عزادار است، ایران

کرونا هست، هیئت‌های عزاداری محرم محدود شده‌اند اما مردم عزادار حسینی همچنان با رعایت پروتکل‌ها سعی می‌کنند مجالس‌شان را در عزای دردانه پیامبر خاتم برپا کنند. نکته مهم عزاداری‌های محرم در کشور ما، تنوع آیین‌های عزا در گوشه‌گوشه کشور است. مردم هر استان و شهر کشور با آداب و رسوم خود این مجالس عزا را برپا می‌کنند. اینها تنها چند نمونه از این عزاداری‌ها و البته معروف‌ترین‌هایشان هستند.

   خرم‌آباد
عزاداری روز عاشورا در خرم‌آباد را با هیچ کجای دیگر نمی‌شود مقایسه کرد. خرم‌آبادی‌ها هم اگر بخواهند آنطور که پدر‌هایشان برای امام حسین(ع) عزاداری می‌کردند عزاداری کنند، باید هر کجا که هستند، این دو روز را بروند خرم‌آباد تا توی مراسم گل‌اندود شرکت کنند. برای این مراسم از یک هفته قبل جوان‌های محله‌ها، از بیابان‌های اطراف شهر خاک می‌آورند. بعد خاک را غربال و به آن عطر و گلاب اضافه می‌کنند اما اصل مراسم گل‌اندود کردن از اذان صبح روز دهم محرم شروع می‌شود. در این روز، وسط هر محله یک حوضچه گل درست می‌کنند و دسته‌های عزاداری با رسیدن به این حوضچه، خود را گل اندود می‌کنند. بعد کنار آتش، گل‌های روی لباس‌شان را خشک می‌کنند تا شب که بعد از مراسم عزاداری گل‌ها را بشویند و لباس‌هایشان را عوض کنند.

   یزد
با اینکه در خیلی از شهر‌های ایران در روزهای تاسوعا و عاشورا نخل‌گردانی می‌کنند اما به محض شنیدن مراسم نخل‌گردانی، آدم یاد یزد می‌افتد. شاید هم دلیلش این باشد که نخل‌گردانی در یزد، سابقه‌ای طولانی دارد و نخل‌های این شهر خیلی معروفند؛ نخل‌های بزرگی که به نشانه تابوت سیدالشهدا در شهر گردانده می‌شوند و در بقیه ایام سال هم در میادین بزرگ شهر هستند. باغداران و کشاورزان یزدی هم درخت‌های کهنسال باغشان را نذر همین نخل‌ها می‌کنند که بعد از خشک شدن، برای مراسم نخل‌گردانی از آنها استفاده شود.

   ابیانه
مراسم عزاداری در ابیانه قدمتی هزار‌ساله دارد اما حالا چند سالی است که با رونق گرفتن گردشگری در ابیانه، به جز ابیانه‌ای‌های اصیل، خیلی‌های دیگر هم برای مراسم عزاداری محرم به این روستای زیبا می‌روند. دلیل زیبایی این مراسم هم در نوع و مدل حرکت دسته‌های عزاداری است که نخل‌هایشان را از کوچه‌های پر‌پیچ‌و‌خم روستا عبور می‌دهند و «یا حسین»گویان، سربالایی تند کوچه‌ها را طی می‌کنند. بعد هم همه نخل‌ها و دسته‌ها روز عاشورا در مسجد روستا دور هم جمع می‌شوند و دسته‌جمعی عزاداری می‌کنند.
 
   اردبیل
مراسم تشت‌گردانی مخصوص آذربایجانی‌ها و بالاخص اردبیلی‌هاست. خیلی از اردبیلی‌های مقیم تهران هم در روزهای‌ماه محرم، بدون اینکه به شهرشان بروند، مراسم تشت‌گردانی را همین جا اجرا می‌کنند اما اینطور که معلوم است، مجالس شلوغ تشت‌گردانی در اردبیل چیزی نیست که بشود آن را در تهران هم اجرا کرد؛ مراسمی که هر سال سیل حاجت‌دار‌ها در آن شرکت می‌کنند. تشت‌گذاری از آن مراسم‌هایی است که در اکثر حسینیه‌ها و تکیه‌های اردبیل اجرا می‌شود و هر سال هم تعداد تشت‌ها زیاد‌تر می‌شود؛ چون اکثر اردبیلی‌ها برای رفع مشکلاتشان نذر تشت‌گذاری می‌کنند.



   کاشان
مراسم عزاداری محرم در کاشان از روز اول محرم شروع می‌شود و تا روز شانزدهم ادامه دارد. به‌خاطر همین، اکثر کاشانی‌های مقیم نقاط دیگر می‌توانند در این ۱۶روز لااقل یکی، دو روز را در کاشان بگذرانند. «چاووش عزا» اسم مراسم عزاداری کاشانی‌هاست؛ مراسمی که در آن دسته‌های بی‌شمار عزاداری در حالی‌ که چاووشی می‌خوانند، از گوشه و کنار شهر راه می‌افتند تا در بازار شهر به هم برسند و در آنجا دسته‌جمعی عزاداری کنند. در این روز‌ها، تقریباً توی خانه‌های کاشان هیچ‌کسی پیدا نمی‌شود. همه مردم یا در دسته‌های عزاداری هستند، یا کنار خیابان‌ها در حال تماشای دسته‌هایی که هر سال تعدادشان زیاد‌تر می‌شود.
 
   زنجان
خود زنجانی‌ها می‌گویند هر سال محرم که از راه می‌رسد، دوباره به یاد همه می‌افتد که زنجان بعد از منا، دومین قربانگاه بزرگ مسلمانان جهان است. بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین سنت زنجانی‌ها در این‌ماه قربانی کردن است. اینطور که از جمعیت شهر معلوم است، هر سال زنجانی‌ها از شهرهای مختلف و حتی کشورهای دیگر به زنجان می‌آیند تا در عزاداری‌های این شهر شرکت کنند. به جز قربانی کردن، خواندن نوحه‌های قدیمی ترکی هم در کنار همه رسومات دیگر طرفداران زیادی در میان زنجانی‌ها و حتی غیرزنجانی‌ها دارد.
 
   خرمشهر
خود خرمشهری‌ها می‌گویند خرمشهر کربلای ایران است. اینچنین است که اکثرشان هر کجای ایران باشند، در دهه عزاداری به کربلای ایرانی می‌روند تا مراسم آیینی و قدیمی عزاداری محرم را در کنار همشهریانشان اجرا کنند. در خرمشهر، تکیه‌های بی‌شماری هست که در آن لر‌ها، کرد‌ها، بوشهری‌ها، آذربایجانی‌ها و عرب‌ها مراسم‌های متفاوتی را برگزار می‌کنند. البته تعدادی از هیئت‌های شهر تهران هم هستند که مثل عرب‌های خرمشهری مراسم اجرا می‌کنند اما اصل نوحه‌خوانی و سینه‌زنی معروف جنوبی‌ها را می‌شود در خرمشهر دید.
 
   دزفول
مراسم عزاداری در شهر دزفول قدمت ۱۲۰۰ساله دارد. هر سال دهه اول محرم که از راه می‌رسد، شهر دزفول طبق آیین هزاران‌ساله‌اش، به 2بخش تقسیم می‌شود. در شب‌های اول تا دهم ‌ماه محرم، دسته‌های عزاداری از قسمت شمالی شهر به سمت جنوب حرکت می‌کنند و دسته‌های عزاداری جنوب شهر هم به سمت بالا. مقصد همه این دسته‌های عزاداری هم مقبره سیدسلطانعلی سیاهپوش است. اکثر دزفولی‌ها هم مثل خیلی از ایرانی‌های دیگر، ترجیح می‌دهند ایام عزاداری را در شهرشان در جوار سیدسیاهپوش بگذرانند؛ با نوای نوحه‌خوانی حاج‌صادق آهنگران.
 
   مشهد
تقریباً از صبح تاسوعا تا ظهر عاشورا هیچ ماشینی اطراف حرم امام رضا(ع) حرکت نمی‌کند. همه دسته‌های عزاداری به مقصد حرم‌مطهر از تکیه‌هایشان خارج می‌شوند و در راه رسیدن به حرم، مدام پرجمعیت‌تر از قبل می‌شوند. مشهدی‌ها هم مقیم هر کجا که باشند، برای خواندن نماز ظهر عاشورا در حرم و خوردن شله نذری باید خودشان را به شهرشان برسانند؛ شهری که بزرگ‌ترین اجتماعات شهری را در مراسم‌های مختلف به‌خودش می‌بیند و یکی از این اجتماعات پرجمعیت هم، نماز ظهر عاشورا در حیاط و صحن حرم امام رضا(ع) است.
 
   قم
شهر مذهبی قم در روزهای ‌ماه محرم حال و هوایی دارد که قمی‌ها نمی‌توانند در شهرهای دیگر آن را تجربه کنند. در روز عاشورا، دسته‌های عزاداری به سمت حرم حضرت معصومه(س) حرکت می‌کنند و تا اذان مغرب‌ و عشا در حرم می‌مانند. بعد از تاریک شدن هوا هم، مراسم مشعل‌گردانی در شهر شروع می‌شود. در این مراسم، مشعل‌های بزرگی روشن می‌شود و مشعل‌گردان‌ها که در یک جای ثابت ایستاده‌اند، مشعل‌ها را در شعاعی وسیع می‌چرخانند. دسته‌های عزاداری هم مراسم شام‌غریبان را در کنار این مشعل‌ها برگزار می‌کنند.