ضرورت تسریع در روند توسعه‌ استان سیستان‌وبلوچستان

عبدالوهاب شهلی‌بر/ جامعه‌شناس
      برخلاف تصور رایج، ریشه اصلی گسترش افراط‌گرایی، نه افکار انحرافی و تحریف آموزه‌‌ها بلکه بحران‌‌های سیاسی و مسائل اجتماعی چون فقر، ناامیدی و شکاف‌‌های طبقاتی‌است؛ لذا راه‌حل چیره‌شدن بر مشکلات، باید اجتماعی باشد. سیستان‌وبلوچستان که هرازگاهی درگیر معضل افراط‌گرایی می‌شود از توسعه‌نیافته‌ترین استان‌های کشور است؛ به طوری که بیشتر شاخص‌های توسعه این استان در قعر جدول رتبه‌بندی سطوح توسعه‌یافتگی استان‌ها قرار دارد. در این میان درخصوص چرایی توسعه‌نیافتگی استان سیستان‌وبلوچستان دلایل متعددی مطرح شده است اما به‌نظر می‌رسد که علت اصلی، تهی‌بودن برنامه‌های توسعه استان از حمایت سیستماتیک نیروی اجتماعی بومی بوده است؛ نیرویی که درک درستی از توسعه داشته باشد منافع ملی کشور را درک کرده و منافع خود و جامعه‌اش را در راستای تحقق توسعه تعریف کند. چنین نیرویی می‌تواند از طبقه متوسط و جریان‌های روشنفکری برخاسته از آن بروز یابد؛ نیرویی که ضمن توسعه‌گرابودن، از بلوغ فکری و تاریخی لازم برای عبور از خاص‌گرایی قومی، برخوردار و دغدغه مترقی بهبود زندگی انسان‌ها جدا از قومیت و مذهب‌شان را داشته باشد.

      اهمیت توسعه اقتصادی و مبارزه با فقر، زمانی صدچندان می‌شود که بدانیم چنین امری علتِ وجودی دولت در کشورهای جهان سوم است. اگر دیگر ادعاهای ایدئولوژیک همچون دین و فرهنگ علت تاسیس دولت‌ـ‌ملت باشند، تحققِ توسعه، ملموس‌‌ترین ابزار برای دولت‌ـ‌ملت‌سازی‌ است.

      هرچند بعد از انقلاب اسلامی منابع قابل‌توجهی برای توسعه استان اختصاص یافته است اما در واقع به‌دلیل غلبه نگاه مهندسی و کالبدی صِرف در برنامه‌های توسعه سیستان‌وبلوچستان و اتکای آنها به نهادهای بوروکراتیک، این منطقه کماکان توسعه‌نیافته‌ترین بخش کشور است.

      بنابراین به ‌نظر می‌رسد تنها راه مهار انرژی‌های مخرب برخاسته از توسعه‌نیافتگی، اتخاذ رویکرد جدیدی از توسعه با کمک‌گرفتن از نیروهای مترقی استان اعم از بلوچ و سیستانی و شهرستانی باشد؛ نیروهایی که از میان تمامی نیروهای اجتماعی موجود، بیشترین اعتقاد را به توسعه دارند و منافع‌شان در گرو توسعه و انزوای هرچه بیشتر خشونت‌گرایی‌های قومی، قبیله‌ای و... است.

      با بهبود شاخص‌های توسعه، بسترهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خشونت‌گرایی، مهار و زمینه برای تقویت زیست مسالمت‌‌آمیز و تامین همزمان منافع واقعی نظام سیاسی و نیز منافع مردم، فراهم می‌شود و به مرور ملت‌سازی‌ در استان به سطوح بالاتری ارتقا می‌یابد؛ به‌خصوص با پیوندهای تاریخی و فرهنگی‌ای که به حاشیه رانده شده است. مردم استان سیستان‌وبلوچستان با تاریخ و تمدنی چندهزارساله یکی از اصیل‌ترین اقوام ایرانی هستند.