نقش هزار رنگ فرش ایرانی

قالی‌بافی یکی از هنر-صنعت‌های مهم کشور محسوب می‌شود که می‌تواند ازطریق صادرات، ارزآوری مناسبی داشته باشد. باتوجه به وجود مکاتب مختلف قالی‌بافی، هریک از استان‌ها فرش‌های دستباف با طرح‌های ویژه خود را دارند و می‌توانند بازارهای مختلفی را نیز در دنیا بیابند. روزنامه همشهری دراین گزارش به معرفی مراکز و شهرهای اصلی قالی‌بافی دراستان‌ها و بررسی نقشه‌های ویژه فرش هر استان پرداخته و مقاصد صادراتی فرش استان‌ها، میزان درآمد حاصل از صادرات فرش، تعداد فعالان فرش‌بافی دراستان‌ها و همچنین وضعیت بیمه‌ای فعالان این حوزه را مورد بررسی قرار داده‌است.

فعالیت280هزار بافنده فرش در اصفهان 
در اصفهان از گذشته‌های دور ۱۳طرح اصلی فرش بافته می‌شد که اکنون تعداد این طرح‌ها کمتر شده‌است. ازعمده‌ترین طرح‌هایی که اکنون در استان اصفهان بافته می‌شود، می‌توان به طرح‌های لچک و ترنج، اسلیمی، گل فرنگ، شکارگاه، اصفهان، نایین، کاشان، گلپایگان و شهرضا اشاره کرد. بیش‌از هزارو 500کارگاه متمرکز فرش و حدود ۱۸۰کارگاه وابسته به فرش در زمینه طراحی و حرفه‌های وابسته در این استان وجود دارد و شهرهای اصفهان، نایین، کاشان، گلپایگان و نجف آباد را می‌توان به‌عنوان مراکز اصلی قالی‌بافی دراستان به‌شمار آورد؛ هرچند کارگاه‌های قالی‌بافی در سراسراستان وجود دارد. فرش اصفهان از دیرباز به خارج از کشور صادر می‌شده‌است و کشورهای ایالات‌متحده آمریکا، عربستان سعودی، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، روسیه، چین، آلمان و ژاپن بازارهای هدف صادرات فرش اصفهان هستند. همچنین دراین استان 280هزار بافنده فرش فعالیت دارند که 3/16درصد آمار کل کشور (براساس آمار مرکزملی فرش ایران) را به‌خود اختصاص داده‌اند و از این تعداد، فقط ۱۹هزارنفر از بیمه تأمین‌اجتماعی بهره‌مند هستند. براساس آمار گمرک ایران، بین 12تا15درصد از صادرات فرش کشور، مربوط به فرش اصفهان است و میزان درآمد حاصل از صادرات فرش دستباف استان، ۲میلیون و ۵۴۰هزار و ۸۵دلار بوده‌است. 

ثبت جهانی فرش چهارمحال وبختیاری
مطابق با معاهده بین‌المللی لیبسون که جمهوری‌اسلامی ایران با تصویب مجلس شورای‌اسلامی در سال 1380 به آن ملحق شد، فرش چهارمحال‌وبختیاری به ثبت جهانی رسیده و درسال1396 نیز از لوح ثبت‌جهانی فرش بختیاری باحضور رئیس مرکزملی فرش ایران در شهرکرد رونمایی شد. متولیان فرش این استان نیز پیگیر ثبت ملی نقشه‌های خاص قالی مناطقی از شهرکرد، فرش یلمه بروجن، فرخ‌شهر، سامان، شلمزار و گبه اردل و ثبت آواها و داستان‌های مخصوص قالی‌بافی دراستان هستند. بیشترین فرش‌های استان را قالی شهرکرد، قالی قهفرخ (فرخ‌شهر)، یلمه بروجن، گبه ریزباف اردل، فرش بختیاری مناطق عشایری و بختیاری‌نشین و فرش چالشتری تشکیل می‌دهد. براساس نظر برخی محققان، طرح فرش «سرو» و «کاج» که به‌عنوان اصلی‌ترین طرح آریایی مطرح است، از نمونه‌های بارز طرح‌های فرش این استان به‌شمار می‌رود. به گفته رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، 100هزاربافنده فرش دراین استان درقالب 9تعاونی فرش روستایی، 2تعاونی شهری و یک اتحادیه در استان ساماندهی شده‌اند که با فعالیت 52هزار دار قالی، به‌طور متوسط سالانه 200هزارمترمربع فرش در استان تولید می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد اکنون حدود ۱۰هزاربافنده دراین استان از خدمات بیمه تأمین‌اجتماعی بهره‌مندند.

دلالان؛ بلای‌جان فرش خراسان‌جنوبی 
قالی‌بافی در استان خراسان‌جنوبی در چند سبک مرسوم است؛ سبک تابع منطقه نایین، سبک تابع اصفهان، سبکی که از قالی کرمان نشأت می‌گیرد و در آخر سبکی که از قالی بلوچ خراسان الگو گرفته است. سالانه بیش‌از 4هزارمتر‌مربع فرش در استان تولید و برای فروش به تهران ارسال می‌شود. حدود 50هزاربافنده فعال هم دراستان حضور دارند که به‌صورت تمام‌وقت، پاره‌وقت یا فصلی مشغول فعالیتند. ارزش فرش تولیدی خراسان‌جنوبی، سالانه حدود ۹۰میلیارد تومان تخمین زده می‌شود و سال‌گذشته ۱۰۰هزارمتر‌مربع فرش دستباف دراستان تولید شد که که به‌دلیل صادرات ناچیز، بخش عمده‌ تولیدات روی دست بافنده و تجار باقی مانده‌است. حضور دلالان یکی دیگر از مشکلات فرش دستباف استان است، چراکه در خراسان‌جنوبی غالبا قیمت فرش را دلالان تعیین می‌کنند. از همین رو سال‌گذشته تفاهم‌نامه‌ای میان معاونت توسعه روستایی نهاد ریاست‌جمهوری، کمیته امداد امام‌خمینی(ره) و استانداری مبنی بر خرید فرش دستباف روستاییان و عشایر منعقد شد. 

قالی‌بافی در سراسر ترکمن‌صحرا
گلستان را به نام فرش ترکمن می‌شناسند و طرح‌های هشت‌ضلعی‌ ترکمنی و... سینه به سینه درمیان طوایف گشته است و طی 20سال اخیر به همت «زلیخا عادلی» بانویی از اهالی بندرترکمن، به مرحله احیا و مستند شدن رسید. هرچند شهر گنبدکاووس عنوان «شهرملی فرش ترکمن» را در فهرست میراث‌ملی کشور از آن خود کرده، اما زنان درهمه شهرها و روستاهای ترکمن‌صحرا از شرق مراوه تپه تا آق قلا و گمیشان، بافنده‌های حرفه‌ای هستند. بافنده ترکمن با توجه به اشیاء، خطوط هندسی، عوامل طبیعی موجود در محیط زندگی، خواسته‌ها، اعتقادات و باورهای خود، طرحی درمی‌اندازد که ترجمان حالات و احساسات درونی او باشد. اما دستمایه همه آنها، تکراراشکال هندسی مثلث، دایره، شش‌ضلعی یا جای پای شتر است که به «طرح ترکمن»، «طرح تکه و کوشک دابان» یا «باغی از شتر» نیز شهرت دارد. این طرح در میان قالی‌های طایفه تکه دیده می‌شود. قابسه‌گل نقش متعلق به طایفه جعفربای و ملهم از پرنده‌ای است که در سواحل دریای خزر زندگی می‌کند و برای ترکمن‌ها مورداحترام است. قابسه‌گل هم طرح سنتی فرش ایل یموت است و معمولا به شکل لوزی در دو سر آن بافته می‌شود و حاشیه آن را طرح‌های ساده شاهین یا برگ درخت تشکیل می‌دهد. طغرگل یا نقش عقاب نیز متعلق به طایفه جعفربای است که طغرل سلجوقی را تداعی می‌کند. طرح قابوس اما از طرح‌هایی است که در سال‌های اخیر ابداع شده و مخصوص قالیچه و برگرفته از آرامگاه قابوس‌ابن وشمگیر در گنبدکاووس است. کشورهای ترکیه، روسیه، ایتالیا، آلمان، انگلستان و ژاپن محل فروش ۸۰درصد قالی ترکمن هستند، اما ازآنجاکه فرش گلستان نیز مانند سایر صنایع‌دستی از پایانه‌های گمرکی استان مبادله نمی‌شود، سهم بافنده‌های گلستانی از صادرات فرش، تنها فروش اولیه قالی است. براساس آخرین آمار اداره‌کل صنعت، معدن و تجارت گلستان، بیش‌از۶۰هزاربافنده در گلستان شناسایی شده‌اند که ۹۰درصد این جمعیت را زنان تشکیل می‌دهند، اما با این وجود فقط ۱۰درصد از این افراد زیرپوشش بیمه قالی‌بافی هستند.

هنر دست عشایر فارس
درمیان عشایر استان فارس هنوز زیباترین هنردستى، قالى‌بافى است که آمیزه‌اى است از کار، تلاش و هنر که با دست‌هاى سخت‌کوش زنان عشایر بافته مى‌شود. درمیان این بافته‌ها، نوعى فرش به نام گبه بافته مى‌شود. گبه تجلى زیبایى، طراوت و شادى زندگى عشایرى است که مانند پیراهن‌هاى رنگ به رنگ زنان قشقایى، موجى از رنگ‌هاى شاد طبیعت را در خود جا داده‌است. زمینه‌ اصلى این فرش، دشت‌هاى سرسبزى است که عشایر در آنها زندگى مى‌کنند. مهارت‌های سنتی قالی‌بافی استان فارس، زیباترین هنردستی عشایر این منطقه و یکی از آثار میراث‌فرهنگی ناملموس ایران است که توسط سازمان یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌است. براساس مدارک و شواهد تاریخی، مهارت‌های سنتی بافت قالی ۱۲قرن است که در فارس رواج دارد. برخی ویژگی‌ها، قالی فارس را از قالی سایر مناطق ایران متمایز می‌کند. یکی از این ویژگی‌های منحصربه‌فرد، این است که در تارهای آن به‌طورکامل از پشم استفاده می‌شود. اگر تارها از ابریشم باشد، آن را رنگ نمی‌کنند. در نتیجه رنگ اصلی همیشه نمایان است. تنها در برخی مناطق کوهستانی مانند داراب، آباده، فراغه، اقلید و بعضی از قسمت‌های نیریز که قالی‌های ریزبافت و ظریف بافته می‌شود، هم تار و هم پود از پنبه است. اکنون 80درصد قالی‌های بافته شده در استان به کشورهای دیگر صادر می شود. تعداد بافندگان فعال دراین استان حدود 174هزارنفر و تعداد کل افراد بیمه شده، 31هزارو 154نفر است و بیش‌از 20درصد فرش دستباف کشور توسط قالی‌بافان استان فارس بافته می‌شود.

صادرات مناسب فرش خراسان‌رضوی
قالی‌بافی درخراسان‌رضوی ظرفیت‌های بالقوه‌ای مانند پرورش 200تن پیله، تولید80تن ابریشم، برداشت حدود 40هزارتن پنبه محلوج و وجود بیش‌از 15هزارتن پشم مناسب تولید خامه فرش دارد و به‌دلیل قدمت قالی‌بافی دراین استان، برخی نقوش مربوط به دوره تیموریه و صفویه هستند. در خراسان‌رضوی حدود ۹۰هزار قالی‌باف ماهر حضور دارند، اما اکنون حدود ۴۰ تا ۴۵هزارنفر دراین زمینه فعالند. سرانه تولید فرش دستباف به‌ازای هرقالی‌باف حدود ۶متر‌مربع در سال است؛ پس طی یک سال می‌توان برای استان حدود ۲۴۰تا ۲۵۰هزارمتر‌مربع بافت فرش درنظرگرفت. البته باتوجه به شرایط بافنده‌ها ازجمله کوچک بودن منازل، امکان عرضه سریع‌تر به بازار، فروش راحت‌تر، نیاز کمتر به نقدینگی و... بخش عمده آن به تابلوفرش اختصاص دارد که به برند و اصالت فرش ایرانی لطمه وارد می‌کند. مهم‌ترین مرکز قالی‌بافی استان، مشهد است و زمینه این فرش‌ها دارای رنگ لاکی با نقش ترنج، لچک و حاشیه لاجوردی است. بیرجند، طبس، کاشمر، سبزوار و نیشابور هم به ترتیب در رتبه‌های بعدی قالی‌بافی دراین استان قرار دارند. درمیان عشایر استان نیز قالی‌بافی رونق دارد و بافت قالیچه‌های بلوچی نیز درمیان چادرنشینان اطراف تربت‌حیدریه، کاشمر، سرخس و تربت جام رایج است. در سال‌های گذشته تحریم‌ها میزان صادرات فرش را تحت تاثیر قرار داده بود و شیوع کرونا هم به کاهش بیشتر تولید و صادرات فرش دستباف دامن زده‌است. افزایش قیمت مواد اولیه، کاهش استفاده از مواد اولیه مرغوب و.... از مشکلات تولید فرش دستباف خراسان‌رضوی در بازارهای داخلی و خارجی است. 

سهم35درصدی آذربایجان‌شرقی از بازار صادرات فرش
در آذربایجان‌شرقی 3مکتب مهم قالی‌بافی وجود دارد که در شهرهای آذرشهر، هریس و سردرود واقع شده و قالی‌بافی در شهرهای دیگر هم با کپی‌برداری از نقشه‌های این 3شهر بافته می‌شود. فرش آذرشهر که به فرش تبریز هم مشهور است، برای مفروش کردن خانه‌های شهروندان به‌کار می‌رود و فرش هریس با وجود دوام زیادی که دارد، در روستاها و شهرهای کوچک مورد استفاده قرارمی‌گیرد. سالانه بیش‌از 120هزار تخته فرش و تابلوفرش در ابعاد مختلف در آذرشهر، هریس و تبریز به‌ویژه شهر کوچک سردرود تولید می‌شود؛ فرش‌هایی که ارزآوری زیادی دارند و هر تابلوفرش به‌طور متوسط 500تا 2هزاردلار ارز نصیب کشور می‌کند. سالانه به طور متوسط 300 تا 400هزارمترمربع فرش در استان بافته می‌شود و حدود 500هزارنفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم از تولید تا صادرات فرش فعالند. اما با همه‌گیری ویروس کرونا، صادرات فرش در استان دچار چالش جدی شد، چراکه بخشی از صادرات تابلوفرش به‌صورت چمدانی صورت می‌گرفت و با بسته شدن مرز، بیشتر کشورهای هدف، این نوع صادرات تقریبا متوقف شده‌است. فرش‌های این استان به کشورهایی ازجمله کانادا، ایالات‌متحده آمریکا، آلمان، فرانسه، ایتالیا، سوئیس، هلند، و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌شود. یکی از چالش‌های جدی حوزه فرش بافی استان نبود بیمه مناسب است و ازجمعیت 500هزارنفری فعال دراین حوزه، کمتر از 45هزارنفر زیرپوشش بیمه تأمین‌اجتماعی هستند. با توجه به اینکه تابلوفرش‌های تبریز به 5قاره جهان صادر شده و نقش‌های بومی نیز در تعدادی از این تابلوفرش ها دیده می‌شود، از این محصول صادراتی به‌عنوان نماینده فرهنگی کشور و استان یاد می‌شود. این استان تاکنون توانسته سهم 35درصدی از بازارصادرات 420میلیون دلاری فرش کشور را به خود اختصاص دهد.

خراسان‌شمالی؛ جلوه‌گاه هنر قالی‌بافی
ارائه سبک‌های متنوع بافت باعث شده‌است خراسان‌شمالی به‌عنوان جلوه‌گاه قالی‌بافی ایران شناخته شود؛ طرح‌ها و نقوشی که ریشه در تاریخ و فرهنگ این خطه دارد. این استان با دارا بودن 10هزار دار قالی‌بافی و حدود 25هزاربافنده فعال (حدود 3درصد جمعیت) و تولید و صادرات بیش از صدها هزارمترمربع، یکی از مراکز مهم تولید فرش دستباف و دیگر دستبافت‌های داری است. سالانه حدود 160هزارمترمربع فرش دستباف دراین استان بافته می‌شود. شهرستان‌های بجنورد، بخش مرکزی و حومه آن و شیروان، اسفراین، جاجرم و شهرستان فاروج مراکز مهم قالی‌بافی و محل تمرکز قالی‌بافان در استان هستند. فرش فارسی‌باف، فرش دویدوخ، قالی ترکمن و قالی جرگلان انواع فرش دستباف خراسان‌شمالی است. با همه اینها، اکنون فقط 10درصد از قالی‌بافان این استان زیرپوشش بیمه هستند. یکی دیگر از مشکلات استان، این است که فرش‌های تولیدی خراسان‌شمالی از سایر استان‌ها صادر می‌شود و به نام سایر استان‌ها در کشورهای دیگر به‌فروش می‌رسد. 

بازار کم‌رونق فرش کرمان
اگرچه زمانی فرش کرمان سرآمد بازارهای جهانی بود، اما دیگر از آن رونق و بازار گرم خبری نیست. براساس برخی اسناد موجود، قدیمی‌ترین نوع قالی کرمان که به «قالی راور» شهرت دارد که در سال1866 میلادی بافته شده‌است. راور یکی از شناخته‌شده‌ترین شهرستان‌های استان در عرصه‌ قالی‌بافی است و در سیرجان، زرند، کرمان، بافت، رفسنجان، کهنوج، منوجان و مناطقی ازجمله شهداد و ماهان نیز قالی دستبافت کرمانی تولید می‌شود. نقشه‌های فعلی فرش کرمان تقریبا همان نقش و طرح‌های سنتی و قدیمی هستند و تغییرات چندانی مطابق با سلیقه‌ روز درآن صورت نگرفته‌است. از معروف‌ترین نقشه‌ها می‌توان به سرام، رشیدفرخی، تیمو، حسن‌خان، قابی، درختی، تجربه‌کار، سلسله‌دار و ارجمند اشاره کرد. محققان می‌گویند از بررسی نقوش فرش کرمان به ارتباط آن با گیاهان و طبیعت این منطقه پی برده‌اند که نشان می‌دهد هنرمند و طراح با الهام از گل‌های موجود در دشت و تپه و دره‌های کرمان، دست به خلق طرح‌های قالی زده‌اند. اکنون، بیش‌از 70هزاربافنده‌ فرش در استان کرمان فعالند و سالانه حدود 400هزار مترمربع فرش دستبافت تولید می‌شود. روزگاری، کرمان سالانه بیش‌از 30میلیون دلار صادرات فرش داشته، اما در سال‌گذشته، حجم صادرات به بیش‌از 2 میلیون دلار رسید. آن‌طور که مسئولان ارزیابی می‌کنند، روند رشد آغاز شده اما هنوز تا نقطه ایده‌آل فاصله بسیار زیادی وجود دارد. 

خوی و تکاب؛ قطب فرش آذرباجان‌غربی
هرچند آذربایجان‌غربی از قطب‌های تولید فرش کشور محسوب نمی‌شود، اما شهرهای خوی درشمال و تکاب درغرب استان، قطب‌های فرش استان به شمار می‌روند. با وجود اینکه فرش‌های ریزماهی خوی و افشار تکاب 11سال قبل ثبت ملی شده و فرش خوی نیز درسال ۱۳۹۲ به ثبت‌جهانی رسید، اما هنر قالی‌بافی استان نیازمند توجه جدی است تا امکان آموزش به نسل‌های بعد فراهم شود. البته رونق بازار فرش ریزباف استان موجب شده قالی‌بافی در شهرستان‌های بوکان، شاهین ‌دژ، میاندوآب، مهاباد و ارومیه هم رواج داشته باشد و سود خوبی نصیب فرش بافان و فروشندگان فرش شود. حدود 30درصد از فرش‌های این 5شهر به فرش‌های دستباف خانگی با قیمت مناسب برای مصرف‌کنندگان عادی و تابلوفرش اختصاص دارد. آذربایجان‌غربی توانسته 10درصد از صادرات فرش کشور را به خود اختصاص دهد و سالانه حدود 300هزارمترمربع فرش دراستان بافته می‌شود. ارزش صادرات فرش استان سالانه حدود 25میلیون دلار بود، اما با همه‌گیری ویروس کرونا، از این میزان کاسته شده و به حدود 18میلیون دلار رسیده است. 

2برند معتبر فرش دستباف کردستان
کردستان با تولید سالانه ۱۸۰هزارمترمربع فرش و تابلوفرش، از قطب‌های این صنعت در کشور است و فرش این استان در دنیا نیز حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. فرش تک پود سنندج و بیجار، ۲برند معتبر کشوری و جهانی فرش کردستان است که ثبت ملی شده‌اند و فرش بیجار نیز در مسیرجهانی شدن قرار دارد. ژاپن، کانادا، روسیه، پاکستان، کشورهای اروپایی و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از مشتریان فرش کردستان هستند. ریزماهی، افشار و ابریشم، گل‌ابریشم و مرینوس مهم‌ترین نقش‌های فرش کردستان هستند‌. فرش گروس یا بیجار نیز از کهن‌‌ترین و با سابقه‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی است و بافت ظریف، اصالت و تنوع طرح از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن است. مهم‌ترین ویژگی فرش بیجار ساختار متراکم آن است و به‌همین دلیل به «قالی آهنی» مشهور است. این قالی مانند آهن محکم است و نمی‌توان آن را تا کرد به همین دلیل در دوران ابتدایی تجارت فرش، آن را «لول» می‌نامیدند. ۹۰هزاربافنده فرش در استان حضور دارند که تنها 12هزارنفر آنان زیرپوشش بیمه هستند. 

بازار ناشناخته فرش همدان
متنوع‌ترین فرش‌های ایران در همدان بافته می‌شود، اما چون مصرف خانگی ندارد، بسیاری تصور می‌کنند تولید فرش همدان ضعیف است. درهمدان از فرش‌های زیرتلفنی با ابعاد 25در 40سانتیمتر که ‌فروشندگان به آن «فرش بیبی» می‌گویند تا فرش‌های 24متری بافته می‌شود، اما تنها 15درصد این تولیدات، مصرفی خانگی دارد و بقیه صادر می‌شود. «فرش بیبی» بیشتر در قروه درجزین بافته می‌شود و قالیچه‌ها را در نهاوند می‌بافند که برند جهانی دارد و اوشوند، حیدری و ایلیاتی جزو نقشه‌های برند نهاوند محسوب می‌شوند. فرش‌های ملایر به آلمان، اتریش و انگلستان صادر می‌شود و نقشه جوزان و شهرباف ملایر که به آن نقشه ترمه نیز گفته می‌شود، برند جهانی محسوب می‌شوند. دره گرگ و میشان نیز از نقشه‌های فرش ملایر هستند. 

تولید فرش قم در استان‌های دیگر
استان قم به تولید فرش تمام ابریشم ظریف و لطیف شهرت دارد و بیشترین تعداد بافنده‌های فرش این استان در مناطق نیروگاه و شهرقائم سکونت دارند. در برخی روستاها ازجمله صرم، خورآباد و روستاهای اطراف کاشان هم بافنده‌های قم زندگی می‌کنند. در دوره‌های مختلف اتحادیه قالی‌بافان استان قم حدود 27هزارکارت قالی‌بافی در قم صادر شده که از این تعداد، حدود 6هزارنفر از خدمات بیمه تأمین‌اجتماعی برخوردارند. حدود 280پروانه تولیدی فعال برای فرش دستباف قم صادر شده که ازاین تعداد حدود 50پروانه در قم بافنده دارند. بقیه بافنده‌ها در استان‌های زنجان، گیلان، همدان، مرکزی و... مشغول قالی‌بافی هستند. استان قم دارای خوشه فرش دستباف متشکل از واحدهای تأمین‌کننده مواداولیه، تولیدکنندگان، بافندگان و مشاغل وابسته و پشتیبان مثل طراح، نقاش، قالی‌شویی و صادرکنندگان است. نمی‌شود گفت قمی‌ها طرح و نقشه خاصی برای قالی‌بافی دارند، درواقع محدودیت خاصی در طرح و رنگ فرش وجود ندارد. ازاین رو نقشه‌های فرش قم متنوع هستند، چون وابسته به ساختارخاصی نیستند. برخی از طرح‌های معروف فرش قم شامل شاه عباسی، افشان، قابی یا بندی، بته‌ای، درختی، اسلیمی، شکارگاه گلدانی، تلفیقی، گل فرنگ، محرابی، محرمات و طرح‌های تابلویی هستند. حدود 90درصد از فرش ابریشم این استان به کشورهای حوزه خلیج‌فارس به‌ویژه امارات و قطر، کشورهای اروپایی ازجمله آلمان و ایالات‌متحده آمریکا صادر می‌شود و اخیرا چین و تاحدی روسیه به بازارهای هدف صادراتی فرش دستباف قم پیوسته‌اند.