابت آماده ثبت در تاریخ می‌شود. داستان از این قرار است: کارزارهای انتخاباتی به پا می‌شوند، رقبای سیاسی در هر بزنگاهی روبه‌روی هم شاخ و شانه می‌کشند، مردم به هواداری آنکه مطلوب‌شان است میدان‌دار می‌شوند، فضای کشور حداقل یک هفته‌ای در دست مردم و ایده‌آل‌هایشان رها می‌شود، ‌صندوق‌های انتخاباتی بر پا می‌شوند، منتخب مردم رخت ریاست‌جمهوری برتن می‌کند، مردم یک‌سالی چشم به‌راه اجرای شعارهای رئیس‌جمهور و همراهانش می‌مانند، اما داستان با فصلی نانوشته و وعده داده نشده روبه‌رو می‌شود و آن‌ چیزی نیست جز ماندگاری برخی وعده‌ها و ما می‌توانیم‌های دولتمردان در همان مرحله انتخاباتی؛ چراکه در قریب به اتفاق وعده‌های ناکام، یا بستر لازم برای تحقق وعده‌ها وجود ندارد ‌یا اینکه اساسا از زمینه عملکردی آن مسئول و مجموعه ذیربطش خارج است و یا نیاز به همراهی و هماهنگی توأمان و دراز‌مدت چند مجموعه اجرایی ‌دارد.  در این بین آنطور که باید و شاید مردم اقناع به ‌وجود موانع یا ضرورت بستر‌سازی‌‌ها نمی‌شوند و مسئولان اجرایی برای مردم شرح نمی‌دهند که مشکلات چه بوده و موانع چیست. در نهایت هم در پایان بازه زمانی، سهم مردمی که انتظار گره‌گشایی و تحقق وعده‌ها را دارند، سرخوردگی از عدم‌برآورده‌شدن وعده‌ها می‌شود و این ناکامی مذاق‌شان را چنان تلخ می‌کند که ‌چشم بر حقیقت جاری می‌بندند و فقط از نا‌کامی‌ها و عدم‌تحقق وعده‌ها شکایت می‌کنند.

چرا مردم ناامید می‌شوند؟
بحث ایجاد امید اجتماعی و تبدیل آن به یأس اجتماعی در تغییردولت‌ها داستانی سریالی و تکراری است و ویژه یک دولت خاص نبوده و نیست. روال کار هم همانطور که گفته شد، بر یک مسیر مشخص استوار است و آن این است که انتخابات همواره امید‌های اجتماعی بزرگی در جامعه شکل می‌دهد و جامعه به‌شدت نسبت به اصلاح اموری که خواستار آن است، حساس و امیدوار‌تر می‌شود؛ اما فقدان بستر و اسباب و لوازم برای احیای این امیدواری یکی از فاکتورهای بروز نا‌امیدی و کاهش اعتماد عمومی به دولت‌ها می‌شود.  در موارد دیگر هم در کارزارهای انتخاباتی وعده‌های بسیار زیادی برای حل تعدادی از مشکلات بزرگ مردم داده می‌شود اما بسیاری از این مشکلات بعد از استقرار دولت‌ها از فهرست اولویت‌های کاری خارج می‌شوند.
این در حالی است که مردم برای عملکرد رئیس‌جمهوری منتخب و دولتمردانش اهدافی را مشخص می‌کنند، و قتی این اهداف برآورده نمی‌شود، ناامید می‌شوند و فکر می‌کنند مسئولان آن وعده‌هایی را که برای حل مشکلات مردم داده بودند، در فضای انتخاباتی و برای جمع‌آوری رأی داده بودند یا اینکه واقعا دولت توان بر‌آوردن آن وعده‌ها را ندارد، همین می‌شود که معترض و ناامید می‌شوند.

دولت‌ها چه می‌توانند بکنند؟
در داستان تکراری تشکیل دولت‌ها و نا‌امیدی مردم از اثربخش‌بودنشان برای ایجاد تغییرات اساسی در زندگی و اوضاع کشور -که عموما بعد از سال نخست دولت‌ها بروز و ظهور می‌یابد - یک وجه مشترک دیگر هم هست که شاید اصلی‌ترین فاکتور تکرار این داستان است‌ و آن چیزی نیست جز فاصله‌گرفتن دولت‌ها از هم‌صحبتی با مردم. سکوت دولت‌ها در قبال شرح دقیق و درست شرایط کشور به مردم مهم‌ترین عاملی است که امید مردم را به‌راحتی به نا‌امیدی بدل می‌‌کند. مردم سکوت دولت‌ها را به نا‌کارآمدی تعبیر می‌کردند و به همین دلیل با سرخوردگی قابل‌توجهی 2سال پایانی دولت‌ها را به نظاره می‌نشینند و این داستان تکرار می‌شود...
به گواه صاحب‌نظران، ضرورت نگاه راهبردی، استراتژیک و دراز‌مدت و نیز دوری از رفتارهای پوپولیستی مدیران تصمیم‌گیر و اجرایی، شرط تحقق و به ثمر نشستن هر ایده و برنامه‌ای است.
 در این میان اما دولت می‌‌تواند با دوری از طرح‌های غیرضروری و بعضا بی‌فایده، کلنگ‌زنی‌های متعدد و بعضا نیمه‌کاره فراوان، منطقه‌گرایی و تخصیص بودجه به‌صورت غیرعادلانه و دوری‌جستن‌ از لابی‌های قومی و منطقه‌ای، آغاز و انجام پروژه‌ها بدون درنظر‌گرفتن پیوست‌های اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی، فقدان نگاه درازمدت و بدون درنظر‌گرفتن محوریت صنعت یا کشاورزی در هر منطقه و.... و شماری از ایرادات اساسی که تا‌کنون مطرح بوده است را جبران کند.
 دولت جدید می‌تواند با بستر‌سازی‌ مناسب برای پیشبرد وعده‌ها، مسیر را برای ماندگاری امید اجتماعی فراهم آورد و در کنار این موارد با محرم تلقی‌کردن مردم در امور و مشکلات و شرح روند اجرایی به آنها، هم آستانه تحمل اجتماعی را بالا نگه دارد و هم پشتوانه اجتماعی خود را ارتقا بخشد.