مرداد سیاه
در گفت‌وگو با دکتر مسعود یونسیان، اپیدمیولوژیست، وضعیت شیوع سویه دلتای کرونا در ماهی که گذشت را بررسی کردیم
مرضیه ثمره‌حسینی- روزنامه‌نگار
در ماه مرداد کرونا بیش از پیش در کشور تاخت و تاز کرد؛ این بار به‌دلیل اهمال در پیشگیری و کنترل سویه دلتا که تیرماه از هند به استان‌های جنوبی ایران سرایت کرد، وضعیت فوق بحرانی به‌سرعت سراسر کشور را درگیر کرد. موج پنجم کرونا سهمگین‌تر از موج‌های قبل رخ داد و تصاویر ازدحام در بیمارستان‌ها، صف‌های خرید دارو در داروخانه‌ها و تجمع بازماندگان کشته‌های کرونا در غسالخانه‌ها و قبرستان‌ها درد را بر جان همه نشاند و مرداد، ماه دوم تابستان داغ1400، با هزاران داغ دیگر در اشک سپری شد.
طبق آمار رسمی 13 هزار و 975 نفر در مردادبر اثر ابتلا به کرونا جانشان را از دست دادند. دکتر مسعود یونسیان، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، درباره دلایل وقوع انفجاری موج پنجم کرونا می‌گوید: در جهش‌های منتهی به ایجاد ویروس آلفا (انگلیسی) و دلتا (هندی)، در هر بار جهشِ ویروس، میزان سرایت‌پذیری حدود 70درصد افزایش پیدا کرد. یعنی اگر هر فرد مبتلا به ویروس اولیه (ووهان) بهطور متوسط حدود 3نفر را مبتلا می‌کرد، در واریانت انگلیسی، این نسبت به حدود 4 تا 5نفر رسید و در سویه دلتا هر بیمار بهطور متوسط بین 6 تا 8نفر را مبتلا می‌کند. در چنین حالتی که قدرت و سرعت انتقال بیماری بیش از دوبرابر می‌شود، باید اقدامات پیشگیرانه نیز نسبت به ویروس اولیه دوبرابر شود تا تازه در شرایط یکسانی از نظر شدت اپیدمی در جامعه قرار بگیریم.
به بیانی دیگر، وقتی واگیری واریانت دلتا (عامل موج پنجم) 70درصد بیشتر از واریانت آلفا (عامل موج چهارم) باشد، یا ما هم باید میزان اقدامات و رعایت پروتکل‌های بهداشتی‌مان را بیش از 70درصد افزایش دهیم تا در شرایط بهتری نسبت به موج چهارم قرار بگیریم یا باید انتظار شرایط بسیار بدتری را داشته باشیم. از مشاهدات و گزارش‌ها چنین برمی‌آید که نه‌تنها رعایت نکات بهداشتی افزایشی نیافته، بلکه حتی کاهش داشته است. نتیجه این وضعیت نیز افزایش موارد ابتلا و مرگ است.
بحران کمبود دارو و تجویز بیش از حد دارو
2سال است که کرونا رخت سوگ به تن خانواده‌های بسیاری کرده است. موضوعی که در مرداد تحمل وضعیت سیاه کرونا را دشوارتر کرد، بحران کمبود دارو ازجمله سرم در کشور بود که به اذعان مسئولان، مافیای دارو پشت این وضعیت قرار گرفته‌اند. استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره بحران کمبود داروهای کرونا می‌گوید: آنچه این وضعیت را بغرنج‌تر می‌کند تجویز بیش از حد و غیرضروری دارو برای بیماران است. درحال‌حاضر بسیاری از داروهایی که در بیمارستان‌ها و حتی به‌صورت سرپایی تجویز می‌شود، منطبق بر پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های مراکز معتبر بین‌المللی ازجمله سازمان جهانی بهداشت یا مرکز مراقبت و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC) نیست. از آن بدتر اینکه بین بیمارستان‌ها و پزشکان مختلف اختلاف‌نظر قابل‌ملاحظه‌ای وجود دارد و بسیاری از داروهای گران‌قیمتی که برای بیماران تجویز می‌شود حداقل در مرحله نخست بیماری نیازی به تجویز ندارند. در بیماران مبتلا به اَشکال خفیف که تنگی نفس و علائم شدیدی ندارند، اصولاً نیازی به هیچ دارویی غیراز مُسکن، ضدسرفه و مایعات نبوده و شواهد علمی نشان داده‌اند که تجویز هرگونه داروی دیگر، نه‌تنها فایده‌ای ندارد، بلکه موجب تحمیل هزینه و عوارض جانبی احتمالی به بیمار نیز می‌شود. حتی در بیمارانی که علائم شدیدتری دارند و در بیمارستان بستری می‌شوند، راهنماهای معتبر بین‌المللی تجویز اکسیژن و سرم را بهطور روتین برای همه بیماران توصیه می‌کنند و استفاده از هر داروی دیگر، ازجمله داروهای ضدویروسی محدود به شرایط خاص شده است.
نهایتاً در بیمارانی که به فرم شدید بیماری مبتلا می‌شوند، داروهای ضد‌التهابی کوتیکواستروئیدی (برای مثال دگزامتازون) تنها دارویی است که بهطور مشخص و براساس مطالعات متعدد واجد اثربخشی قابل‌ملاحظه‌ای بوده و این داروها هزینه بسیار پایین‌تری نسبت به داورهای گران‌قیمت کمیاب داشته و عمدتاً در داخل کشور تولید می‌شوند. دکتر یونسیان با تأکید بر اینکه آسیبی که ما از تجویز غیرضروری دارو می‌بینیم کمتر از آسیبی که از کمبود آن می‌بینیم نیست، تأکید می‌کند که وزارت بهداشت باید مداخله سریع کرده و پروتکل‌هایی منطبق بر اصول علمی بین‌المللی را در زمینه تجویز داروهای کرونا صادر کند.
استمرار کُندی واکسیناسیون
کُندی واکسیناسیون همچنان یکی از دلایل بروز فاجعه کرونا در کشور است. در ماهی که گذشت واکسن‌های داخلی نتوانستند به وعده‌های داده شده عمل کنند و سرعت واردات واکسن نیز نسبت به سرعت شیوع ویروس بسیار پایین است. در مردادماه، 10محموله جدید واکسن با مجموع 9میلیون و 988هزار و500 دوز واکسن وارد کشور شد. تا امروز (31مرداد1400) درمجموع 22 میلیون و 548 هزار و 321 دوز واکسن کرونا در ایران تزریق شده است. برآورد شده که اگر روزانه یک‌میلیون دوز واکسن در کشور تزریق شود، حدود 4ماه طول می‌کشد تا جمعیت بزرگسال واکسینه شوند. این در حالی است که متوسط تعداد تزریق روزانه واکسن در ماه مرداد حدود 400هزار دوز بوده و با ادامه این روند یک سال طول می‌کشد تا واکسیناسیون با 2دوز انجام شود (بماند اینکه با وجود جهش‌های جدید کرونا صحبت از الزام تزریق دوز سوم شده).
در مردادماه موارد ابتلای مجدد و ابتلای افراد واکسینه‌شده به ویروس کرونا افزایش یافت و در این میان برخی نسبت به کارایی واکسن‌های کرونا دچار تردید شدند. استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درباره کارایی واکسن‌های کرونا می‌گوید: درست است که اثربخشی اغلب واکسن‌ها دربرابر سویه دلتا کاهش پیدا کرده و تزریق واکسن مانع ابتلا به بیماری نمی‌شود اما خوشبختانه همه واکسن‌های شناخته‌شده مانع از وقوع فرم‌های شدید ابتلا و موارد بستری شده و نیز منجر به کاهش بسیار زیاد آمار مرگ ناشی از کرونا می‌شوند که این موضوع بسیار پراهمیت است.
بنابراین، جای نگرانی و تردیدی نیست که واکسن‌های تأییدشده‌ای که اثربخشی آن برای ویروس چینی ثابت شده، برای واریانت دلتا نیز اثر خواهد گذاشت. دکتر یونسیان با تأکید بر اینکه هرچه واکسن‌های کرونا سریع‌تر به‌دست مردم برسد شاهد کاهش بیشتر و سریع‌تر موارد ابتلای شدید و بستری و مرگ خواهیم بود، می‌افزاید: با این‌حال با شرایطی که امروز گرفتار آن هستیم، نتیجه تسریع در واکسیناسیون را بعد از فروکش‌کردن موج پنجم و برای آینده خواهیم دید. وی با تأکید بر اینکه رفتار آینده ویروس کرونا کاملاً تابع رفتار امروز و آینده ماست، می‌افزاید: همچنان باید بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی و اقدامات پیشگیرانه غیراز واکسن متمرکز شد و با تغییر رفتارمان، با کاهش تجمعات و عدم‌برگزاری مراسم و اجتماعات، چه در فضای بسته و چه باز، منتظر فروکش‌کردن موج پنجم باشیم. مرداد سیاه تمام شد. با هزار ترس و دلهره وارد شهریور می‌شویم، ترس از اینکه تعطیلی چند روز هفته گذشته و همچنین برپایی برخی مراسم عزاداری محرم بدون رعایت پروتکل‌های بهداشتی عامل انتقال سینه‌به‌سینه ویروس شده باشد و با بروز پیک ششم رخت عزا بر تن ایران ماندگار باشد.
در همینه زمینه :
