ترک بر تن لالجین

لالجین شهری با شهرت جهانی است و از سال گذشته به عنوان «شهر جهانی سفال» مطرح شد، اما این روزها موانعی در راه توسعه زیرساخت‌های این شهر وجود دارد. شهر جهانی باید مقصدی برای گردشگران داخلی و خارجی شود، اما با کدام زیرساخت؟ کدام سرمایه‌گذار به هزینه کردن در شهری رغبت دارد که املاکش سند ثبتی ندارد؟ 2 دانگ از مشاع 6 دانگ لالجین را «زبیده خاتون» در سال 1274 وقف کرده بود. زبیده خاتون دختر فتحعلیشاه قاجار بود که «نصرت‌الملک قراگوزلو» همسر او، به یمن ازدواج با شاهزاده خانم قاجاری، 2 دانگ از ملک روستای لالجین را مهرش کرد. شاهزاده خانم با «سلیمان خان خزایی» مالک 4 دانگ از کل اراضی لالجین شریک شد و پس از مدتی مهریه خود را وقف سید‌الشهدا (ع) کرد. حالا اما داستانی که با عروسی آغاز شده بود، پایان تلخی را انتظار می‌کشد؛ برخی در اصالت سند وقف‌نامه شک دارند. برخی آن را پذیرفته‌اند، اما نگران املاک خود هستند. برخی دیگر تلاش می‌کنند از آب گل‌آلود لالجین ماهی بگیرند و داستان را به نفع خود خاتمه دهند.

نخستین وقف‌نامه

نخستین بار این وقف‌نامه در سال 1328 در روزنامه اطلاعات منتشر شد و نشان داد زبیده‌خاتون عواید ملک را برای روشنایی مجالس روضه امام حسین (ع)، ساخت و تعمیر راه‌ها، پل‌ها و خدمت به زائران کربلا اختصاص داده است. در این میان مردم بخشی از اراضی لالجین را در تقسیم‌ اراضی خریدند و برخی از آن‌ها در این زمین‌ها خانه، مغازه، کارگاه و کوره ساختند. اوقاف مدعی 2 دانگ از لالجین شد و مردم برای حلال شدن اموال‌شان خواستند زمین‌های وقفی را از اوقاف بخرند.در سال 1391 فرمان «تبدیل به احسن» این املاک را هم مقام معظم رهبری صادر کردند و اوقاف برای عمل به این فرمان با مسئولان شهری توافق کرد برای حل مشکل 2 کارشناس از شورا، اوقاف و یک کارشناس بی‌طرف املاک مردم لالجین را قیمت‌گذاری کنند و مردم قیمت 2 دانگ آن را به اوقاف بپردازند تا سند یا صلح‌نامه ثبتی دریافت کنند. البته داستان به همین راحتی تمام نشد و چندی بعد روند اجرایی فرمان متوقف شد؛ مردم ماندند و گره کوری که سر بازشدن ندارد.

سوال بی‌جواب

جواد حسین‌قلی‌پور، رئیس شورای شهر لالجین، یکی از افرادی است که از سال 88 پیگیر این ماجراست. او درباره اصالت سند می‌گوید: اصل سند مفقود شده است. تصویر وقف‌نامه‌ای که من مشاهده کردم، امضای 40 نفر از بزرگان و علمای شهر را داشت و تصور نمی‌کنم در اصل سند شک و شبهه‌ای باشد. شاید بحث درباره چگونگی و موارد مصرف عواید باشد. چون برخی می‌گویند: اگر آن زمان برای روضه‌خوانی و روشن کردن شمع، ساخت پل در راه‌های کربلا، ساخت استراحتگاه برای زائران و در کل برای عزاداری امام حسین (ع) وقف شده، امروز که دیگر روشنایی با شمع صورت نمی‌گیرد، عواید این موقوفات کجا هزینه می‌شود؟

اختلاف ‌نظر مردم این شهر فقط با اوقاف نیست. املاک این شهر یک مدعی دیگر هم دارد که این روزها در جست‌وجوی میراث از دست رفته خود، به هر دری می‌زند. قلی‌پور از این مشکل هم سخن می‌گوید و توضیح می‌دهد: بازماندگان سلیمان خزایی که بیشترین سهم را از میراث او برده بودند، ادعای مالکیت بخشی از لالجین را مطرح کرده‌اند. صفیه و حمیده خزایی از نوه‌های سلیمان‌ خان بودند که صفیه خزایی در قید حیات است و وکیل او مالکیت املاک پدری‌اش را پیگیری می‌کند. همین مساله هم برای دریافت سند ثبتی مشکلاتی را ایجاد کرده است. نکته جالب این است که خاندان خزایی املاک خود را فروخته‌اند و امروز ادعا می‌کنند امضای موجود در قرارداد فروش جعلی است و آن‌ها املاک موروثی خود را نفروخته‌اند.

ماجرای تبدیل به احسن

علی‌اکبر طالع‌رادی، یکی از اعضای شورای شهر، می‌گوید: انتظاری که مردم از مسئولان اوقاف دارند این است که با فرمان مقام معظم رهبری در حوزه تبدیل به احسن همکاری کنند. اگر اداره اوقاف این روند را از سر نگیرد در واقع به خواست مردم بی‌توجهی کرده است و از سوی دیگر در جنبه‌های سرمایه‌گذاری و اصلاح زیرساخت‌های شهر، مردم بسیار آسیب خواهند دید.

محمدعلی پورمختار، نماینده بهار و کبودرآهنگ در مجلس شورای اسلامی، درباره این موضوع دیدگاه متفاوتی دارد و معتقد است لالجین موقوفه نیست و اوقاف سند درخور توجهی در این باره ارائه نکرده است. او همچنین درباره دلیل توقف روند اجرایی تبدیل به احسن املاک لالجین می‌گوید: هیچ دلیلی جز بی‌توجهی و بی‌تعهدی اوقاف و همچنین بی‌اعتنایی به خواسته‌های بحق مردم وجود ندارد. وی معتقد است: اوقاف با این کار در مسیر توسعه لالجین سنگ‌اندازی می‌کند و قیمت پایین تنها بهانه‌ای برای توقف روند اجرایی حکم و ظلم به مردم لالجین است.

مشکل از کجاست؟

علی چراغی، مسئول دفتر پورمختار، هم می‌گوید: مشکل مردم لالجین تصمیم اداره اوقاف است. محمد کاروند، مدیرکل اداره اوقاف، به بهانه اعتراض به قیمت‌گذاری املاک، روند تبدیل به احسن را متوقف کرده است. اگر قرار بود این کار نیمه‌تمام رها شود، چرا از مردم پول گرفتند؟
او همچین درباره محل موقوفه می‌گوید: قدیمی‌های شهر معتقدند سهم زبیده خاتون از زمین‌های اوقاف در مناطق مختلف است و در شهر متمرکز نیست، اما امروزه با توافقی که بین مسئولان صورت گرفته، اوقاف سهم خود را از منطقه مسکونی شهر مطالبه می‌کند.

راهکار اساسی

بخشدار لالجین هم معتقد است این مساله از مرحله قبول یا رد وقفی بودن لالجین گذشته و باید به فکر راهکار بود. رضا حاکمی می‌گوید: با پیگیری‌های صورت گرفته روند خوبی شروع شده بود و مردم هم استقبال کردند. صدور بیش از 100 صلح‌نامه و تکمیل حدود 300 پرونده در مدت چند ماه مؤید این ادعاست. او درباره ضرروت تعامل مردم و اوقاف تصریح می‌کند: تبدیل به احسن املاک لالجین مطالبه چند ساله اهالی است. البته اجرای این مساله نیاز به همدلی همه اداره‌ها از جمله اوقاف، اداره ثبت، شهرداری و شورای شهر دارد و باید با تسهیل شرایط گره از کار مردم گشود.

حاکمی معتقد است: اولویت همه مسئولان باید ترجیح منافع مردم باشد. اخلال در روند انجام فرمان تبدیل به احسن به بهانه تضییع حقوق موقوفه اقدامی توجیه‌نشدنی است در حالی که قیمت‌ها هم با نظر مساعد هیات کارشناسی 3 نفره مستند شده است. تبدیل به احسن موقوفات مستقیم یا غیرمستقیم با حکم مقام معظم رهبری آغاز شده و اخلال در انجام آن موجب بر زمین ماندن این دستور خواهد شد.

بخشدار لالجین با اشاره به مشکلات سرمایه‌گذاری در لالجین می‌گوید: با توجه به انتخاب لالجین به‌ عنوان شهر جهانی سفال، سیاست استان در توسعه گردشگری، لزوم توسعه کارگاه‌ها و افزایش ظرفیت تولید سفال در لالجین با هدف حمایت از تولید داخلی برای جذب سرمایه‌گذار در زمینه تولید صنایع دستی و توسعه زیرساخت‌های گردشگری، نیازمند ایجاد شرایط جدید در لالجین هستیم. تبدیل به احسن اراضی لالجین از مهم‌ترین مشوق‌ها برای سرمایه‌گذار خواهد بود.
مردم در این میان در هیاهوی حرف‌ها و وعده‌های مسئولان به فکر مرهمی برای این زخم کهنه هستند. مشکلات نداشتن سند ثبتی در لالجین بسیار زیاد است؛ نبودن سندی برای ضمانت و تسهیلات، فرار سرمایه، فروش غیرعمدی مال غیر، مشخص بودن مختصات زمین‌ها و درگیری‌های مداوم بر سرزمین.

سفال 700 ساله

لالجین در تاریخ ۱۴ تیر سال 95 عنوان شهر جهانی سفال را از سوی شورای جهانی صنایع دستی دریافت کرد. قدمت سفال لالجین بر اساس مستندهای موجود به بیش از ۷۰۰ سال می‌رسد و عنوان پایتخت سفال ایران را هم یدک می‌کشد. لالجین با جمعیتی بیش از 15 هزار نفر در 23 کیلومتری مرکز استان همدان قرار دارد و بیش از 900 واحد خرد، کوچک و متوسط تولید، تکمیل و فروش سفال و سرامیک را در خود جای داده است. این واحدها برای بیش از 5 هزار نفر اشتغال ایجاد کرده‌‌اند و در مجموع امرار معاش بیش از 60 درصد مردم این شهر با این صنعت مرتبط است.