آمار هم چیز بدی نیست!

احسان رضایی|نویسنده و روزنامه‌نگار:

هفته دیگر نمایشگاه کتاب تهران شروع به‌کار می‌کند و طبیعتاً همه حرف‌ها و خبرها درباره کتاب خواهد بود. ما هم به استقبال ماجرا می‌رویم و این بار ماجرا را یک‌کم آماری بررسی می‌کنیم. بالاخره آمار هم چیز بدی نیست و درست است که در امور فرهنگی، همه‌‌چیز را هم نمی‌شود با آمار سنجید، اما خوبی عدد و رقم، قابل فهم بودن آن برای همه است. از اینجا شروع کنیم که فکر می‌کنید چندتا ناشر فعال در کشورمان داریم؟ صدتا؟ دویست‌تا؟ هزارتا؟.... پس خبر را بخوانید: ۲۴۳۰ ناشر برای شرکت در نمایشگاه کتاب امسال که سی و یکمین دوره نمایشگاه کتاب تهران باشد، ثبت‌نام کرده‌اند. برای مقایسه باید بدانیم که در کشور ژاپن و یکی از کتابخوان‌ترین ملت‌ها، برای 127میلیون نفر جمعیت (تقریباً یک و نیم برابر ما) 3489ناشر وجود دارد ( به نسبت جمعیت کمتر از یک و نیم برابر ما). یعنی ما از کتابخوان‌های ژاپنی هم تعداد انتشاراتمان بالاتر است. اما این عدد به‌معنای کتابخوان بودن ماست؟ باز هم آمار جواب می‌دهد. طبق اطلاعاتی که خانه کتاب از آمار نشر در بهمن 1396منتشر کرده، متوسط شمارگان و تیراژ کتاب‌ها در بهمن‌ماه پارسال 1430نسخه برای هر کتاب بوده، درحالی‌که این عدد در بهمن 1395برای هر کتاب به‌طور متوسط 1533نسخه بوده است. یعنی ظرف یک سال، متوسط تیراژ کتاب‌های ما 100نسخه کمتر شده و هر کتاب را 100نفر کمتر می‌خوانند. خب چرا اینطوری شده است؟ قطعا دلایل فراوانی در کار است. مسائل فرهنگی، تک‌عاملی نیستند و نمی‌شود فقط با یک عامل همه‌‌چیز را تحلیل کرد و نتیجه گرفت. اما حالا که بنایمان عدد و رقم است، این را هم داشته باشید که امسال برای ثبت‌نام ناشران، شرط تعداد کتاب‌های منتشرشده را ۵ عنوان برده بودند بالا. یعنی ناشران عمومی و دانشگاهی را ثبت‌نام می‌کردند که ۴۰ کتاب منتشر کرده باشند و در مورد ناشران کودک هم این عدد ۴۵ عنوان بود. تا همین یک سال پیش، این شرط ۳۵ عنوان برای ناشران عمومی و ۴۰ عنوان برای ناشران کودک بود. طبیعتا تغییر یکباره شرط و قانون، باعث اعتراض ناشران نوپا شد. بعد قرار شد به این ناشران کمک کنند و اینها که حالا کاری نداریم. منظورمان آن شرط و سقف تعیین‌شده است که لابد برای سال بعد خود ناشران حواسشان به آن خواهد بود و رعایتش می‌کنند. یعنی از این به بعد هر ناشر ۵ عنوان کتاب اضافی در سال تولید خواهد کرد. خودتان این 5جلد کتاب اضافی را در تعداد ناشران ضرب کنید. حاصلش می‌شود ۱۱هزار و ۷۰۰ عنوان کتاب جدید. آخرین متوسط تیراژ را هم که داشت، 1430نسخه برای هر عنوان. می‌کند 16میلیون و 731هزار کتاب اضافی. برای این تعداد کتاب جدید، خواننده تازه هم داریم؟ جمعیت کتابخوان کشور آنقدر تغییر کرده که این 16میلیون کتاب جدید را بخرند و ببرند و بخوانند؟ خب طبیعی است که نه. پس چی می‌آید پایین؟ تیراژ کتاب‌ها دیگر همان متوسط 1430نسخه هم نخواهد بود و پایین‌تر خواهد آمد. به همین سادگی!