سیاست‌گذاری برای تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر، به همه شهرهای ایران رسید
یک دهه تلاش برای توقف رشد انتشار گازهای گلخانه‌ای
عباس ثابتی‌راد
تغییر اقلیم، تنها یک تئوری نیست؛ طی سال‌های گذشته، شهرهای کشور، دستخوش مشکلات گسترده زیستی شده‌اند؛ از پدیده ریزگردها که نه‌تنها در اهواز فراگیر شده بلکه به شهرهای دیگر کشور و از جمله پایتخت هم رسیده است گرفته تا طوفان‌ها و خشکسالی‌های گسترده‌ای که در مناطق مختلف کشور در جریان است. یکی از دلایل اصلی این تغییرات عمده که باعث ازبین‌رفتن روند زیستی در شهرهای کشور شده فرایند جهانی تغییر اقلیم است. انتشار گازهای گلخانه‌ای طی دهه‌های گذشته از سوی کشورهای مختلف رشدی حیرت‌آور داشته است و حتی معاهده پاریس نیز نتوانسته این روند روبه‌رشد و نابودکننده را کاهش دهد. ایران هم در زمره کشورهایی‌است که بیشترین میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را دارند. در سال94 ایران در زمره 15کشور اول بود و حالا به جمع 10کشور اول در انتشار گازهای گلخانه‌ای رسیده است. اما تلاش گسترده سازمان‌ها و نهادهای مختلف کشور برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای همچنان ادامه دارد. به‌تازگی تصمیم‌های اتخاذشده از سوی قانون‌گذاران و مدیریت شهری در سراسر کشور باعث شده است که روند انتشار گازهای گلخانه‌ای دست‌کم کُند شود. درحالی‌که طی سال‌های گذشته جمعیت شهری کشور افزایش قابل‌توجهی یافته است، مدیران شهری کشور با تکیه بر برنامه‌های توسعه و بالادستی تلاش می‌کنند که گام‌هایی جدی در جهت افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر بردارند. حالا می‌توان مدیران شهری را از مهم‌ترین سیاست‌گذاران کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای دانست.
سال انرژی‌های بادی
سال86 را می‌توان سال طرح‌های انرژی بادی در برخی از شهرهای ایران دانست. شهرهای تبریز، زابل، منجیل و گلبهار (در اطراف مشهد) از جمله مراکزی بودند که برای استفاده از انرژی باد در قالب انرژی‌های تجدیدپذیر در نظر گرفته شدند. نصب 133توربین بادی با ظرفیت 74مگاوات و تولید 143گیگاوات‌ساعت برق در سال86 در این شهرها باعث شد که روند توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور تغییر کند. اگرچه سال پیش‌از آن یعنی در سال 5831 کلیه نهادها و دستگاه‌ها به برآوردهای گسترده برای استفاده از منابع تجدید پذیر روی آورده بودند.
* تولید 97/4درصد از مونواکسیدکربن توسط بنزین، تولید 76/1درصد از ذرات معلق و 66/3درصد از N2O در اثر احتراق نفتگاز و تولید 50درصد از دی‌اکسید‌کربن در اثر احتراق گاز طبیعی در سال1386
* برآورد سرانه انتشار دی‌اکسید‌کربن به میزان 6/9تن در سال به ازای هر نفر
آغاز توجه به زباله به عنوان یک منبع انرژی
توجه به استحصال انرژی از پسماند، از سال1387 جدی شد؛ سالی که درخواست‌های گسترده‌ای از سوی شهرهای مختلف برای استحصال انرژی از پسماند، به دست مسئولان رسید. در این سال نیروگاه‌های بادی، مهم‌ترین منابع تولید انرژی تجدیدپذیر بودند؛ یعنی حدود 96درصد انرژی تجدیدپذیر تولیدی، از این نیروگاه‌ها به‌دست‌می‌آمد. پس از آنکه در این سال برای نخستین بار به پسماندهای شهری توجه شد، بالغ بر 4درصد از انرژی‌های تولیدشده از منابع تجدیدپذیر، از پسماند و زباله به دست آمد.
* تولید 95/5درصد از مونواکسیدکربن توسط بنزین، تولید 76/2درصد از ذرات معلق و 66/7درصد از N2O در اثر احتراق نفتگاز و تولید 49/8درصد از دی‌اکسید‌کربن در اثر احتراق گاز طبیعی در سال1387
* برآورد سرانه انتشار دی‌اکسید‌کربن به میزان 7/2تن در سال به ازای هر نفر
تولید برق از زباله برای نخستین‌بار
در سال88 توجه به استحصال انرژی از پسماند، توسط مدیریت شهری برخی از شهرهای کشور اجرایی شد و 2شهر ایران (شیراز و مشهد) توانستند در این سال، نخستین سامانه‌های استحصال انرژی از پسماند را راه‌اندازی کنند. در سال88، 2نیروگاه بیوگازسوز شیراز و مشهد با ظرفیت اسمی 1200 و 660کیلو وات و تولید 348 و 1459مگاوات ساعت برق وارد شبکه سراسری برق شدند و نخستین قدم به سمت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در شهرهای کشور برداشته شد.
* تولید 95/6درصد از مونواکسیدکربن در اثر احتراق بنزین، تولید 75/8درصد ذرات معلق و 67درصد از N2O در اثر احتراق نفت گاز و تولید 51درصد دی‌اکسید‌کربن در اثر احتراق گاز طبیعی در سال 1388
* برآورد سرانه انتشار دی‌اکسید‌کربن به میزان 7/3تن در سال به ازای هر نفر
ارقام موجود در جداول میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش حمل و نقل (درصد) را نشان می‌دهد
توجه به منابع تجدیدپذیر در تهران و دیگر شهرها
برای نخستین‌بار در سال 89 میزان تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر به بیش از 8500مگاوات ساعت رسید. در این میان بسیاری از شهرهای کشور به طرح تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر پیوستند. شهرهای ماهشهر، نوشهر، ساری و مشکین‌شهر با تکیه بر طرح زمین‌گرمایی و بالاخره تهران برای اجرای طرح تولید انرژی از پسماند، اقدامات گسترده‌ای را شروع کردند. همزمان کار احداث نیروگاه‌های تولید برق از پسماند در دیگر شهرهای کشور به نتیجه رسیده‌بود. در این سال روند آلودگی هوا و تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای به واسطه افزایش جمعیت شهری رشدی قابل توجه یافت و از این‌رو اقدامات سرعت بیشتری گرفت.
* تولید 95/5درصد از مونواکسیدکربن در اثر احتراق بنزین، تولید 46/1درصد ذرات معلق و 69درصد از N2O در اثر احتراق نفتگاز و تولید 54درصد دی‌اکسید‌کربن در اثر احتراق گاز طبیعی در سال 1389
* برآورد سرانه انتشار دی‌اکسید‌کربن به میزان 7/1تن در سال به ازای هر نفر
آغاز کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای
تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر در سال 90 نیز رشد داشت. در این سال میزان تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر شامل سامانه‌های بادی، خورشیدی و زیست‌توده به بیش از 8800مگاوات ساعت رسید. تهران نیز فعالیت خود را برای استحصال انرژی از پسماند افزایش داد. در همین حال مشهد و شیراز توانستند با افزایش ظرفیت تولید انرژی از پسماند به رکورد 9/1مگاوات ساعت برق در شیراز و 5/5گیگاوات ساعت برق در مشهد برسند. همچنین انتظار چندساله برای فعالیت نیروگاه بوشهر در این سال به پایان رسید و برق تولیدی نیروگاه هسته‌ای بوشهر وارد شبکه سراسری و این اقدام با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشور همزمان شد.
* تولید 95/3درصد از مونواکسیدکربن در اثر احتراق بنزین، تولید 76/8درصد ذرات معلق و 67/2درصد از N2O در اثر احتراق نفتگاز و تولید 53/9درصد دی‌اکسید‌کربن در اثر احتراق گاز طبیعی در سال1390
* برآورد سرانه انتشار دی‌اکسید‌کربن به میزان 3/7تن در سال به ازای هر نفر
سال سلول‌های خورشیدی کوچک
رکورد تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر در این سال به 9850مگاوات ساعت رسید. سال 91 همزمان بود با استفاده از سامانه‌های کوچک تولید برق با استفاده از سلول‌های خورشیدی در بسیاری از شهرهای کشور. همچنین در این سال تهران نیز به جمع شهرهایی پیوست که از پسماند شهری، انرژی به‌دست می‌آورند. نیروگاه‌های بیوگاز شیراز، مشهد و تهران با ظرفیت اسمی 9/6مگاوات و تولید 6/22گیگاوات ساعت برق، وارد شبکه سراسری انرژی شدند. مشکین‌شهر نیز طرح احداث نیروگاه زمین‌گرمایی جدیدی را با ظرفیت 25مگاوات ساعت در دستورکار قرار داد.
* تولید 95/4درصد مونواکسیدکربن در اثر احتراق بنزین، تولید 76/3درصد ذرات معلق و 66درصد از N2O در اثر احتراق نفتگاز و تولید 54درصد دی‌اکسید‌کربن در اثر احتراق گاز طبیعی در سال1391
* برآورد سرانه انتشار دی‌اکسید‌کربن به میزان 7/32تن در سال به ازای هر نفر
ارقام موجود در جداول میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش حمل و نقل (درصد) را نشان می‌دهد
حرکت شهرهای کشور به سمت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر
برای اولین بار کشور به تولید برق 10هزار مگاوات ساعتی از منابع تجدیدپذیر رسید. در سال 92، 3نیروگاه بیوگاز در شهرهای شیراز، مشهد و تهران توانستند انرژی بیشتری از پسماند تولید کنند و بسیاری از دیگر شهرهای کشور نیز به طرح استحصال انرژی از پسماند روی آوردند. شهرهای شمالی کشور و برخی از شهرهای مرکز نیز با استفاده از الگوهای این 3شهر نخستین گام‌ها را برای راه‌اندازی نیروگاه‌های بیوگاز برداشتند.
* تولید 95/7درصد از مونواکسیدکربن در اثر احتراق بنزین، تولید67 درصد ذرات معلق و 64/7 درصد از N2O در اثر احتراق نفت گاز و تولید 52 درصد دی‌اکسید‌کربن در اثر احتراق گاز طبیعی در سال1392
* برآورد سرانه انتشار دی‌اکسید‌کربن به میزان 7/63تن در سال به ازای هر نفر
اصفهان به جمع شهرهای تولید انرژی از پسماند پیوست
سال93 تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر به 11هزار مگاوات رسید. افزایش 43مگاواتی ظرفیت نیروگاه‌های بادی کشور شامل 20مگاوات در منجیل، 5/17مگاوات در تاکستان قزوین، 4مگاوات در بینالود خراسان، یک‌مگاوات در خواف، 5/0مگاوات در نیر و 5/0مگاوات در سراب از جمله این طرح‌ها بود. در این سال اصفهان هم در زمینه تولید برق از پسماند به جمع دیگر شهرهای کشور پیوست.
* تولید 95/6درصد مونواکسیدکربن در اثر احتراق بنزین، تولید 75/1درصد ذرات معلق و 63/7درصد از N2O در اثر احتراق نفت گاز و تولید 5/56درصد دی‌اکسید‌کربن در اثر احتراق گاز طبیعی در سال1393
* برآورد سرانه انتشار دی‌اکسید‌کربن به میزان 7/56تن در سال به ازای هر نفر
انرژی خورشیدی؛ منبعی برای شهرها
سال 94، سال توسعه تولید انرژی از خورشید در سراسر کشور بود. اگرچه در این سال 2 شهر تبریز و زنجان با راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی از دیگر شهرهای کشور پیش افتادند اما بسیاری از شهرهای دیگر با استفاده از سلول‌های خورشیدی کوچک در سطح شهر توانستند رشد تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر را افزایش دهند و به رقم 12هزار مگاوات نزدیک شوند. در این سال بسیاری از شهرها به فکر توسعه به‌کارگیری منابع تجدیدپذیر افتادند.
* تولید 96/1درصد مونواکسیدکربن در اثر احتراق بنزین، تولید 72/1درصد ذرات معلق و 62/5درصد از N2O در اثر احتراق نفت گاز و تولید 61درصد دی‌اکسید‌کربن در اثر احتراق گاز طبیعی در سال1394
* برآورد سرانه انتشار کربن به میزان 7/4تن در سال به ازای هر نفر
