آسیب سدسازی به جلگه خوزستان

سیده‌زهرا عباسی-  خبرنگار

خوزستان 3حوضه بزرگ آبریز «مارون، زهره و جراحی»، «کرخه» و «کارون بزرگ» را در خود جای داده که هر 3 از حوضه‌های فرعی به شمار می‌روند و زیرمجموعه حوضه آبریز خلیج‌فارس و دریای عمان هستند. براساس اطلاعات موجود 31سد در حوضه آبریز مارون، زهره و جراحی، 40سد در کرخه و 89سد در کارون بزرگ در دست بهره‌برداری، ساخت و مطالعه هستند. این در حالی است که در سال‌های گذشته کارشناسان بسیاری درباره سدسازی‌های گسترده و تبعات آن هشدار داده‌اند. فعالان محیط‌زیست، نمایندگان مجلس و اهالی استان طی روزهای گذشته در گفت‌وگو با همشهری تأکید کردند که بهره‌برداری از سدهای در دست اجرا و مطالعه جلگه خوزستان را به کویر تبدیل و به‌ویژه کارون و کرخه را برای همیشه خشک خواهد کرد.

حوضه آبریز مارون، زهره و جراحی
مساحت حوضه آبریز رودخانه‌های جراحی 40هزار و 788کیلومترمربع و رودهای اصلی آن، جراحی و زهره است. 22سد آبدهگاه، آبگلال، ابوالعباس، ابوالفارس، اسلام‌آباد دهنو، پارسیان، چم‌باستان، حاج‌قلندر، خیرآباد، رودتلخ، زهره۱، زهره۲، زیرزرد، سادات، سرپری، سرتوف، سقاوه، شیو (گل‌بابکان)، صیدون، قلات و کلات روی رودهای این حوضه در خوزستان، کهگیلویه‌وبویراحمد و فارس در دست مطالعه و سد چمشیر نیز در دست اجراست.  این در حالی است که هم‌اکنون سدهای پارسل۱۱ (بنگستان)، تشان، دهنو هندیجان، شش‌پیر (گشنگان)، شوه حمید، تنظیمی آریوبرزن، رامهرمز (جره)، سد شراب گرو و کلتندر در دست بهره‌برداری هستند. در مجموع 31سد روی این حوضه ساخته شده یا در دست ساخت است.

حوضه آبریز کرخه
حوضه آبریز رودخانه کرخه با نام اختصاری کرخه بزرگ 51هزار و 643کیلومترمربع مساحت دارد و رود اصلی آن کرخه است. در حوضه آبریز کرخه نیز 40سد در دست بهره‌برداری یا مطالعه است؛ درحالی‌که هم‌اکنون هم پایین‌دست کرخه به‌دلیل کاهش آورد آب رودخانه اوضاع خوبی ندارد. سدهای امامزاده ناصر (کرزان)، باسکله، پاعلم، تاج امیر، تنگ پریان، تنگ معشوره، جزمان، جهانشاه، چناره، خرمرود، دینور، راوند، زال، زرین جوب، زیبا محمد، سازبن، سد سراب تلخ (طرح کاکارضا)، سراب نیسان (ویژنان)، سیاخور (مرصاد)، سیکان، شبیخون، کاشنبه، کاکاشرف، کندوله، کوران بوزان، کهمان الشتر (فیروزآباد) در همدان، کرمانشاه، لرستان، خوزستان، ایلام و کردستان در محدوده حوضه آبریز کرخه در دست مطالعه است. علاوه بر آن سدهای آناهیتا (کبوتر لانه)، ایوشان، جامیشان، سرابی تویسرکان، قشلاق علیا، سیمره (هینی مینی)، کلان، سپتون، شیان، کرخه، کیلانبر، تنظیمی کرخه
 (پای پل) و تنگ هاله هم در دست بهره‌برداری هستند.

حوضه آبریز کارون بزرگ
حوضه آبریز کارون بزرگ، با 67هزار و 257کیلومترمربع مساحت با رود اصلی کارون شناخته می‌شود. علاوه بر تونل‌های انتقال آب در مجموع 89سد روی این حوضه احداث شده یا در دست ساخت است. سدهای انحرافی و تونل چشمه لنگان، سد تنظیمی دز، سد تنظیمی گتوند، سد انحرافی و تونل کوهرنگ۱، سد انحرافی و تونل کوهرنگ۲، چغاخور، حنا، خان‌آباد، ظهیریه خوزستان، فرادنبه، قره‌آقاچ، کارون۱، سد کارون۳، کزنار، کمال صالح، کمانه، مسجدسلیمان (گدار لندر)، ناغان، بالارود، بیدکان، حشیان، حوضیان، خرسان۳، سرتیرک، سورک (دهنو)، شاه قاسم، هفشجان (چشمه زنه)، گتوند علیا و چغاخور در دست بهره‌برداری هستند.
همچنین سدهای بختیاری، چشمه گهرو، رودبار، کارون۴، کمندان، مروک، بخشی از سد و تونل کوهرنگ۳، آبسرده (بزهل)، باباحیدر، سد انحرافی و تونل سبزکوه در دست اجرا و سد خرسان۱، خرسان۲، جنگ‌آباد (گرموک)، بیدکل، تراز، تنگ آب، چیتی، آقبلاغ (گندمان)، آلج، اشترینان (طرح گله‌رود)، سد بلطاق، بهشت‌آباد، سد تنگ سرخ، سد بازفت، دره باد سورشجان، دره سیر گرگک، دره سیر هارونی، دره صیدی، دمنه خمین، ده جانی، دهنه خمین، رازان، ژان زالکی، سرداب، سردشت، سرگچینه، سولکان، سیوکی، شبلیز (شبلیسه)، شور، شور 2، شهید (طرح ماربر)، شهید صارمی، شیرین آب (تالوگ)، عالی محمود، قلعه سرخ (میدانک۲)، کارون۲، کارون۵، کهیان، گردنه خاکی، گزی، گله‌رود (کپرگه)، گندل گیلان (شهید بروجردی)، لیرو، مسعودآباد، مهریان (آب نهر)، میان‌کوه، ونک و ماربره در دست مطالعه هستند.