قصه فاضلاب شهری بندرعباس به‌سر می‌رسد؟
۴۲درصد از بافت‌شهری بندرعباس را بافت‌فرسوده تشکیل می‌دهد که این موضوع اجرای طرح فاضلاب را با چالش‌مواجه کرده‌است
بهاره بیژنی-خبرنگار
قصه پرغصه ورود فاضلاب به آب‌های خلیجفارس سر درازی دارد؛ سال‌هاست که فاضلاب شهری و پساب آب‌شیرین‌کن‌ها از چند نقطه، ازجمله خورهای «گورسوزان»، «شیلات»،«سورو»، «سنگ کن»،«دوهزار» و «کپشکن» به آب‌های خلیجفارس و کرانه‌های ساحلی بندرعباس سرازیر می‌شود. بارها رسانه‌ها درباره رهاسازی فاضلاب شهر بندرعباس ازطریق خورها، به‌ویژه خور«گورسوزان» به دریا و بوی تند و نامطبوع آن گزارش نوشته و درد دل‌های مردم را به گوش مسئولان رسانده‌اند. حتی در مقاطعی شورای شهر هم نسبت به این وضعیت اعتراض کرد، اما پیمانکار قدرتمندی وجود نداشت که این مشکل را رفع کند. تاکنون 2پیمانکار وارد صحنه شده‌اند که پیمانکار نخست به‌دلیل کندی روند کار کنار گذاشته شد و پیمانکار جدید، کار را از نیمه‌دوم سال‌گذشته تحویل گرفته که امید می‌رود این‌بار این پروژه درمدت 30ماه به نتیجه قطعی برسد.
ائتلاف 7شرکت بزرگ صنعتی
اجرای طرح شبکه فاضلاب بندرعباس از سال 1373 آغاز شد؛ با این حال هنوز در برخی محله‌ها، فاضلاب خانگی به سمت خورها و از آن، به دریا سرازیر می‌شود و گاه بوی تعفن حتی اجازه نفس کشیدن را نمی‌دهد؛ درحالی‌که این خورها را می‌توان به جایی زیبا و حتی تفریحگاه تبدیل کرد.
خورها به‌عنوان یکی از سازه‌های اصلی در بسیاری از شهر‌های ساحلی ساخته شده و کارکرد آنها تخلیه آب باران و جلوگیری از بروز سیل است، اما بندرعباس باوجود داشتن ۷خور، با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند. خور 3کیلومترمربعی «گورسوزان» در منطقه مرکزی بندرعباس قرار دارد و به‌جای هدایت آب‌های روان، پساب تصفیه خانه فاضلاب را به دریا هدایت می‌کند. بارها مسئولان ازجمله استاندار، امام‌جمعه بندرعباس، نمایندگان مجلس، مسئولان حفاظت محیط زیست و شرکت آب وفاضلاب استان در نشست‌های مختلف، معضل فاضلاب بندرعباس را مطرح کرده‌اند و گزینه مورد استقبال، فروش پساب تصفیه شده به صنایع غرب و شهرداری بندرعباس بوده‌است.
چندی قبل استاندار هرمزگان در نشست بررسی طرح تصفیه و انتقال پساب فاضلاب بندرعباس گفت که قرار است صنایع در راستای اجرای مسئولیت‌های اجتماعی خود، در ساماندهی فاضلاب بندرعباس مشارکت کنند.
فریدون همتی افزود: بنگاه‌های اقتصادی غرب بندرعباس پای کار آمدند و 7مجموعه بزرگ از آنها شرکت «تأمین و توسعه زیرساخت خلیجفارس» را تشکیل دادند که این شرکت کار جمعآوری، انتقال، تصفیه و استفاده از پساب فاضلاب بندرعباس در صنایع را انجام می‌دهد و انتظار داریم دیگر بنگاه‌های اقتصادی غرب بندرعباس نیز به این طرح ملحق شوند. سهامداران این شرکت، صنایع بزرگ غرب بندرعباس همچون شرکت‌های نفت، فولاد و مس هستند.
بنا به گفته وی، قرار است این طرح طی یک برنامه زمان‌بندی ۳۰ماهه و مرحله‌به‌مرحله اجرا شود که تنها عملیات اجرایی ارتقا و بازسازی تصفیه‌خانه فاضلاب و تصفیه و شیرین‌سازی پساب، اعتباری افزون بر۱۰میلیارد ریال نیاز دارد. برای شیرین‌سازی هم نیاز به ساخت یک آب‌شیرین‌کن ۱۰۰هزارمترمکعبی است.
همتی ادامه داد: به هیات مدیره شرکت تامین و توسعه زیرساخت خلیج فارس که مسئول اجرای این پروژه است، تاکید شد که هرچه زودتر باید کل فاضلاب شهر بندرعباس و ورودی به خورها جمعآوری و به نقطه‌ای بیرون از شهر منتقل شود تا پس از آن، فرایند تصفیه و انتقال آن به صنایع غرب بندرعباس صورت گیرد.
حجم ورود فاضلاب به دریا
اینها درحالی‌است که رئیس‌کل دادگستری هرمزگان هم پس از بازدید از مراحل عملیات اجرایی تصفیه‌خانه بندرعباس و بررسی جزئیات طرح‌های دردست اقدام، دستورقضایی برای تکمیل طرح تصفیه‌خانه و سرعت بخشی در هدایت فاضلاب به صنایع غرب بندرعباس را صادر کرد. «علی صالحی» با انتقاد از رهاسازی و ورود پساب فاضلاب بندرعباس به دریا، این موضوع را تهدیدی جدی علیه سلامت شهروندان، ایجاد آلودگی زیست محیطی و ایجاد بوی متعفن در شهر دانست و گفت: دستگاه قضایی براساس رسالت خود، برخورد با اداره‌های اجرایی که در انجام وظایف قانونی خود کوتاهی می‌کنند را با جدیت دنبال می‌کند. مدیرکل حفاظت محیط زیست هرمزگان نیز دراین زمینه گفت: از سال ۸۵ تاکنون هیچ‌گاه آلودگی ساحل بندرعباس به وضعیت مطلوبی نرسیده و با وجود برنامه‌ریزی‌های خوب، نتیجه مثبتی نداشته است. به‌گفته کارشناسان، درحال‌حاضر به‌دلیل تصفیه نشدن فاضلاب شهری بندرعباس، در هرثانیه ۵۰۰ تا ۷۰۰لیتر فاضلاب خام وارد ساحل و دریا می‌شود که روزانه به ده‌ها میلیون لیتر فاضلاب می رسد و توسعه شبکه فاضلاب شهری نیازمند همکاری و مساعدت نهادهای فرادستی است.
«حبیب مسیحی تازیانی» با اشاره به لزوم سامان یافتن مدیریت این موضوع، گفت: در سال۹۸ حدود ۴۴نمونه از سواحل بندرعباس در 8نقطه پایش شد و نتیجه آن در اختیار استانداری و فرمانداری قرارگرفت که 3نقطه «خورگورسوزان»، «سورو» و «دهانه خورنخل ناخدا (کپشکن)» دراین شهر، آلودگی پایدار داشتند.
چالش‌های اجرای طرح
مدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب هرمزگان نیز با بیان اینکه برای رفع مشکل فاضلاب و استفاده مجدد از پساب، راه‌حلی جز حمایت صنایع غرب نبود، اظهارکرد: با انتقال قرارداد سرمایه‌گذاری شرکت «ژرف کار جم» به شرکت جدید، طرح ارتقا و بازسازی تصفیه‌خانه فاضلاب بندرعباس، تصفیه و بازچرخانی پساب و اجرای خط انتقال پساب جهت استفاده مجدد در صنایع غرب توسط سهامداران این شرکت اجرا می‌شود.
«امین قصمی» ادامه داد: قرارداد سرمایه‌گذاری حق استفاده از پساب مدول اول تصفیه خانه فاضلاب به روش بیع‌متقابل در سال ۹۷ اجرایی شد که به‌دلیل مشکلات مالی و نبود توانایی انجام کار ازسوی سرمایه‌گذار، درسال ۹۹ متوقف شد.
وی یکی دیگر از مشکلات اجرای این طرح را بافت فرسوده بندرعباس دانست و اضافه‌کرد: ۴۲درصد از این شهر را بافت فرسوده تشکیل می‌دهد که این موضوع کار را برای اجرای طرح فاضلاب دراین مناطق سخت کرده‌است. امیدواریم پیمانکار جدید بتواند با رفع مشکلات موجود، این طرح را به سرانجام برساند.
خسارت به محیط زیست‌دریایی
یک مدرس دانشگاه دراین باره به همشهری گفت: فرایندهای طبیعی و انسانی سبب ایجاد تغییرات مداوم در اکوسیستم‌های دریایی می‌شوند. برهمین اساس وجود پایش‌هایی با فواصل تعریف‌شده و مستمر ضروری‌است تا بتوان با بررسی تغییرات، درمواقع لازم تصمیم‌های مدیریتی صحیح گرفت.
سعید تمدنی درباره خسارت به محیط زیست‌دریایی بندرعباس اظهارکرد: تخلیه فاضلاب سکونتگاه‌های شهری و روستایی به آب‌های خلیجفارس بار میکروبی بالایی ایجاد می‌کند و زمینه‌ساز تجمع انواع مواد شیمیایی خطرناک می‌شود.
وی ادامه داد: در کشورهای درحال‌توسعه، که ایران نیز جزو آنها به‌شمار می‌رود، فاضلاب یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های مؤثر بر محیط زیست دریایی و مناطق ساحلی محسوب می‌شود.این استاد دانشگاه اضافه کرد: همچنین توسعه صنایع‌دریایی و گسترش سایت‌های عملیاتی در مناطق ساحلی، که به‌منظور دسترسی آسان به دریا و تسهیل در پشتیبانی از عملیات دریایی ایجاد می‌شود، نه‌تنها موجب افزایش فاضلاب صنعتی خواهد شد، بلکه رشد جمعیت را به‌دنبال دارد که چالش‌هایی را به‌همراه می‌آورد.
