چالش‌های تکنولوژی در بازار لوازم خانگی

طی 2سال گذشته صنعت و بازار لوازم خانگی ایران شرایط خاص و متفاوتی را از سر گذرانده است. ممنوعیت واردات که حالا 2سال از ابلاغ و اجرای آن می‌گذرد، انگیزه تولیدکنندگان داخلی را افزایش داد و میزان تولید چه از لحاظ کیفی و چه کمی بهتر از 2سال قبل است اما اثر این رشد تولید هنوز برای مصرف‌کنندگان ملموس نیست. طی 2سال گذشته در سطح بازار رشد سرسام‌آور قیمت‌ها حرف اول بوده و بیشتر فشار این گرانی را هم مصرف‌کنندگان تحمل کرده‌اند، اگرچه فروشندگان هم از رکود ناشی از این گرانی بی‌نصیب نبوده‌اند. اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی تهران، در گفت‌وگو با همشهری نکات قابل توجهی را درباره بازار و صنعت لوازم خانگی مطرح
کرده است.

تولیدات داخلی تا چه حد نیاز بازار را از لحاظ کمی و کیفی تامین می‌کند؟
در زمینه لوازم ریز خانگی تا 2سال قبل میزان تولید بسیار پایین بود اما کارخانه‌های داخلی در 2 سال اخیر در حال افزایش تولید و تکمیل فهرست کالاهای تولیدی هستند. ۸ کارخانه در 2سال گذشته مجوز تولید گرفته‌اند و در حال تولید لوازم ریز هستند که تولیدات بعضی از این شرکت‌ها به بازار هم رسیده است. تا پیش از این فقط 2شرکت پارس‌خزر و پاناسونیک در زمینه تولید اقلام ریز فعالیت داشتند که آنها هم همه اقلام را پوشش نمی‌دادند و به‌طور مثال کالایی مثل سرخ‌کن یا گوشت‌کوب برقی اصلا در ایران تولید نمی‌شد که امروز در حال تولید است و بخشی از نیاز بازار را تامین می‌کند. در برخی اقلام مثل اتوپرس هم به هیچ عنوان تولید داخلی وجود ندارد و محصولات بازار تماما وارداتی است. البته یک شرکت در این زمینه برنامه‌ریزی کرده اما تا پایان سال طول می‌کشد تا محصولی به بازار ارائه دهد. در زمینه اتو بخار هم تولید داخلی انجام می‌شود اما کفاف نیاز بازار را نمی‌دهد و دولت در کنار واردات سرخ‌‌کن، برخی اقلام گوشت‌کوب برقی و اتوپرس، هنوز به بعضی از واردکنندگان برای واردات اتوبخار هم مجوز می‌دهد.

انجمن صنایع لوازم خانگی درخواست تداوم ممنوعیت واردات را مطرح کرده‌اند، بازار چقدر موافق این درخواست است؟
اگر این سؤال در سال ۹۶ مطرح می‌شد، پاسخ من این بود که باید واردات باشد زیرا در زمینه بسیاری از لوازم درشت خانگی تولید نداشتیم و به‌طور مثال در ظرفشویی یا کولرگازی هیچ‌گونه تولیدی نداشتیم. در زمینه ال‌ای‌دی همین الان هم تولیدی نداریم و به تازگی یک‌دو شرکت داخلی تولید را آغاز کرده‌اند. پس باید واردات موازی با تولید داخل وجود داشت تا خلأ در بازار ایجاد نشود و گرانی اتفاق نیفتد. اما امروز پاسخ من به این پرسش، متفاوت است؛ امروز با سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در شرکت‌های داخلی مخصوصا در زمینه اقلام درشتی مثل یخچال فریزر، سایدبای‌ساید، لباسشویی و ظرفشویی و حتی همین ال‌ای‌دی، من هم به‌عنوان رئیس انجمن فروشندگان با واردات مخالفم. امروز اگر قرار است درهای مملکت باز شود باید تکنولوژی وارد شود، نه کالای ساخته شده. گذشته از این، به‌جای اینکه دوباره سراغ کره و دیگر کشورهای آسیایی برویم، باید تکنولوی روز اروپا را وارد کنیم. نخستین تولیدکننده لباسشویی در دنیا شرکت بوش آلمان است، چرا ما این تکنولوژی را وارد نکنیم؟ ما می‌توانیم این تکنولوژی را وارد کنیم و خودمان مثل ترکیه به قطب تولید لوازم خانگی تبدیل شویم کمااینکه همین الان هم می‌توانیم صادرات داشته باشیم، مشکل اینجاست که قیمت تمام‌شده ما سنگین است و یکی از دلایل این قیمت بالا، گرانی مواداولیه‌ است.

گرانی لوازم خانگی ایرانی، این اعتقاد را به‌وجود آورده که شرکت‌های ایرانی در نبود رقابت، قیمت‌گذاری منصفانه‌ای روی کالا ندارند، نظر شما چیست؟
 اگر رقابت در بازار نباشد، نتیجه همان چیزی می‌شود که در خودروسازی با آن مواجهیم؛ تولیدکننده هر کالایی را با هر قیمتی به بازار می‌فرستد، بنابراین باید رقابت در بازار باشد اما آنچه در زمینه افزایش قیمت باید مورد توجه قرار گیرد این است که قیمت تمام شده، تابع مؤلفه‌هایی است که مهم‌ترین آنها قیمت مواداولیه است. ۷۰ درصد مواداولیه مورد نیاز تولید، در 5قلم کالای درشت خانگی، در داخل کشور تولید می‌شود، دولت برای اینکه هم قیمت را رصد کند، هم رقابت ایجاد کند و هم در نهایت زمینه صادرات را فراهم کند، باید به جای اینکه به تولیدکننده وام بدهد، این پول را در زمینه تولید مواداولیه سرمایه‌گذاری کند. دولت در ازای این کمک و حمایت‌هایی مثل معافیت‌های مالیاتی و بیمه‌ای، از تولیدکننده ضمانت بگیرد که تولید و صادرات و کیفیت کالای خود را به نقطه مشخصی برساند. در 2سال گذشته شرایط برای تولیدکنندگان بسیار سخت شده و نمی‌شود یکطرفه به قاضی رفت. به‌عنوان مثال سرمایه‌گذار یکی از کارخانه‌های تولید یخچال فریزر که هفته گذشته خط تولید آن افتتاح شد در زمان آغاز سرمایه‌گذاری در سال ۹۷، کارش را با دلار ۳۸۰۰ تومانی آغاز کرده و در نهایت هزینه را تا ۱۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌کند، اما الان که در سال ۱۴۰۰ افتتاح شده این کارخانه برای این سرمایه‌گذار یک‌هزار میلیارد تومان هزینه داشته است. این فرد اگر چنین پولی را در یک بانک داخلی یا خارجی سرمایه‌گذاری می‌کرد تا چند نسل بعد از خودش هم در رفاه بودند اما ترجیح داده در این کشور سرمایه‌گذاری کند تا تولید و اشتغال ایجاد کند. در چنین شرایطی آیا درست است که درهای مملکت باز شود و واردات بدون حساب و کتاب انجام گیرد؟ همه دم از سرمایه‌گذار خارجی می‌زنند درحالی‌که به سرمایه‌گذار داخلی بهای لازم را نمی‌دهیم.

در نبود رقابت چه چیزی کیفیت تولید را تضمین می‌کند؟
وقتی تکنولوژی روز دنیا را وارد کنیم خواه ناخواه کیفیت کالای تولیدی بالا می‌رود و در این شکی نیست، قیمت هم در سایه تولید انبوه کاهش می‌یابد. چندین مؤلفه با هم جمع می‌شود تا یک تولید انجام شود؛ مواداولیه، واردات بعضی کالاها که تولید نداریم و تولید انبوه کالا در کارخانه‌ها ازجمله مهم‌ترین مؤلفه‌ها هستند. اگر تولید بالا نباشد و کارخانه یک‌شیفت کار کند ناچار است قیمت کالا را افزایش بدهد تا هزینه‌ها را جبران کند. حمایت دولتی در این زمان است که می‌تواند تولید را نجات دهد.
بیمه ما در فوتبال و ساخت‌وساز سرمایه‌گذاری می‌کند، چرا در زمینه تولید، سرمایه‌گذاری نمی‌کند؟ اگرحمایت کند صنعت ما به صادرات و سودآوری می‌رسد و در آن زمان می‌تواند هزینه‌های بیمه‌ای را بدون مشکلی پرداخت کند و پاسخ سرمایه‌گذاری و یارانه را هم بدهد. صنعت لوازم خانگی در ۴۲ سال اخیر متأسفانه نقشه راه و مسیر مشخص نداشته و برنامه‌ریزی برای آن انجام نشده است. با پرداخت وام به تولید‌کننده کاری درست نمی‌شود، باید برنامه و نقشه داشت.

به شرطی به تولیدکننده وام بدهند که کالای مشخص مورد نیاز کارخانه‌ها را تولید کند. ما ترموکوپل و شیر بخاری گازی را از دانمارک وارد می‌کردیم، الان به تازگی در حال تولید هستیم، چرا در این نوع کالاهای مصرفی صنایع سرمایه‌گذاری نمی‌شود؟
برای تولید هر کالایی نباید مجوز صادر شود، بلکه نیاز صنایع ما باید رصد شود و با نقشه مشخص، تولید کشور برنامه‌ریزی شود. باورکردنی نیست که ما هنوز قالب‌سازی نداریم و تولیدکننده ناچار است از چین قالب وارد کند.
می‌گویند قالب‌سازی توجیه اقتصادی ندارد و تولیدکننده‌ای که می‌خواهد خط تولیدش را عوض کند از اینجا به چین برود و به چین قالب سفارش دهد. ما فقط می‌گوییم گرانی؛ درحالی‌که گرانی هست ولی گرانفروشی نیست. اگر دولت و وزارت صنعت برای تولید برنامه داشته باشد، هزینه و قیمت هم پایین می‌آید و تولیدکننده در سایه تضمین حمایت از تولید و صادراتش تولید انبوه خواهد داشت. چنین حمایتی به هیج عنوان الان انجام نمی‌شود. درخت پسته 7 سال بار نمی‌دهد ولی آیا کشاورز آن را آبیاری نمی‌کند؟ باید برای صنعت سرمایه‌گذاری کرد. چند صنعت هست که می‌تواند جایگزین نفت شود.
از سال ۹۸ به بعد آشتی شرکت‌های دانش‌بنیان با صنایع لوازم خانگی رخ داده و این می‌تواند در این صنعت تحول ایجاد کند. صدا و سیمای ما تولیدکننده و برندهای برتر دنیا را نشان می‌دهد ولی همین صدا و سیما از تولیدکننده ایرانی برای هر ثانیه آگهی میلیاردی پول می‌گیرد.