«نه به انتقال آب کارون» بی‌پاسخ ماند
کارشناسان معتقدند مهم‌ترین مطالبه آبی مردم خوزستان توقف طرح‌های انتقال آب است
نادره وائلی‌زاده- خبرنگار
بیش از 20روز از اعتراض‌های آبی خوزستان می‌گذرد. حالا دامنه اعتراض‌ها به همه محرومیت‌های استان رسیده است. در این میان اما بخش مهمی از مطالبه‌های مردم درباره توقف طرح‌های انتقال آب بی‌پاسخ مانده است. اعتراض‌ها بعد از یک‌ماه خشکی رودخانه کرخه و تالاب هورالعظیم و بی‌آبی روستاها و اراضی کشاورزی آغاز شد و با افشای صدور مجوز زیست‌محیطی هشتمین طرح انتقال آب رودخانه کارون (موسوم به بهشت‌آباد) از سوی نماینده آبادان به اوج خود رسید؛ اعتراض‌هایی که از فضای مجازی با #حقابه_هورالعظیم_را_آزاد_کنید و #کارون_جان_ماست شروع شد. با تجمع اعتراضی در مقابل سازمان آب و برق خوزستان ادامه یافت. همچنین در روزهای گذشته اعتراضاتی در شهرهای سوسنگرد، اهواز، هویزه، بهبهان، شادگان، حمیدیه، ماهشهر، کارون، ایذه و دزفول برگزار شده است.
پاسخ به مطالبات مردم؟!
در نهایت، معاون اول رئیس‌جمهوری و وزیران نیرو و جهادکشاورزی برای حل مسائل خوزستان راهی این استان شدند.
اسحاق جهانگیری در این سفر وعده پرداخت بقیه خسارات باقی از سیلاب۹۸ و جبران خسارت مربوط به احشام و نخیلات آسیب‌دیده از خشکسالی را داد و تأکید کرد که «انتقال آب بین حوضه‌ای (از سرچشمه‌های کارون به اصفهان) فقط برای مصارف آشامیدنی صورت گرفته و دولت تاکنون یک قدم برخلاف ممنوعیت انتقال آب غیرآشامیدنی برنداشته است.» رضا اردکانیان، وزیر نیرو نیز تأکید کرد که «هیچ طرح انتقال آب جدیدی اجرا نشده و تنها طرحی که این دولت اجرا کرد شیرین‌سازی آب خلیج‌فارس و انتقال از دریا به فلات مرکزی بود.»
براساس اعلام ستاد بحران خوزستان نیز با ارسال تانکرهای آب به روستاها، تسریع در طرح‌های آبرسانی و رهاسازی آب از سد کرخه برای جریان دوباره آب در رودخانه، مطالبات مردم محقق شده است. اما آیا این موارد، پاسخ همه مطالبات مردم بود؟
درخواست توقف همه طرح‌های انتقال آب
رئیس دانشکده علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز در این‌باره می‌گوید:«اگر بخواهیم ریشه‌ای نگاه کنیم مطالبات مردم، محرومیت عمومی مناطق روستایی و حاشیه‌ای را دربرمی‌گیرد، اما بخشی از مطالبات آبی مربوط به خشکی هورالعظیم و زمین‌های کشاورزی بود که این مشکل تا حدودی حل شد و با رهاسازی آب از سد کرخه به زمان قبل از بحران بازگشتیم. اما با تخلیه آب سد در واقع بحران به تعویق افتاد و به پاییز منتقل شد و اگر از ذخایر استراتژیک سدهای کرخه و سیمره استفاده نشود، بعد از شهریور وضعیت حاد می‌شود.» مهدی قمشی درباره توقف طرح‌های انتقال آب به‌عنوان یکی از مطالبات مردم در این اعتراضات می‌گوید:«این مطالبه باقی‌مانده و به‌نظر می‌آید گوش شنوایی در وزارت نیرو و دولت نیست و مطالبه مردم برای توقف طرح‌های انتقال آب، اصلا پاسخ داده نشد.» او می‌افزاید:«به‌نظر می‌رسد افرادی که برنامه انتقال آب را دنبال می‌کنند بنا ندارند این طرح‌ها را متوقف کنند و به همین دلیل پاسخ صریحی به سؤالات و مطالبات مردم نمی‌دهند و در اظهارات مسئولانی که به خوزستان آمده‌اند نیز این مسئله روشن بود. هیچ‌کدام از طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون تاکنون متوقف نشده و اگر هم توقف موقتی یا تأخیری اتفاق افتاده، ارتباطی به تغییر نظر مسئولان ندارد بلکه به‌دلیل مشکلات اجرایی و اعتباری است و بعد از مدتی دوباره از سرگیری می‌شود.»
قمشی با بیان اینکه طرح‌های انتقال آب غیرعلمی و غیرکارشناسی هستند، می‌گوید:«ادعای انتقال آب کارون برای تامین آب آشامیدنی، بازی دادن خودمان است وگرنه مناطقی که مقصد طرح‌های انتقال آب هستند به هیچ وجه مشکل آب آشامیدنی ندارند. همه استان‌ها قادر به تامین آب آشامیدنی و بهداشت خود هستند. بنابراین این طرح‌ها برای تامین مصارف کشاورزی و صنعت در این استان‌هاست. اکنون بحث‌ها درباره طرح انتقال آب بهشت‌آباد است، اما تنها این طرح نیست و پروژه‌های خرسان، ونک و... نیز برای انتقال آب مطرح شده. بنابراین مطالبه ما توقف همه طرح‌های انتقال آب از سرشاخه رودخانه‌هاست.»
مطالبات بی‌پاسخ، از کرخه تا کارون
تاکنون 10طرح انتقال آب از سرشاخه‌های کارون بزرگ (کارون و دز) به فلات مرکزی با حجم بیش از 2میلیارد مترمکعب اجرا شده یا در حال اجراست. بهشت‌آباد یکی از طرح‌هایی است که با مخالفت شدید خوزستانی‌ها و چهارمحال‌وبختیاری‌ها مواجه بوده است. پیش از این سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان بازرسی کل کشور و مرکز پژوهش‌های مجلس مخالفت خود را با طرح‌های انتقال آب اعلام کرده‌اند، اما اخیرا سازمان حفاظت محیط‌زیست در بیانیه‌ای موافقت ضمنی خود را با بهشت‌آباد اعلام کرد؛ مشروط بر اینکه تغییراتی در محل ساخت تونل داده شود. مدیر انجمن دیده‌بان جلگه سبز خوزستان می‌گوید:«براساس اظهارات مسئولان، مطالبات شنیده شده اما توجیه غیرمنطقی می‌آورند و تاکنون پاسخ درستی به مطالبه مردم برای توقف طرح‌های انتقال آب نداده‌اند.»
شبنم قنواتی‌زاده می‌گوید: «انتقال آب رودخانه کارون به‌طور جدی حیات خوزستان را تهدید می‌کند درحالی‌که این طرح‌ها بی‌وقفه در حال اجراست. معتقدیم حجم آبی که از سرشاخه‌های کارون منتقل می‌شود بسیار بیشتر از ظرفیت اسمی طرح‌های انتقال آب است به‌طوری که آمارها نشان می‌دهد حدود 10میلیارد مترمکعب از آب این رودخانه منتقل شده است.» وی همچنین درباره مطالبه حقابه هورالعظیم توضیح می‌دهد:«وزارت نیرو رهاسازی آب از سد کرخه را انجام داده اما این میزان پاسخگوی نیاز تالاب هورالعظیم نیست و هم‌اکنون بخش‌های وسیعی از تالاب هنوز خشک است. در همین حال اعلام کرده‌اند که ادامه رهاسازی موجب می‌شود ذخیره سد صفر شود و بحران به‌وجود بیاید. به‌نظر می‌رسد راهکار کوتاه‌مدت رهاسازی آب از ذخیره سد سیمره در بالادست سد کرخه باشد، زیرا ذخیره این سد تا 25تیر‌ماه 3/1میلیارد مترمکعب بوده است.»
قنواتی‌زاده تأکید می‌کند: «آبرسانی با تانکر فقط برای آب آشامیدنی است درحالی‌که تامین آب مورد نیاز دام و کشاورزی نیز برای روستاییان ضروری است. این بحران بیش از تحمل مردم بوده به‌طوری که در یک‌ماه گذشته 40خانوار دامدار از منطقه کوچ کردند. از سوی دیگر باید درنظر داشت بهانه ساخت سد کرخه از ابتدا برای تامین نیاز آب کشاورزی 350هزار هکتار از اراضی پایین دست در خوزستان و افزایش امنیت غذایی بود که محقق نشده، بنابراین یکی از مطالبات ما توقف سدسازی در بالادست کرخه است که هم‌اکنون در حال مطالعه و اجرا هستند.»
مطالبه توقف انتقال آب مسکوت ماند
عضو انجمن مردمی حمایت از زاگرس مهربان، نیز با بیان اینکه در خوزستان با مطالبات انباشته مواجهیم که با برآورده نشدن آنها شاهد همپوشانی این مطالبات هستیم به همشهری می‌گوید:«این اعتراضات مجموعه‌ای از مشکلات و محرومیت‌ها را دربرمی‌گرفت اما جریانی وجود دارد که می‌خواهد مطالبات را به ناکارآمدی یک فرد یا مطالبه آبی کشاورزی یا آبرسانی با تانکر تقلیل دهد. یک خط مشخص سعی دارد در بازنمایی دلایل اعتراض خوزستان اصلی‌ترین عامل که همان اجرای پروژه‌های انتقال آب است را نادیده بگیرد و در عوض با پررنگ کردن مباحثی مانند تزریق بودجه، افکار عمومی را منحرف کند تا جایی که می‌بینیم در میان اظهارات مسئولان نیز هیچ صحبتی از مطالبه مردم برای توقف طرح‌های انتقال آب نیست.»
یوسف فرهادی بابادی با اشاره به سفر معاون آب وزارت نیرو به خوزستان ادامه می‌دهد:«نتیجه بازنمایی ناقص مطالبات مردم خوزستان تا جایی پیش می‌رود که معاون وزیر نیرو در اهواز اعلام می‌کند همه باید به پروژه‌های قانونی انتقال آب احترام بگذارند. این یعنی وزارت نیرو با اینکه صدای مردم را شنیده، نمی‌خواهد در سیاست‌های انتقال آب تجدیدنظر کند.»
این فعال محیط‌زیست می‌افزاید: «به‌نظر می‌رسد مطالبات مردم در سطحی طرح و به مراکز تصمیم‌گیری اعلام شد، اما اینها به معنی عمل به مطالبات نیست. مثلا نمایندگان مجلس در نامه به شورای‌عالی امنیت ملی، توقف طرح‌های انتقال آب را درخواست کرده‌اند. نماینده آبادان در انتقاد به تصویب بودجه به رئیس مجلس شورای اسلامی نامه نوشته و گفته برخی از اعتراضات ناشی از عملکرد مجلس است زیرا برای پروژه‌هایی که مجوز قانونی نداشته بودجه اختصاص داده. اما از سوی دیگر بیانیه سازمان محیط‌زیست درباره مجوز طرح بهشت‌آباد نشان می‌دهد از نظر اجرایی در مواضع این سازمان تغییری صورت نگرفته و با اجرای این طرح موافق است.»
