آتش ارسباران، قلب سبز ایران را سوزاند

سیدمحمد فخار- خبر‌نگار

آتش طی 10سال اخیر بزرگ‌ترین تهدید جنگل‌ها و مراتع کشور بوده است. طی این دوره 180هزار هکتار از منابع طبیعی ایران با آتش درگیر شده و 10هزار هکتار از جنگل‌های ایران به‌طور کامل نابود شده است.
تنها در هفته‌های اخیر آتش در میانکاله مازندران، گچساران کهگیلویه و بویراحمد، هایقر فارس و کلیبر ارسباران به سوختن صدها هکتار درخت و مرتع منجر شد. این در حالی است که امسال برای نخستین‌بار، 17پایگاه هوایی کشور برای اعزام بالگرد و هواپیما پای کار آمده‌اند. آمار اعلامی سازمان جنگل‌ها نشان می‌دهد سال گذشته، 21هکتار از جنگل‌ها و منابع طبیعی کشور درگیر آتش شد که سخت‌ترین سال دهه اخیر بوده است.
سرهنگ رضا اکبری، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها در گفت‌وگو با همشهری ابعاد حریق‌های جنگلی در 10سال اخیر و سال‌جاری کشور را تشریح کرد.
او گفت: از سال90 تا ابتدای سال1400 طی دوره 10ساله، به‌طور متوسط هر سال 2هزار فقره حریق رخ‌داده که عدد میانگین آن برای هر سال 18هزار هکتار بوده است. در واقع در هر سال 18هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع ایران درگیر آتش می‌شوند که 5درصد از این آمار موجب سوختن همه بدنه و تاج درختان جنگلی شده است. این یعنی سالانه حدود هزار هکتار جنگل در کشور بر اثر آتش به‌طور کامل نابود می‌شود.
براساس ارزیابی‌های همشهری از این اظهارات، اگر همه این آمار طی 10سال اخیر تجمیع شود، می‌توان گفت طی دهه90، حدود 180هزار هکتار از منابع طبیعی ایران درگیر آتش شد و 10هزار هکتار از جنگل‌های ایران طی یک دهه به‌طور کامل نابود شد.
آمار 140روز گذشته از سال1400 نشان می‌دهد تاکنون 3هزار هکتار از جنگل‌های کشور دچار حریق شده و در بخش مرتع نیز 5700هکتار آتش گرفته است. البته عمده حریق‌های منابع طبیعی کشور در مراتع رخ می‌دهد و حریق‌های جنگلی کمتر است. بدین‌ترتیب با درنظر گرفتن نرخ 5درصدی نابودی درختان در حریق‌ها، باید گفت امسال حدود 100هکتار درخت به‌طور کامل در آتش‌سوزی‌های منابع طبیعی نابود شده است.
از سویی بررسی این آمار 140روزه امسال و سال گذشته مشخص می‌کند که آمار آتش‌سوزی1400 نسبت به سال99، 44درصد در تعداد حریق‌ها کاهش داشته و از نظر وسعت نیز 10درصد کمتر از پارسال بوده است. فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها این کاهش آمار را نتیجه برخی اقدامات پیگیرانه می‌داند. همچنین استقرار بالگردهای آبپاش در 17پایگاه می‌تواند اقدامی مؤثر در کاهش وسعت حریق‌های امسال باشد که برای نخستین‌بار صورت گرفته است.
آمار اختصاصی سازمان جنگل‌ها که در اختیار همشهری قرار گرفته نشان می‌دهد استان فارس، حریق‌زا‌ترین استان کشور در عرصه‌های طبیعی است. همچنین 70درصد حریق‌های جنگلی ایران در ناحیه رویشی زاگرس رخ می‌دهد، 4درصد مربوط به ناحیه هیرکانی است و 26درصد در سایر نقاط رویشی کشور رخ می‌دهد.
از سویی بررسی علل 10سال اخیر حریق جنگلی در ایران، نشان می‌دهد 5درصد طبیعی بوده که علت اصلی آن صاعقه است اما 95درصد عامل آتش‌سوزی‌های جنگلی، انسانی است که از این میزان، 95درصد سهوی بوده که بیشتر مربوط به بی‌احتیاطی گردشگران یا چوپانان بوده است. همچنین 5 درصد آتش‌سوزی‌های عمدی بوده است. در عین حال بررسی علل وقوع حریق‌های امسال نیز نشان می‌دهد آتش‌سوزی طبیعی رخ نداده است.  به گزارش همشهری، اگر این عدد در مقیاس 3هزار هکتار جنگلی که امسال با آتش درگیر شده، حساب شود، باید گفت 150هکتار درختان جنگلی کشور عمدا سوخته و 2850هکتار جنگل نیز سهوا نابوده شده است.
فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها همچنین درباره آتش‌سوزی‌های اخیر که در فارس رخ داده، گفت: بنده خودم در عملیات اطفای این حریق حضور داشتم و شاهد بودم که 30سورت پرواز توسط بالگردها برای خاموش‌کردن آتش هایقر فارس صورت گرفت. همچنین 300نفر از نیروهای یگان حفاظت و امدادی در خاموش‌کردن آتش‌سوزی حاضر شدند اما منطقه به واقع صعب‌العبور بود. در آتش‌سوزی کلیبر در منطقه ارسباران نیز که شنبه خاموش شد، 4بالگرد، 20سورت پرواز انجام دادند و علاوه بر جابه‌جایی نیرو، با سبد اطفا نیز آب منتقل کردند.

50ساعت آتش در کلیبر
آخرین آتش‌سوزی جنگل‌های کشور صبح شنبه خاموش شد. شعله‌های آتش که از پنجشنبه ۱۴مردادماه در منطقه کیارق کلیبر در ارسباران گسترده شده بود، پس از حدود 50ساعت، با تلاش تمامی نیروهای امدادی و عملیاتی و به‌خصوص مردم بومی مهار شد.
آتش‌سوزی در جنگل‌های ارسباران در شرایطی رخ داده که با توجه به پرونده ثبت جهانی این جنگل‌ها، شرایط نگران‌کننده‌ای برای این بخش از جنگل‌های کشور پدید آمده و امکانات نامناسب موجب شد آتش در این منطقه تا 2روز غیرقابل مهار باشد.
محمدباقر هنربر، مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی در این‌باره به رسانه‌ها گفت: در ساعات اولیه آتش‌ در روز پنجشنبه ۱۴مردادماه یک فروند بالگرد بدون بسکت به منطقه آتش‌سوزی اعزام شد که برای یک سورت پرواز برای هلیبرد نیروها از آن استفاده شد. جمعه گذشته نیز یک فروند بالگرد آبپاش به منطقه فرستاده شد اما با وجود اینکه 2دستگاه بسکت از سوی اداره کل منابع طبیعی استان و سازمان آتش‌نشانی تبریز برای مواقع ضروری و اطفای حریق ارسباران خریداری شده، متأسفانه بالگرد اعزامی آبپاش از کرمانشاه کارایی لازم را برای استفاده از این سبد‌های آبپاش نداشت.
وی با اشاره به استفاده از بسکت‌های آبدار با بالگرد در روز شنبه، گفت: بالگردهایی که طی دو روز گذشته در منطقه حضور داشتند، کارایی لازم را نداشتند درحالی‌که با توجه به صعب‌العبور بودن منطقه آتش‌سوزی و سختی رفت‌وآمد نیروها، بایستی این بالگردها به‌موقع به محل اعزام می‌شدند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی متذکر شد: در ماده۱۴ قانون مدیریت بحران کشور به صراحت اعلام شده که وزارت دفاع مکلف هست تا با همکاری نیروهای مسلح نسبت به اطفای حریق اقدام کند که در این راستا از مسئولان ذیربط خواهشمندیم تا در زمان طلایی نسبت به تامین بالگرد در استان اقدام کنند.
وی درخصوص اقدامات مهم برای استقرار پایگاه دائمی اطفای حریق در ارسباران، گفت: وجود پایگاه دائمی اطفای حریق در این منطقه لازم و ضروری است و در این راستا نیز جلساتی با شرکت مس سونگون برگزار شده و قرار است تا در روزهای آتی با سرمایه‌گذاری این شرکت، پایگاه دائمی اطفای حریق در ارسباران کلنگ‌زنی شود.
وی افزود: یک پایگاه اطفای حریق دیگر نیز توسط اداره حفاظت محیط‌زیست در‌ ماه آینده تاسیس خواهد شد.
هنربر با اشاره به قول وزیر صمت برای اختصاص یک فروند بالگرد به منطقه ارسباران، گفت:2 سال است که پیگیر این موضوع هستیم اما متأسفانه به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم. اخیرا با امضای استاندار آذربایجان شرقی، مجددا مکاتبه‌ای در این راستا انجام گرفته و از نمایندگان مردم کلیبر و اهر در مجلس شورای اسلامی نیز خواهشمندیم تا پیگیر این موضوع باشند.
او تأکید کرد: اگر یک فروند بالگرد برای ارسباران تامین شود، دیگر شاهد آتش‌سوزی‌های گسترده نخواهیم بود.