وفورچای تازه در شمال

ستاره حجتی‌- خبرنگار

امسال هم مانند هر سال دیگری، برداشت برگ سبز چای از اول اردیبهشت آغاز شد؛ برداشتی که تا پایان مهر ادامه دارد. امسال اما به‌نظر می رسد که باغ‌های چای گیلان و مازندران مثمرتر بود و بنابر اعلام سازمان چای کشور تا پایان مرداد 103هزار تن برگ سبز از باغ‌های این ۲استان برداشت شده است.

   افزایش ۲۳درصدی تولید
رئیس سازمان چای کشور با اعلام این خبر و تأکید بر اینکه بخشی از باغ‌هایی که سال‌های گذشته به‌دلیل مشکلات اقتصادی متروک شده بودند نیز زیرکشت چای قرار گرفتند، می‌گوید: از مجموع این برداشت حدود 56هزار تن معادل 55درصد برگ سبز درجه یک و 46هزار تن معادل 45درصد برگ سبز درجه۲ است. خوشبختانه برداشت چای نسبت به بارندگی خوب بود و میزان تولید نسبت به سال گذشته 23درصد افزایش داشت. انتظار داشتیم شرایط خشکسالی بر برداشت چای اثر منفی بگذارد، اما خوشبختانه متعادل‌تر بودن بارش به‌ویژه در گیلان جلوی این آسیب را گرفت.
حبیب جهانساز با تأکید بر‌ اینکه همچنان 90درصد تولید از گیلان و 10درصد برای مازندران به‌ویژه در بخش تنکابن است، ادامه می‌دهد: پیش‌بینی ما برای چین سوم 25 تا 30هزار تن تا 10روز دیگر است و چین چهارم نیز پس از آن آغاز می‌شود و تا مهر ادامه دارد. برآورد می‌شود امسال تا 145هزار تن برگ سبز یعنی 15درصد بیشتر از سال گذشته برداشت کنیم. جهانسوز همچنین درباره ارزش ریالی محصول برداشت شده می‌گوید: 599میلیارد تومان ارزش برگ سبز خریداری شده تا این زمان است. از این عدد 489میلیارد تومان معادل 82درصد از مطالبات چایکاران پرداخت شده و 18درصد باقی مانده است. دولت 90درصد سهم خود را پرداخت و کارخانه‌ها نیز بیش از 78درصد مطالبات را پرداخت کردند. همچنین ۳کارخانه پرداخت معوق دارند.

   حمایت از چایکاران
رئیس سازمان چای کشور درباره شیوه حمایت دولت از چایکاران به‌ویژه چایکارانی که مشغول احیای دوباره باغ‌های خود هستند هم می‌گوید: بخشی از حمایت ما از چایکاران در قالب خرید تضمینی است. خوشبختانه قیمت شورای قیمت‌گذاری برخلاف شورای اقتصاد که حداقل قیمت تضمینی را ابلاغ می‌کرد، متناسب با هزینه‌های تولید و سود متناسب کشاورز است. اصلاح و به‌زراعی مزارع صنعت چای هزینه‌بر و نیازمند حمایت‌های مالی ارزان‌قیمت است. اکنون یک کارگر روزانه 250هزار تومان حقوق می‌گیرد و در یک روز حدود 50کیلوگرم چای برداشت می‌کند. از سویی میانگین قیمت چای کیلویی 6هزارو690تومان است؛ بنابراین برای چایکار این هزینه‌ها نسبتا به‌صرفه است. جهانساز ادامه می‌دهد: هزینه تولید چای در هر هکتار تقریبا 19 تا 20میلیون تومان است و اگر میانگین 10تن چای از هر هکتار باغ برداشت شود، چایکار به‌طور متوسط میانگین 60 تا 70میلیون تومان درآمد دارد، اما مشکل اینجاست که 73درصد باغ‌های ما زیر نیم‌هکتار است. وی توضیح می‌دهد: دولت حمایت خود‌را منوط به میزان برداشت یا سطح زیرکشت نکرده است. ما علاوه بر تسهیلات، از محل صندوق توسعه چای سرمایه در گردش در اختیار چایکاران قرار می‌دهیم و به ازای هر هکتار سال گذشته 3میلیون پرداخت شد که امسال قیمت آن را 4میلیون تومان پیش‌بینی کردیم. سال گذشته از این محل 32میلیارد تومان پرداخت شد. سود این تسهیلات 4درصد با بازپرداخت یکساله است و برای کارخانه‌ها نیز همین تسهیلات را درنظر گرفته‌ایم، اما یک سرمایه‌گذاری از محل صندوق تخصصی چای در بانک‌ها انجام دادیم و بخشی از منابع آن را در ۲بانک دیگر سرمایه‌گذاری کردیم. این سرمایه‌گذاری با این هدف انجام شد که بتوانیم سود تسهیلاتی که 17‌درصد است را به 4‌درصد برای چایکاران و 7‌درصد برای کارخانجات کاهش دهیم. سال گذشته این تسهیلات به 10‌هزار نفر پرداخت شد.

    کمبود اعتبار
رئیس سازمان چای کشور اما از کمبود اعتبار برای پرداخت این تسهیلات می‌گوید و اضافه می‌کند: ما اکنون نیازمند سرمایه‌گذاری در باغ و کارخانجات هستیم و باید بتوانیم تسهیلات سرمایه‌ای ارزان‌قیمتی را در اختیار چایکاران قرار دهیم. طبق برنامه‌ریزی امسال، برای اصلاح و به‌زراعی باغ‌ها به ازای هر هکتار تا 15میلیون تومان برای هرس کف‌بر و برای احیای باغ‌ها هر هکتار 18میلیون به چایکاران تسهیلات 4ساله با بازپرداخت 4درصد پرداخت می‌شود.

    بازگشت ۶هزار باغ به چرخه تولید
بنا بر اعلام این سازمان 50هزار چایکار در گیلان و مازندران فعال هستند که سال گذشته 52میلیارد تومان تسهیلات برای اصلاح باغ‌هایشان دریافت کرده‌اند. طبق پیش‌بینی‌های این سازمان، میزان پرداخت این تسهیلات در سال۱۴۰۰ به 60میلیارد تومان برای اصلاح و به‌زراعی باغ‌ها خواهد رسید. همچنین 22هزار هکتار از باغ‌های گیلان در دست بهره‌برداری است که از این میزان 3هزار هکتار از باغ‌ها در چند سال اخیر به چرخه تولید بازگشته‌اند و کماکان 6هزار هکتار باغ چای رها شده و متروک هستند. مجموع باغ‌های رها شده و در دست بهره‌برداری 28هزار هکتار است. طبق آمار اعلامی سازمان چای کشور 6هزار هکتار باغ رها‌شده می‌تواند در برنامه چرخه تولید قرار گیرد و با ردیف‌های اعتباری مجلس در بازه 5‌ساله به چرخه تولید برگردد.

نارضایتی چایکاران از برنامه‌ها
به‌نظر اما آنچه در برنامه‌ریزی‌های سازمان چای کشور جای دارد، مورد تأیید همه چایکاران گیلان و مازندران نیست. یکی از چایکاران لاریجان معتقد است که دریافت تسهیلات به‌ویژه در بخش به‌زراعی کار پیچیده و سنگینی است.
مجتبی اسلامی می‌گوید: ایراد نخست این است که تسهیلات به‌زراعی پس از انجام امور به شما پرداخت می‌شود؛ یعنی شما باید همه کارها را با پول خودتان انجام دهید و سپس از تسهیلات جایگزین استفاده کنید که به‌ویژه در فصل کشاورزی چنین چیزی میسر نیست. تسهیلات باید به‌منظور تسهیل امور در اختیار کشاورز و باغدار قرار گیرد و بعد راستی‌آزمایی شود که در جای بی‌ربطی هزینه نشود؛ البته رقم این تسهیلات هم بالا نیست.
اسلامی اضافه می‌کند: از سوی دیگر هزینه کشت چای فقط هزینه مزد کارگر نیست. درست است که چای کشت ارگانیک دارد، اما هزینه جابه‌جایی، تامین آب، مبارزه با آفت، استهلاک ماشین‌آلات، بیمه و بسیاری از هزینه‌های دیگر نیز باید لحاظ شود تا میزان سود باغدار سنجیده شود. وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر، هم عدد خرید تضمینی به عدد حقیقی نزدیک‌تر شده و هم پرداخت‌ها زودتر انجام می‌شود، ادامه می‌دهد: اما هنوز هم کشت چای شغل سودآوری به‌حساب نمی‌آید؛ به‌ویژه اینکه، معمولا مالکان باغ‌ها، دارای هکتار بالای اراضی نیستند.

    هزینه گزاف احیای باغ چای
یکی از مالکان باغ چای در تنکابن که حدود ۵سال است باغ چایش متروک و رهاشده، درباره اینکه چرا با وجود حمایت دولت از احیای دوباره باغ‌های متروک چای، اقدام به کشت و زرع نمی‌کند، می‌گوید: هزینه احیای باغ بیش از حمایت‌های دولتی است.
جمیله ریاح ادامه می‌دهد: نه اینکه انتظار داشته باشیم همه هزینه‌ها را دولت پرداخت کند، اما درنظر بگیرید بیشتر کسانی که باغ‌هایشان را رها کرده‌اند، افرادی مانند من هستند که سال‌هاست مشغول این شغل بوده‌اند. من باغم را از پدرم و شغلم را هم از ایشان به ارث بردم، اما ورشکستگی اجازه بلند شدن دوباره به ما نمی‌دهد.
او می‌گوید: وقتی از باغ‌های متروک و کسانی که کشت چای را رها می‌کنند، صحبت می‌کنیم و ایده احیای باغ را جلوی رویشان می‌گذاریم، باید درنظر بگیریم بیشتر این افراد که روستانشین هم هستند، سرمایه‌ای برای شروع کار ندارند و ورشکستگی آنها را در نقطه زیر صفر از نظر شرایط اقتصادی قرار داده است.