برگ برنده اقتصاد چهارمحال و بختیاری

خاطره حسین‌زاده-خبرنگار

پرورش ماهیان سردآبی در چهارمحال‌وبختیاری به‌دلیل برخورداری این استان از شرایط آب و هوایی مناسب، موقعیت جغرافیایی مطلوب، تکمیل زنجیره تولید و بهره‌مندی از نیروی متخصص‏، مزیتی نسبی برای اقتصاد استان به‌شمار می‌رود. با این وجود کارشناسان و فعالان این حوزه معتقدند وجود ضعف‌های اساسی در زمینه بهره‌مندی از صنایع تبدیلی و تکمیلی دراین استان، مانع بزرگی دربرابر بهره‌گیری بیش ازپیش از این ظرفیت ایجاد کرده‌است.
این درحالی‌است که استان چهارمحال‌وبختیاری با تولید سالانه بیش از 22هزارتن ماهی قزل‌آلا، رتبه نخست تولید ماهیان سردآبی را در کشور طی یک دهه اخیر به خود اختصاص داده‌است. روزهای پرآب استان و همچنین در دسترس بودن خوراک آبزیان، فرصتی بی‌بدیل برای این استان به‌وجود آورده تا بتواند از مزیت‌های این حوزه در توسعه اقتصادی بهره بگیرد، اما نکته اینجاست که این زنجیره بدون تقویت صنایع تبدیلی ناقص است و سوددهی مطلوبی برای چهارمحال‌وبختیاری به‌همراه نخواهد داشت.

 پرورش ماهی در قفس
همین چند روز پیش بود که «نبی‌الله خون‌میرزایی» رئیس سازمان شیلات ایران، در سفر به چهارمحال‌وبختیاری به قابلیت‌های این استان در آبزی‌پروری اشاره و اعلام کرد که ازمجموع 173هزارتن ماهی سردآبی کشور، 13درصد، یعنی چیزی حدود 22هزارتن دراین استان تولید می‌شود.
دراین میان دریاچه پشت سد کارون4 ازجمله ظرفیت‌های مهم استان است که می‌تواند در زمینه پرورش ماهی در قفس مزیت‌های بسیاری به‌همراه داشته باشد. بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد این دریاچه ظرفیت تولید سالانه 40هزارتن ماهی در قفس را دارد. این درحالی‌است که هم‌اکنون دراین دریاچه سالانه هزارو 200تن ماهی پرورش داده می‌شود؛ موضوعی که نشان می‌دهد هنوز آنچنان که باید، از ظرفیت‌های موجود دراستان بهره‌گیری نشده‌است.
این موقعیت برتر سبب شده تا به‌گفته مدیر شیلات و آبزیان اداره‌کل جهاد کشاورزی چهارمحال‌وبختیاری، در یک سال اخیر میزان پرورش ماهی در قفس استان در دریاچه کارون 4 به 2هزارتن ماهی افزایش پیدا کند. «پرویز منصوری» درباره ظرفیت‌های استان در حوزه شیلات می‌گوید: سالانه حدود 22هزارتن ماهی سردآبی به ارزش 484میلیارد تومان در چهارمحال‌وبختیاری تولید می‌شود که گویای قابلیت‌های موجود دراستان است.

 مهم‌ترین عوامل رونق صنعت شیلات
وی ادامه می‌دهد: هم‌اکنون 455مزرعه پرورش ماهی دراین استان فعالند که شهرستان اردل با دارا بودن 185مزرعه، بیشترین سهم را دراستان در تولید ماهیان سردآبی با 8هزارتن تولید، به خود اختصاص داده‌است.
 منصوری وجود چشمه‌ها و منابع آبی را از مهم‌ترین عوامل رونق صنعت شیلات در چهارمحال‌وبختیاری می‌داند و می‌افزاید: بهره‌مندی از پرورش‌دهندگان ماهر و نیروی انسانی متخصص و همچنین وجود کارخانه‌ تولید خوراک آبزیان و بچه‌ماهی، از دیگر مزیت‌هایی است که سبب رونق تولید ماهیان سردآبی در استان شده‌است.
 این مسئول تصریح می‌کند: چهارمحال‌وبختیاری نه‌تنها برند تولید ماهی قزل‌آلا در کشور به‌شمار می‌رود، بلکه صادرکننده نیروی انسانی متخصص و ماهر به سایر استان‌های کشور نیز محسوب می‌شود. همچنین کارخانه فراوری آبزیان استان نیز سال‌گذشته رتبه نخست را کشور به خود اختصاص داد.

 چالش‌های موجود
وی با بیان اینکه 30درصد از ماهی تولیدی دراستان به مصرف داخلی می‌رسد و 70درصد آن به استان‌های دیگر، ازجمله تهران ارسال می‌شود، می‌افزاید: در زمینه صادرات ماهی استان به خارج از کشور، هنوز اقدام موثری انجام نشده و سهم صادرات ماهی در استان ناچیز است.
منصوری با بیان اینکه زنجیره تولید ماهی در استان کامل شده‌است، عنوان می‌کند: هم‌اکنون در استان کارگاه تولید بچه‌ماهی، کارخانه تولید خوراک آبزیان، ناوگان حمل‌ونقل مناسب و نیروی متخصص وجود دارد. بنابراین می‌توان گفت زنجیره تولید ماهی در استان تکمیل شده‌است.
مدیر شیلات و آبزیان اداره‌کل جهاد کشاورزی چهارمحال‌وبختیاری با بیان اینکه ماهی تولیدی در استان از کیفیت و طعم خوبی برخوردار است، می‌گوید: به‌دلیل کیفیت آب سبک و گوارای چشمه‌سارهای استان، فاصله کم میان مزارع پرورش ماهی و کارخانه تولید خوراک آبزیان و حفظ کیفیت این نهاده‌ها، گوشت ماهیان تولیدی در استان لذیذتر و باکیفیت‌تر است.
منصوری کم‌آبی را از مهم‌ترین مشکلات فراروی بخش شیلات استان می‌داند و ادامه می‌دهد: افت شدید آب‌های زیرزمینی و خشکیدگی و کم‌آب شدن چشمه‌ها، مزارع پرورش ماهی را با مشکل مواجه کرده‌است، به‌نحوی‌که درخواست‌های بسیاری برای ساخت  یا توسعه مزارع وجود دارد، اما نبود منابع آبی، مانع عملیاتی کردن آنها شده‌است.
وی اضافه می‌کند: گرانی نهاده‌های تولید ازجمله بچه‌ماهی، پایین بودن قیمت ماهی، سنتی بودن مزارع و تمایل نداشتن پرورش‌دهندگان ماهی نسبت به مکانیزاسیون و بیمه کردن مزارع خود، از دیگر چالش‌ها و مشکلات پیش‌روی این بخش به‌شمار می‌رود.

 ظرفیت‌هایی که خاک می‌خورد
یک کارشناس اقتصادی چهارمحال‌وبختیاری نیز با تاکید بر بهره‌گیری از مزیت‌های نسبی این استان در راستای رونق تولید و اشتغال به خبرنگارهمشهری می‌گوید: پرورش ماهی یکی از مهم‌ترین مزیت‌های نسبی استان به‌شمار می‌رود که در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری مناسبی دراین بخش انجام شده‌است.
«علی نصیری» می‌افزاید: یکی از مهم‌ترین علل رونق پرورش ماهی دراین استان کیفیت و دمای مناسب آب (کمتر از 22درجه) است که سبب شده حتی در فصل تابستان نیز بتوان این فعالیت را انجام داد و تولیدات باکیفیتی به بازار عرضه کرد.
وی تصریح می‌کند: با وجود شرایط مناسب آب‌وهوایی و همچنین موقعیت جغرافیایی مساعد، اما هنوز نتوانسته‌ایم از ظرفیت بخش شیلات در استان به‌طورکامل بهره‌ بگیریم. برهمین اساس هم هست که درحال‌حاضر بسیاری از مزارع به‌صورت سنتی فعالیت می‌کنند و این موضوع، میزان تولید را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
این کارشناس اقتصادی همچنین به مشکلات زیست محیطی مزارع سنتی پرورش ماهی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: در سال‌های‌ گذشته به‌صورت بی‌رویه مجوزهایی برای راه‌اندازی مزرعه پرورش ماهی در استان صادر شد که این تراکم، زمینه‌ آلودگی زیست‌محیطی را در برخی رودخانه‎های استان فراهم کرد. این چالش همچنان در برخی مناطق وجود دارد، درحالی‌که اگر صدور مجوزها به‌صورت اصولی و پراکنده در مناطق مختلف باشد، این چالش رفع می‌شود.
نصیری طرح‌های انتقال آب را از دیگر چالش‌های موجود در صنعت شیلات استان می‌داند و می‌افزاید: از آنجاکه وجود چشمه‌ها و رودهای پرآب موجب رونق مزارع پرورش ماهی استان شده است، اما به‌دنبال اجرای طرح‌های انتقال آب، به‌ویژه طرح‌های بین‌حوضه‌ای، بسیاری از این چشمه‌ها کم‌آب شده و برخی نیز خشکیده‌است که این موضوع می‌تواند تداوم این صنعت موفق در استان را به خطر بیندازد.

 نیازمندی‌های صنعت شیلات استان
وی همچنین تحقق حذف واسطه‌ها را نیازمند ایجاد بازار عرضه مستقیم ماهی در استان می‌داند و اظهار می‌کند: نبود جایگاه مناسب برای عرضه و توزیع ماهی در استان سبب شده تا سود تولیدکنندگان، به جیب واسطه‌ها ریخته شود.
منصوری تقویت صنایع تبدیلی بخش شیلات را از دیگر نیازمندی‌های این بخش عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: ورود سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی به این عرصه می‎تواند راهگشا باشد، چراکه هم برای سرمایه‌گذار توجیه اقتصادی دارد و هم می‌تواند در رونق اشتغال‌زایی نقش موثری ایفا کند.
این کارشناس اقتصادی بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز در مزارع پرورش ماهی را از راهکارهای توسعه این مزارع و رونق بخش شیلات استان در سال جهش‌تولید می‌داند و اضافه می‌کند: با بهره‌گیری از روش‌های جدید، ضمن استفاده کمتر از آب، می‌توان با اکسیژن‌دهی بیشتر، بار میکروبی آب را از بین برد و محصولی بیشتر و باکیفیت‌تر تولید کرد.