اینترنت
خط و نشان برای فعالیت گوگل در ایران
حذف یک اپلیکیشن ایرانی از گوگل‌پلی با گزارش کاربران باعث شده تا مرکز ملی فضای مجازی به گوگل هشدار و اخطار دهد
عمادالدین قاسمی‌پناه- خبر‌نگار
ماجرا از آنجا آغاز شد که تعدادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی خبردار شدند یک پیام‌رسان مشهور داخلی، بدون اجازه اقدام به ساخت حساب کاربری برای آنها کرده است. این کاربران، از آنجا که این اقدام را نقض حریم خصوصی خود می‌دانستند، این پیام‌رسان را در گوگل‌پلی ریپورت کردند که منتج به حذف آن شد. حالا نوبت به کسانی رسیده بود که خود را متعهد به اعتراض به اقدام گوگل‌پلی می‌دانستند. به این ترتیب، تعدادی از کاربران با هشتگ «کاپیتولاسیون مجازی» اعتراض خود را به عملکرد گوگل‌پلی اعلام کردند. با این حال، ماجرا خاتمه نیافت و این بار مرکز ملی فضای مجازی با انتشار بیانیه‌ای به رویه استورهای خارجی اعتراض کرد. مرکز ملی فضای مجازی در بخشی از بیانیه خود، «اقدام انحصارگرایانه اخیر گوگل» را محکوم و عنوان کرد که این شیوه اعمال حکمرانی سکویی(پلتفرمی) در ثبات و پایداری کسب‌وکارهای ایرانی در بستر فضای مجازی مخاطره ایجاد کرده و همچنین حقوق فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی میلیون‌ها شهروند و کسب‌وکار ایرانی را نقض می‌کند. اگرچه مرکز ملی فضای مجازی در بخش پایانی این بیانیه به اپلیکیشن‌های در «مظان تخلف» و پیگیری موضوع از مجاری قانونی اشاره کرده اما تأکید بیانیه بر الزام دستگاه‌های مربوط به کاهش وابستگی به خدمات پایه کاربردی خارجی و حمایت از خدمات پایه کاربردی داخلی و همچنین «پیگیری از مجامع بین‌المللی برای ایجاد هنجارها و سازوکارهای لازم جهت شناسایی و مواجهه با روند رو به گسترش نقض سیستماتیک حقوق دیجیتال کاربران توسط سکوهای فراملی» است.
محدودیت خودخواسته
پوریا آسترکی، تحلیلگر شبکه‌های اجتماعی، در گفت‌وگو با همشهری معتقد است که «آنچه اپ‌های ایرانی را محدود می‌کند و درواقع توان رقابت را از آنها می‌گیرد، خود اپ‌های ایرانی و حمایت‌های غیرمنصفانه از آنهاست». آسترکی در پاسخ به این سؤال که اقدام گوگل‌پلی را انحصارگرایانه باید تصور کرد یا پیام‌رسان مذکور براساس سیاست‌های گوگل حذف شده، می‌گوید: «اقدام گوگل‌پلی قطعا ناشی از شکایات بخشی از کاربران بوده است. با این حال، من اطلاع ندارم که وقتی شکایت صورت می‌گیرد، سیستم، یک اپلیکیشن را حذف می‌کند یا مثلا یک فرد یا کمیته‌ای که مسئول بررسی اینگونه موضوعات براساس سیاست گوگل است».
کارشناس ارتباطات و فناوری اطلاعات، شکایت کاربران در مورد نقض حریم خصوصی خود را منطقی و درست می‌داند و تأکید می‌کند که «در واقع ادعای کاربران این بوده که جعل هویت و سرقت محتوا صورت گرفته و گوگل طبق این ادعا، اپلیکیشن را حذف کرده است.» اگرچه در بخشی از این بیانیه از قوه قضاییه و سایر دستگاه‌ها خواسته شده که به موضوع ورود کنند، با این حال، آسترکی معتقد است که «اگر قرار بر ورود قوه قضاییه به این موضوع باشد، احتمالا به نفع کاربران و گوگل‌پلی ورود خواهد کرد چراکه ادعایی که علیه اپلیکیشن ایرانی مطرح شده (البته نه به‌عنوان یک تخلف محرز) مبتنی بر تضییع حقوق تعداد زیادی از کاربران است که قاعدتا مدعی‌العموم باید از مردم دفاع کند».
اجرای طرح صیانت قبل از تصویب
در بخشی از بیانیه مرکز ملی فضای مجازی آمده است: «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در چارچوب حمایت از حقوق کاربران و کسب‌وکارها، براساس سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات با همکاری سایر دستگاه‌های مسئول نسبت به کاهش وابستگی به خدمات پایه کاربردی خارجی، به‌خصوص سیستم‌عامل‌های ناقض حقوق کاربران، کسب‌وکارها و حاکمیت ملی، در اسرع وقت اقدام کند و حمایت لازم را از خدمات پایه کاربردی داخلی به عمل آورد». آسترکی با اشاره به اینکه عبارت «خدمات پایه کاربردی»، اکنون تعریف حقوقی و بار حقوقی ندارد درباره این بخش از بیانیه می‌گوید: «این بخش در واقع همان اجرای طرح صیانت، پیش از تصویب آن در مجلس است». به‌گفته آسترکی فارغ از بیانیه مرکز ملی فضای مجازی، عده‌ای از فیلترشدن گوگل‌پلی در ایران استقبال می‌کنند تا دسترسی کاربران ایرانی به اپ‌های بین‌المللی محدود شود.
علاقه‌مندی دوگروه به گوگل‌پلی
این در حالی است که این بخش از بیانیه برای دوگروه کم اهمیت است. آسترکی دسته اول را توسعه‌دهندگان اپلیکیشن و شرکت‌های خصوصی می‌داند که برای توسعه تکنولوژی کشور تلاش می‌کنند. به‌گفته او صنعت فناوری ایران قطعا علاقه‌مند به حضور در گوگل‌پلی است و این کار را به هر طریقی ازجمله دورزدن تحریم‌ها و فیلترینگ انجام می‌دهد.
آسترکی به «مردم» به‌عنوان گروه دوم اشاره می‌کند که« به خوبی می‌دانند حقوق آنها در آزادی و دسترسی به گوگل‌پلی تامین می‌شود چراکه نسبت به امنیت اپلیکیشن‌هایی که از گوگل‌پلی دانلود می‌کنند اطمینان بیشتری دارند.»
