گزارش
آوار طالبان بر سر مردم
همزمان با تصرف شهرهای استراتژیک افغانستان توسط نیروهای طالبان، هزاران نفر از مردم در شمال و غرب، آواره شده‌اند
جواد نصرتی- روزنامه‌نگار
طالبان در 3روز پیاپی، 3مرکز ولایت در افغانستان را تصرف کرده و با فراری‌دادن تعداد زیادی از ساکنان شهرها، این حقیقت وحشتناک را پیش‌روی دنیا قرار داده که ممکن است شهرهای بزرگ این کشور را یکی پس از دیگری به تصرف در‌آورد.
طالبان دیروز موفق شد مرکز ولایت قندوز را فتح و به بزرگ‌ترین پیروزی خود از زمان شروع دوباره حملات سراسری‌اش دست پیدا کند. فتح قندوز که از سوی طالبان اعلام شد، با تکذیب مقامات دولتی مواجه شده و آنها مدعی بودند که شهر سقوط نکرده است. با این حال، منابع مستقل در گفت‌وگو با الجزیره این خبر را تأیید کرده بودند. برخی منابع دولتی هم گفته بودند که فقط فرودگاه و پایگاه نظامی در اختیار نیروهای دولتی است و آنها از آنجا با نیروهای طالبان درگیر هستند. منابع نظامی افغان دیروز به بی‌بی‌سی گفته بودند که حملات طالبان را در قندوز پس زده‌اند. قندوز پیش از این در سال‌های 2015 و 2016 هم به‌دست طالبان افتاده بود.
طالبان از زمانی که نیروهای خارجی به رهبری آمریکا ترک افغانستان را شروع کرده‌اند، حملات سراسری خود را آغاز کرده و از آن زمان روستاها و شهرهای کوچک زیادی را فتح کرده است. با این حال، شهرهای بزرگ خط قرمز دولت افغانستان به شمار می‌رفتند و تلاش‌های طالبان برای فتح یک شهر بزرگ ناکام مانده بود. طالبان اما جمعه با قدرت از این خط قرمز عبور کرد و ابتدا زرنج در ولایت نیمروز را که با ایران هم‌مرز است فتح کرد. یک روز بعد نوبت به شبرغان در جوزجان رسید و دیروز هم بزرگ‌ترین پیروزی آنها در قندوز ثبت شد. منابع خبری گفته‌اند که طالبان بدون جنگ زرنج را فتح کرده است. طالبان همچنین مدعی شده است که شهر سرپل در شمال را هم فتح کرده است اما نماینده مردم سرپل دیروز گفته بود که درگیری‌ها در این شهر در جریان است. درگیری‌ها بین طالبان و نیروهای دولتی در هرات در غرب و لشکرگاه و قندهار در جنوب هم ادامه دارد. این فتوحات، مردم را در شهرهای بزرگ درگیر کابوس طالبان کرده و گزارش‌های زیادی درباره فرار مردم از مناطق مورد حمله طالبان منتشر شده است. در شهرهای کوچک‌تر مناطق مرزی، مردم زیادی به کشورهای همسایه تاجیکستان و ایران پناه برده‌اند. در شهرهای بزرگ هم بسیاری، پیش از حمله به مناطق امن رفته و آنها که در شهرها باقی مانده‌اند، از ترس طالبان از خانه‌هایشان بیرون نمی‌آیند. یکی از شهروندان قندوز درباره وضعیت شهر به الجزیره گفته است که مردم زیادی پیش از وارد‌شدن طالبان به شهر، قندوز را ترک کردند. او گفته است: «هرچند درگیری‌ها آرام شده اما شهر مثل یک منطقه نظامی است.»
آوارگان قندوز، حالا به هزاران غیرنظامی دیگر می‌پیوندند که در ماه‌های اخیر از دست طالبان فرار کرده‌اند. این آوارگان در شهرهای امن در مدارس و پناهگاه‌ها مستقر شده‌اند. یکی از پناهگاه‌های آنها، شهر اسدآباد در شمال‌شرق و در نزدیکی قندوز است. گل‌ناز، مادر یکی از خانواده‌های پناهنده در این پناهگاه به بی‌بی‌سی گفته است: «بمب‌های زیادی روی روستای ما ریخته شد. طالبان آمد و همه‌‌چیز را ویران کرد. ما مجبور بودیم خانه‌هایمان را ترک کنیم. بچه‌های ما و همینطور خودمان مجبوریم روی زمین بخوابیم. دختر هفت‌ساله من بیرون از خانه بود که درگیری‌ها شروع شد. از آن روز او گم شده است و ما نمی‌دانیم که زنده است یا نه.»
طالبان تلاش کرده است در حملات خود به شهرهای بزرگ مردم را متقاعد کند که با آنها کاری ندارد. به گزارش ان‌بی‌سی‌نیوز، برای نمونه، در حمله به زرنج در نیمروز در جنوب غرب کشور، در بیانیه‌ای به مردم اطمینان داد که هدف آنها غیرنظامیان نیستند اما کسی این وعده‌های طالبان را باور نمی‌‌کند و تعداد زیادی از مردم شهر، به سمت ایران و دیگر مناطق فرار کردند.
یکی از مقامات ولایت نیمروز به ان‌بی‌سی نیوز گفته است که مردم باقیمانده هم از ترس، پنهان شده‌اند چون احساس می‌کنند شهر برای آنها امن نیست. این مقام دولتی که در امور زنان هم فعالیت داشته، پیروزی‌های فعلی طالبان را نتیجه خروج نیروهای آمریکایی می‌داند. او گفته است: «نمی‌توانم قبول کنم که طالبان تمام دستاوردهای ما را در 20سال گذشته نابود کند... هرگز باور نمی‌کردم که آمریکا اینطور و در این شرایط افغانستان را ترک کند. اگر آمریکا قرار بود ما را رها کند اصلا چرا به افغانستان آمد؟ و چرا میلیون‌ها نفر جانشان را در این سال‌ها از دست داده‌اند؟»
اهمیت قندوز و شبرغان
فتح قندوز بزرگ‌ترین دستاورد طالبان از ماه می و شروع خروج نیروهای خارجی به شمار می‌رود. این شهر که بیش از 270هزار نفر جمعیت دارد، دروازه منطقه غنی معدنی استان‌های شمالی به شمار می‌رود. موقعیت آن هم از نظر استراتژیک مهم است چون بزرگراه‌هایی این شهر را به دیگر شهرهای بزرگ، ازجمله کابل متصل می‌کنند و ولایت جوزجان هم با تاجیکستان هم مرز است. تریاک و هروئین افغانستان از این مرز به آسیای میانه قاچاق می‌شود و از آنجا، راهش را به اروپا ادامه می‌دهد.
شبرغان دیگر فتح مهم طالبان هم به‌صورت نمادین بسیار مهم است چون این شهر، پایگاه قدرت ژنرال عبدالرشید دوستم به شمار می‌رود که به‌تازگی از سفر درمانی ترکیه به کشورش بازگشته است. دوستم و نیروهایش در دهه90 میلادی به‌خاطر مقابله و مقاومت برابر طالبان در شمال، اعتباری جهانی پیدا کرده بودند. دوستم اول هفته در دیدار با رئیس‌جمهور افغانستان بر همکاری با نیروهای امنیتی برای شکست طالبان تأکید کرده است.
واکنش آمریکا به حملات طالبان
دولت آمریکا که در روزهای اخیر با بمب‌افکن‌های خود به دولت افغانستان کمک کرده بود، حملات اخیر طالبان را به‌شدت محکوم کرده و آنها را «غیرقانونی» خوانده است. به گزارش بی‌بی‌سی، جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا هم گفته است که اکنون زمان رهبری و اراده برای مواجهه با تجاوز و خشونت طالبان است. بمب‌افکن‌های بی-52 در ولایت جوزجان به طالبان حمله کرده‌اند. علاوه بر سفارت آمریکا در کابل، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم حملات طالبان را محکوم کرده است. سفارت کابل در بیانیه‌ای در توییتر نوشته است: «رئیس‌جمهور بایدن احساس می‌کند و اعلام کرده است که دولت افغانستان و نیروهای امنیتی آن آموزش، امکانات و نفرات کافی برای پیروزی بر طالبان دارند و حالا زمان رهبری و اراده برای مواجهه با تجاوز و خشونت طالبان است.» آمریکا در حالی علیه حمله طالبان به شهرهای افغانستان موضع گرفته است که گفته می‌شد در مذاکرات با این گروه در دوحه قطر، از آنها تعهد گرفته بود که به شهرها حمله نکنند.
در همینه زمینه :