گزارش
بغداد به شبکه برقی خلیج‌فارس متصل می‌شود
دولت عراق قصد دارد فاز اول طرح اتصال برق خود به شبکه برق کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس را در تابستان سال آینده به بهره‌برداری برساند
بحران برق عراق یکی از مهم‌ترین علل نارضایتی مردم این کشور از دولت‌هایی بوده که پس از سقوط نظام صدام در سال2003 تا‌کنون بر سر کار آمده‌اند. دولت مصطفی الکاظمی، طی یک سال گذشته گزینه‌های مختلفی را برای گسترده کردن دایره واردات برق عراق و در نتیجه کاهش ساعات خاموشی در این کشور مورد بررسی قرار داده است. ازجمله مهم‌ترین این گزینه‌ها، اتصال به شبکه برقی خلیج‌فارس است.
به نوشته روزنامه الصباح عراق، نخستین فاز این طرح درصورت تامین منابع مالی خارجی، در تابستان سال میلادی آینده توسط دولت به بهره‌برداری خواهد رسید. ماجد حنتوش، وزیر برق عراق نیز در این‌باره می‌گوید: بغداد مذاکرات مهمی را با صندوق بین‌المللی پول با هدف استقراض و تامین منابع مالی به‌منظور تکمیل فاز اول این طرح آغاز کرده است. اگرچه مقامات عراقی از بیان جزئیات بیشتر درباره این طرح و مراحل پیشرفت آن خودداری می‌کنند اما به نوشته روزنامه الصباح، 85درصد از زیرساخت‌های اتصال برق عراق به شبکه خلیج‌فارس تکمیل شده است. دولت الکاظمی در تابستان سال2019 قراردادی را به این منظور با شورای همکاری خلیج‌فارس به امضا رساند. براساس این قرارداد خطوط انتقال برق به طول 300کیلومتر(220کیلومتر داخل کویت و 80کیلومتر داخل عراق) تاسیس خواهد شد. به نوشته روزنامه العربی‌الجدید، این طرح در نخستین مرحله از بهره‌برداری روزانه 500مگاوات به ظرفیت شبکه برق عراق اضافه می‌کند.
زیرساخت‌های خطوط اتصال برق بغداد به شبکه خلیج‌فارس به دور از چشم رسانه‌ها توسعه پیدا کرده است. بخش عمده زیرساخت‌های تاسیس شده در این طرح مربوط به طرف عراقی است و تکمیل فوری آن به سرعت عمل پیمانکاران غربی آنها بستگی دارد.
رد پای تحریم‌های ایران در تصمیم عراق
بخش عمده تولیدات برق در عراق وابسته به واردات گاز ایران است. براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی وزارت امور مالی عراق در سال2020، این کشور سالانه بیش از 1میلیارد و 200میلیون دلار واردات انرژی از ایران دارد. این در حالی است که مجموعه واردات یادشده، همچنان فاصله چشمگیری با نیاز واقعی عراق در حوزه برق دارد. سقف تولید کنونی این کشور بین 19الی 21هزار مگاوات در روز است، اما حداقل نیاز عراق در ماه‌های گرم سال از 30هزار مگاوات عبور می‌کند. در این میان یک متغیر جدید طی 10سال گذشته، بحران را از آنچه بود پیچیده‌تر کرده است؛ «تحریم‌های آمریکا». براساس فرامین وزارت خزانه داری آمریکا، عراق باید در درازمدت واردات انرژی خود از ایران را به حداقل رسانده و یا حتی متوقف کند. دولت‌های عراقی طی یک دهه گذشته موفق شده‌اند از طریق مذاکرات مستقیم با واشنگتن به معافیت‌های 3الی 6ماهه برای خرید گاز از ایران دست یابند، اما این معافیت‌ها تنها در سایه اطمینان آمریکا از وجود برنامه جدی عراق برای کاهش نیاز به واردات گاز ایرانی صادر می‌شود. چشم‌انداز عراق در حوزه واردات برق از کشورهای خلیج‌فارس، تنها مربوط به نگرانی از تحریم‌های ایران نیست. این برنامه علاوه بر کاهش هزینه‌های خرید گاز از ایران، می‌تواند در فازهای بعدی خود به پلی برای صادرات برق از جنوب عراق به همسایگان شمالی این کشور نیز تبدیل شود. البته دستیابی به چنین چشم‌اندازی بدون شک نیازمند زیرساخت‌های انبوه و زمانبری خواهد بود.
از سوی دیگر کسب رضایت شهروندان خشمگین و دست‌کم کاهش اعتراضات خیابانی مکرر در فصل تابستان را می‌توان یکی دیگر از نتایج واردات گسترده برق از خلیح فارس طی سال‌های آینده به شمار آورد. وزارت نیروی عراق، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین کانون‌های فساد مالی در این کشور شناخته می‌شود. برای درک بهتر ابعاد این فساد کافی است بدانیم ظرف نزدیک به 20سال گذشته، مبلغ «62میلیارد دلار» از اموال عمومی برای رفع مشکل برق، تاسیس نیروگاه‌های جدید و یا تعمیر نیروگاه‌های فرسوده در عراق هزینه شده است. این در حالی است که نه‌تنها هیچ‌گونه بهبود چشمگیری در وضعیت تولید برق طی این سال‌ها رخ نداده بلکه سرنوشت اموال مصرف شده نیز به هیچ عنوان روشن نیست. مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق برای نخستین بار در ابتدای سال میلادی جاری این آمار و ارقام محرمانه را اعلام کرده است.
حمایت آمریکا از حرکت عراق به‌سوی خلیج‌فارس
دولت‌های پیشین آمریکا(مخصوصا بوش و اوباما) طی سال‌های گذشته همواره از سوی متحدان خود، متهم به انفعال نسبت به ایران و عقب‌نشینی مقابل این کشور در پرونده عراق بوده‌اند. بندر بن سلطان، رئیس پیشین سازمان اطلاعات عربستان سعودی و یکی از مهم‌ترین سیاستگذاران منطقه‌ای این کشور در مصاحبه با روزنامه الشرق‌الاوسط می‌گوید: سیاست‌های غلط دولت‌های آمریکا از سال2003 تا‌کنون، عراق را به یکی از مهم‌ترین متحدان ایران تبدیل کرده است؛ تا جایی که به‌رغم اعمال شدیدترین تحریم‌ها علیه تهران، عراق همچنان به‌طور رسمی بیش از یک میلیارد دلار در سال خرید انرژی از این کشور دارد. بر این اساس، آمریکا طی سال‌های اخیر تلاش کرده با استفاده از ابزارهای مختلف سیاسی، اقتصادی و نظامی، عراق را به متحدین خود در حاشیه عربی خلیج‌فارس نزدیک‌تر کند.
بدون شک حوزه نیرو و برق، یکی از مهم‌ترین سرفصل‌های مورد نظر آمریکا برای کاهش روابط بغداد و تهران است. وزارت خارجه آمریکا در دولت‌های ترامپ و بایدن، با اتخاذ مواضعی مشابه از هرگونه توسعه روابط عراق با شورای همکاری خلیج‌فارس، به‌ویژه در حوزه برق استقبال کرده است. پایگاه ایندیپندنت عربی با اشاره به فشارهای آمریکا بر عراق برای تکمیل اتصال شبکه برقی این کشور به خلیج‌فارس می‌نویسد: آغاز همکاری‌های برقی میان بغداد با شورای همکاری، بخشی از تلاش‌ها برای انزوای منطقه‌ای ایران است. عربستان سعودی انتظار دارد در صورت موفقیت این طرح، سرمایه‌گذاری‌های جدیدی را در بخش‌های مختلف اقتصاد عراق تا بیش از 5میلیارد دلار اجرا کند. این در حالی است که میزان مبادلات تجاری بغداد و تهران همچنان بیش از 10میلیارد دلار در سال ارزیابی می‌شود. از سوی دیگر باید توجه داشت تکمیل پروژه بندر فاو که در صدر اولویت‌های اقتصادی دولت الکاظمی قرار دارد، پیوندهای تجاری میان عراق با همسایگان جنوبی این کشور در خلیج‌فارس را دوچندان می‌کند. با این حال سابقه اجرایی ضعیف دولت‌های عراق طی 2دهه گذشته، همچنان به‌عنوان چالشی مهم پیش روی تمامی طرح‌های یادشده به چشم می‌خورد. نباید فراموش کرد که دیگر دولت‌های عراق نیز با هدف کاهش وابستگی به منابع خارجی و... تا‌کنون 62میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بی‌سرانجام از خود به میراث گذاشته‌اند. آیا طرح‌های مورد نظر دولت موقت مصطفی الکاظمی نیز سرنوشتی مشابه خواهد داشت؟ پاسخ این سؤال تنها با گذشت زمان روشن می‌شود.
