هیچ راه میانبری وجود ندارد

میثم قاسمی

چند سال پیش با یک اقتصاددان مصاحبه می‌کردم. در میانه بحث گفت: «من اگر بخواهم یک نصیحت به بچه‌ام بکنم، این است که در اقتصاد، هیچ راه میانبری وجود ندارد.» چند سالی از آن گفت‌وگو می‌گذرد و من بارها و بارها به این جمله فکر کرده‌ام. این روزها که در افغانستان دوباره غوغای طالبان به پا شده، از چپ و راست تحلیل‌های متفاوتی درباره وضعیت این کشور منتشر می‌شود. رسانه‌های کاغذی و اینترنتی، شبکه‌های ملی و بین‌المللی تلاش می‌کنند توضیح دهند پس از 2دهه حضور آمریکا و متحدانش در افغانستان و برگزاری چندین انتخابات و ایجاد نهادهای دمکراتیک، چه شد که در عرض چند روز ناگهان ورق برگشت؟ از انبوه تحلیل‌ها و اخبار اینطور می‌توان برداشت کرد که آنچه ما در طول این 2دهه از افغانستان می‌دیدم تصویری بازنمایی شده و کوچک از واقعیت این کشور بوده است. عکس‌ها، فیلم‌ها و روایت‌هایی که از کابل و یکی، دو شهر بزرگ دیگر - آن هم فقط از بخشی کوچکی از این شهرها – به‌نمایش درمی‌آمد، نسبتی با واقعیت کشور افغانستان نداشت و آنچه در این ۲۰سال رخ داده بود، تنها رنگ زدن به ویرانه‌های کشوری بود که همچنان با بسیاری از مفاهیم دنیای امروز، بیگانه است. شاید این همان راه میانبری است که اقتصاددان ابتدای این نوشته می‌گفت، وجود ندارد. ساختن سینما و پاساژ و حتی برگزاری انتخابات با حداقل شرکت‌کننده، کار دشواری نیست؛ آن هم در کابلی که تحت تسلط نیروهای نظامی بیگانه است، اما در دل و جان انسان‌ها چه تغییری ایجاد شده است؟ نمی‌خواهم بیش از این به داستان افغانستان بپردازم و ترجیح می‌دهم در روزنامه‌ای که از ابتدا برای شهر و شهروندان پایتخت بنا نهاده شده، به موضوعات شهری بپردازم، اما زاویه‌ای راکه برای دیدن مسائل انتخاب کرده‌ام ‌رها نمی‌کنم.
تهران، مشکلات و معضلات زیادی دارد. برخی از این مشکلات، مختص تهران نیستند و در تمامی شهرهای بزرگ دنیا دیده می‌شوند؛ به‌خصوص پایتخت‌ها که همزمان میزبان ساختارهای سیاسی هم هستند و همین موضوع، دردسرها را چند برابر می‌کند. تا اینجای کار، ما با مسئله‌ای حل نشدنی روبه‌رو نیستیم. می‌توان از تجربیات دیگر کشورها استفاده کرد و البته با توجه به مختصات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و... تهران، راهکاری را برگزید. اما مشکل زمانی آغاز می‌شود که گاهی مدیران احساس می‌کنند می‌توان با کاری کوتا‌ه‌مدت و در عرض چند‌ماه یا یکی، دو سال، سنگ‌های بزرگی را از پیش پا برداشت. در حقیقت آنها به‌دنبال «میانبر» می‌روند. میانبرها در ظاهر مشکل را برطرف می‌کنند، اما درحقیقت تنها نما را تغییر می‌دهند و در باطن همه‌‌چیز مانند قبل باقی می‌ماند.
بازمی‌گردم به جمله اقتصاددان و این بار می‌خواهم بگویم نه‌تنها اقتصاد که شهر هم راه میانبری ندارد. آرام، پیوسته و با برنامه باید پیش‌رفت.