گرانی کاغذ، نفس ناشران را به شماره انداخته است

سعیده مرادی- خبر‌نگار

گرانی کاغذ معضلی است که این روزها دامنگیر حوزه نشر شده است؛ معضلی که رمق ناشران را گرفته و اغلب آنها را با چالش‌های جدی مواجه کرده و برخی دیگر را هم به خط پایان حرفه‌شان نزدیک کرده است؛ به‌ویژه ناشرانی که تازه وارد این حرفه شده‌اند و اصطلاحا نوپا به‌حساب می‌آیند. گرانی کاغذ، به‌ویژه از ابتدای سال 1400به شکلی بوده که تقریبا صنعت نشر کتاب را از تکاپو انداخته است. مشکل اصلی از زمانی شروع شد که به واسطه تحریم‌ها قیمت دلار سر به فلک گذاشت و واردات کاغذ محدود شد. در گفت‌وگو با تعدادی از ناشران نوپا و البته فعال، موضوع گرانی کاغذ و تأثیری را که بر عملکرد آنها داشته است، بررسی کرده‌ایم.

گرانی کاغذ و زمینگیر شدن ناشران

گرانی کاغذ تأثیری منفی بر کسب‌وکارمان گذاشته؛ به‌طوری که بسیاری از ناشران به‌ویژه ناشران نوپا و تازه‌کار در همان ابتدای کار بسیار متضرر شدند و در شرایطی قرار گرفتند که مجبور شدند دست از کار کشیده و از حوزه نشر خارج شوند. احمد تهوری، مدیر انتشارات آفتابکاران با بیان این مطلب به همشهری می‌گوید: «گرانی کاغذ کمر صنعت نشر را شکسته و تأثیر بدی بر نویسندگان، مولفان و ناشران گذاشته است. بسیاری از ناشران خرده‌پا و کوچک که می‌‌خواستند در حوزه فرهنگ فعالیت کنند، حذف شدند؛ چراکه با این گرانی نمی‌توانستند کار کنند. قطعا خرید کاغذ از بازار آزاد با قیمت‌بندی حدود ۶۰۰هزار تومان برای هیچ‌کس مقرون به صرفه نیست. همین موضوع باعث شده بسیاری از ناشران زمینگیر شوند و بسیاری دیگر هم دست از کار بکشند و منتظر بمانند تا ببینند در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد. این موضوع باعث شده تا تولید کتاب و قیمت نهایی آن با مشکلات عدیده‌ای مواجه شود. دیگر تولید کتاب با قیمتی کمتر از ۲۰۰هزار تومان حتی برای ناشرانی که سابقه آنچنانی و توانایی مالی بالایی دارند هم به‌صرفه نیست. اما بسیاری از ناشران برای اینکه بتوانند به نوعی به فعالیت خود ادامه داده و مشتریان خود را از دست ندهند، سعی می‌کنند یارانه‌ای را برای کتاب‌ها درنظر بگیرند تا این کالای فرهنگی با قیمتی مناسب و متعادل به‌دست مشتریان و مخاطبان برسد. انتشارات ما هم با همین رویکرد به‌تازگی کتاب ۶۰۰ صفحه‌ای را با قیمت ۷۴ هزار تومان روانه بازار کرده است تا در این آشفته‌بازار و گرانی بتوانیم هم بازار کسب‌وکارمان را حفظ کنیم و هم مشتریان با قیمت مناسب کتاب موردنظر خود را خریداری کنند.»
مدیر انتشارت آفتابکاران می‌گوید، هم گرانی کاغذ و هم شیوع ویروس کرونا باعث شده تا از میزان فعالیت‌های‌شان کاسته شود: «در گذشته در ‌ماه حدود ۱۶ عنوان کتاب چاپ می‌کردیم، اما اکنون با اوضاع پیش‌آمده از ابتدای سال ۱۴۰۰ که ۵‌ماه از آن می‌گذرد تنها ۴عنوان کتاب را به چاپ رسانده‌ایم و کارمان به‌شدت افت کرده است.»
تهوری امیدوار است که حمایت مسئولان گره‌ از کار ناشران باز کند و قیمت‌ها کاهش یابد: «ما در این اوضاع و احوال که هیچ پیش‌بینی‌ای از آینده نداریم، تنها امیدمان این است که مسئولان از ناشران حمایت کنند و با اتخاذ تدابیر درست و خردمندانه و توزیع کاغذ دولتی از حجم گرانی‌ها بکاهند. من خودم اخیرا با یکی از مدیران ارشاد گفت‌وگویی داشتم، اما هیچ نتیجه‌ای از این گفت‌وگو حاصل نشد.»

دیگر کاغذی برای چاپ نداریم

اگر گرانی کاغذ و افزایش بی‌رویه آن به همین شکل ادامه یابد، موجب ورشکستگی ناشران می‌شود و دیگر ادامه فعالیت برای ما امکان‌پذیر نخواهد بود. محسن فرجی، مدیر نشر خزه که حدود ۳سال است در این حوزه فعالیت می‌کند با بیان این مطلب به همشهری می‌گوید: «مشکلات ناشران و فعالان این حوزه به گرانی‌های اخیر کاغذ محدود نیست، بلکه شیوع ویروس کرونا هم تاحدودی باعث شد تا فعالیت ناشران کم‌رونق شود. از آن زمان تاکنون با وجود همه تعطیلی‌ها و سختی‌ها ما در ‌ماه ۴ عنوان کتاب چاپ می‌کردیم، اما هم‌اکنون افزایش قیمت کاغذ باعث شده تا میزان چاپ کتاب‌هایمان به ۲عنوان در‌ ماه برسد. دیگر کاغذی هم برای چاپ کتاب نداریم و کاغذی هم که هم‌اکنون استفاده می‌کنیم کاغذی است که از چاپخانه قرض گرفته‌ایم. اگر این روند ادامه پیدا کند، دیگر چاپخانه هم کاغذی ندارد که به ما قرض بدهد و مجبوریم کاغذ موردنیاز خود را از بازار آزاد فراهم کنیم. کاغذ در بازار آزاد هم تقریبا ۵برابر کاغذ دولتی است و با این نرخ و هزینه‌های فعلی و قیمت‌های کنونی، فعالیت ناشران به‌صرفه نیست. گرانی‌ها و اوضاع اقتصادی موجود کمر ناشران را زیر بار مشکلات خم کرده است؛ بنابراین نیاز است که توجه خاصی به این حوزه شود.»
فرجی می‌گوید، تنها راه برون‌رفت از این مشکلات توزیع کاغذ توسط وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی است: «وزارت ارشاد این نوید را به ناشران داده است که به‌زودی یک سهمیه کاغذ به همه ناشران اختصاص داده خواهد شد. این موضوع باعث می‌شود تا تعادلی در حوزه نشر و قیمت‌ها ایجاد شود. اگر این کار را نکنند و راهکار مناسبی در این زمینه پیدا نشود، قیمت نهایی و پشت جلد کتاب به‌شدت افزایش می‌یابد و این افزایش قیمت ریزش مخاطب را به‌دنبال خواهد داشت و این موضوع به مرور باعث حذف کتاب از سبد خانوار می‌شود و لطمه بزرگی بر پیکره فرهنگ کشور وارد می‌کند؛ بنابراین مسئولان باید هرچه زودتر به‌دنبال راه‌‌حل مناسبی درخصوص توقف گرانی‌ها و کاهش قیمت‌ها باشند.»

 دست دلال‌ها باید از بازار کاغذ کوتاه شود

هم‌اکنون گرانی کاغذ و قیمت‌های بی‌ثبات باعث شده تا دست از کار بکشیم و کتابی چاپ نکنیم تا ببینیم گرانی‌ها تا کجا ادامه خواهد داشت و قیمت‌ها چه زمانی ثبات پیدا خواهد کرد. علی کهوند، مدیر انتشارات گرانش که ۳سال است در حوزه نشر فعالیت دارد با بیان این جمله به همشهری گفت: «قیمت کاغذ به ناگهان بسیار افزایش یافت و بسیاری از ناشران و دست‌اندرکاران این حوزه را با مشکل مواجه کرد؛ به‌ویژه ناشرانی را که چند سال بیشتر از فعالیت‌شان نمی‌گذرد و به نوعی تازه اول راه هستند. قیمت کتاب هم به تبع گرانی کاغذ افزایش یافته است و کتابی که قبلا ۸۰ هزار تومان بود، اکنون به ۱۵۰ هزار تومان رسیده است. این افزایش قیمت نه برای ناشران و نه برای مخاطبان به‌صرفه نیست. البته ما با انجام یکسری از کارها مانند کوچک کردن فونت و کارهایی از این دست سعی کرده‌ایم که قیمت کتاب را پایین نگه داریم، اما این راهکارها موقتی است و نمی‌توان در بلندمدت از آن بهره‌برد.» کهوند معتقد است با به کارگیری یکسری راهکارها می‌توان از گرانی کاغذ جلوگیری کرد و مانع افزایش قیمت‌ها شد: «به اعتقاد من مسئولان با انجام یکسری اقدامات می‌توانند گرانی‌های موجود را کنترل کنند و به قیمت‌ها ثبات بخشند. مهم‌ترین این اقدامات کوتاه کردن دست دلال‌ها از بازار کاغذ است. با حذف دلال‌ها و ایجاد نظم در بازار کاغذ و همچنین توزیع کاغذ دولتی نه‌تنها دیگر افزایش قیمتی وجود نخواهد داشت، بلکه قیمت‌ها هم ثبات پیدا خواهند کرد.»