کفش‌های جفت شده در پای مشکلات صنعت

 روح‌الله کریمی- خبرنگار

 قم به‌عنوان قطب تولید کفش ماشینی در کشور، بیش از 300کارگاه دارد و حدود 70درصد پاپوش‌های صنعتی کشور را تولید می‌کند. روزانه یک میلیون جفت کفش و دمپایی در این استان تولید می‌شود. بیش از 5هزار نفر در این صنعت به‌طور مستقیم مشغول فعالیت هستند و 80درصد تولیدات این صنعت به کشورهای مختلف صادر می‌شود. کفش ماشینی و دمپایی قم که کالای اول صادراتی استان است، با مشکلاتی مواجه شده که برخی از آنها به تحریم‌ها و موانع خارجی ارتباطی ندارد و گره‌های این مشکلات با تدبیر مسئولان بازشدنی است.

تامین مواداولیه داخلی
یکی از تولیدکنندگان نمونه صنعت کفش و دمپایی قم که 45سال در این صنعت مشغول به فعالیت است، تأمین مواداولیه تولید داخل را مهم‌ترین مسئله تولیدکنندگان این عرصه می‌داند و می‌گوید: برای تولید کفش ماشینی و دمپایی به 3رشته مواداولیه نیاز داریم که 80درصد از آنها در داخل کشور تولید می‌شود. در هیچ جای دنیا برای صادرات مواداولیه که نیاز جدی کشور است، معافیت مالیاتی درنظر نمی‌گیرند. معمولا معافیت مالیاتی برای محصولات تولیدی است نه مواداولیه. در کشور ما چون برای صادرات مواداولیه پتروشیمی معافیت مالیاتی درنظر می‌گیرند، فعالان پتروشیمی رغبت بیشتری به صادرات دارند.
حسین صادق‌زاده، با اشاره به اینکه مواداولیه تولید داخل به‌دلیل شفاف نبودن روش قیمت‌گذاری در بورس بالاتر از قیمت جهانی است، می‌افزاید: حدود یک سال است که برخی فعالان و تشکل‌های صنعتی پیگیر شفاف‌سازی‌ در روش قیمت‌گذاری این مواداولیه هستند ولی هنوز به نتیجه نرسیده‌اند.

از دست دادن بازار خارجی و داخلی
این تولیدکننده، افزایش قیمت بازار داخلی را تابع گرانی مواداولیه می‌داند و می‌افزاید: عراق بازار اول صادراتی کفش ماشینی و دمپایی قم است. متأسفانه بازار عراق به‌دلیل افزایش قیمت محصولات صنعت کفش، افت کرده است. ما اخبار مستندی داریم که تاجران عراقی مشغول خریدهای کلان در چین هستند.
صادق‌زاده می‌گوید: به‌دلیل اینکه تولیدکنندگان کفش در چین مواداولیه را ارزان‌تر از ما خریداری می‌کنند و قدرت رقابت با آنها را نداریم. اگر ما بتوانیم مواداولیه را با نرخ جهانی دریافت کنیم، می‌توانیم صادرات محصولات کفش ماشینی و دمپایی را 2تا 3برابر افزایش دهیم. وی درباره افزایش چندبرابری قیمت برخی از مواداولیه می‌گوید: افزایش قیمت در بسته‌بندی و سایر موارد موجب شده است تا قیمت محصولات تولیدی نسبت به 2سال پیش، 3تا 4برابر شود که این افزایش قیمت توجیه‌پذیر نیست. یکی از نمایندگان فروش محصولات تولیدی کفش و دمپایی در بازار داخلی با تأیید این مسئله می‌گوید: به دلایلی همچون افزایش قیمت، شیوع کرونا، گرمی هوا و محدودیت راه‌های مواصلاتی، فروش این محصولات در استان‌های دیگر کاهش یافته است. محسن رضایی می‌افزاید: طی 15سال گذشته، نخستین بار است که با کاهش شدید خرید کفش ماشینی و دمپایی در شهرهای کشور مواجه هستیم.

بازارهای فتح شده و حذف شده ‌
صادرات کفش ماشینی و دمپایی قم حدود 15سال پیش آغاز شد و این محصول طی چند سال گذشته، کالای نخست صادراتی قم بود. رونق صادرات پاپوش‌های صنعتی زمانی اوج گرفت که چند نمایشگاه بین‌المللی با تلاش فعالان این صنعت در قم برگزار شد. رئیس هیأت مدیره انجمن کفش ماشینی استان قم به همشهری می‌گوید: تاجران بیش از 20کشور در این نمایشگاه‌ها شرکت می‌کردند و سال گذشته و امسال به‌دلیل شیوع کرونا این نمایشگاه برگزار نشده است.
ابوالفضل فرهانی عراق، پاکستان، آذربایجان، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و آسیای میانه را از مشتریان کفش ماشینی و دمپایی قم ذکر می‌کند و می‌افزاید: صادرات این محصول به آفریقا هم شروع شده و پیگیر هستیم که در بازار روسیه هم ورود کنیم.
او درباره از دست دادن بازار ترکیه می‌گوید: مسئولان ترکیه وقتی متوجه شدند که سالانه عدد سنگینی برای واردات کفش ماشینی و دمپایی هزینه می‌شود، تولیدکنندگان کشورشان را به تولید این محصول ترغیب کردند و این کشور اکنون یکی از صادرکنندگان کفش ماشینی است.
رئیس هیأت مدیره انجمن کفش ماشینی استان قم، نوسانات ارزی و افزایش قابل توجه قیمت مواداولیه را بزرگ‌ترین مانع برای فتح بازارهای بیشتر می‌داند.
به‌گفته فرهانی، حجم صادرات کفش و دمپایی قم به کشورهای مختلف، سالانه حدود 100میلیون دلار است. او می افزاید: اگر بورس، قیمت مواداولیه پتروشیمی را واقعی اعلام کند و تولیدکنندگان با کمبود مصنوعی مواداولیه و نوسانات بازار ارز مواجه نشوند، این پتانسیل در استان وجود دارد که توان صنعت کفش و دمپایی 10برابر شود.
وی با بیان اینکه حدود 5هزار نفر در صنعت کفش و دمپایی قم به‌طور مستقیم فعالیت می‌کنند، می‌افزاید: اما مزیت این صنعت در رونق اشتغال خانگی است که حدود 20هزار نفر را مشغول به‌کار کرده است.

شهرک تخصصی در حد شعار
یکی از طرح‎هایی که برای توسعه صنعت کفش فقط در حد شعار و کلنگ‌زنی اجرا شده، ایجاد شهرک تخصصی کفش و دمپایی قم است. 2سال پیش آیین کلنگ‌زنی این شهرک در مراسمی با حضور معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، استاندار قم و مسئولان محلی برگزار شد. تولیدکنندگان کفش و دمپایی قم امیدوار بودند که در این شهرک تمامی زنجیره‌های تولید جانمایی شده و اقدام مبارکی برای توسعه این خوشه صنعتی انجام شود. این شهرک در قالب فاز توسعه 96هکتاری شهرک صنعتی شکوهیه پیش‌بینی شده و قرار بود در مرحله نخست زمینه اشتغال 600نفر فراهم شود.
رئیس هیأت مدیره انجمن کفش ماشینی استان می‌گوید: چند سال تلاش کردیم تا این شهرک ساخته شود، ولی در 2سال اخیر زیرساخت‌های آن آماده نشده است. شرکت شهرک‌های صنعتی، قیمت زمین را افزایش داده و به‌دلیل ساخت کمربندی، چند هزار متر از محدوده این شهرک برای ساخت جاده درنظر گرفته می‌شود.
فرهانی می‌افزاید: به تولیدکنندگان کفش ماشینی گفتند که به ازای هر نفر، 2هزار متر زمین داده می‌شود؛ درحالی‌که ساخت کارگاه کوچک برای تولیدکنندگانی که ظرفیت و پتانسیل بالایی در تولید کفش ماشینی دارند صرفه اقتصادی ندارد. هر تولیدکننده براساس توان تولید و حجم سرمایه‌گذاری نیاز به زمین دارد.