مردم عادی، پشت درهای فیلترینگ طرح مجلس

عمادالدین قاسمی‌پناه- خبر‌نگار

براساس یکی از مواد طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه فضای مجازی»، خدمات پایه کاربردی اثرگذار باید برای فعالیت و تأیید هویت خود، در سامانه‌ای که به این منظور در کشور راه‌اندازی می‌شود، ثبت‌نام کنند. در این طرح، از پیام‌رسان‌ها، اپلیکیشن‌ها، پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی، مرورگرها و موتورهای جست‌وجو، سرویس‌های ای‌میل، خدمات کلود (ابری) مانند گوگل درایو، خدمات نقشه و مسیریابی مانند گوگل‌مپ و سرویس‌های دیگر، به‌عنوان مهم‌ترین خدمات پایه کاربردی نام برده شده است. آنها همچنین علاوه بر ثبت اطلاعات خود، برای فعالیت در بستر اینترنت باید از مقام‌ ذی‌صلاحی که در این طرح به‌عنوان «کمیسیون عالی تنظیم مقررات» از آن نام برده شده، مجوز دریافت کنند. علاوه بر این، خدمات پایه کاربردی خارجی برای عرضه و فعالیت، ناگزیر به معرفی یک نماینده قانونی در کشور و پذیرش تعهداتی هستند که از سوی این کمیسیون به آنها ابلاغ می‌شود. درصورتی که خارجی‌ها این ضوابط را رعایت نکنند، بنا بر بخشی دیگر از این طرح (ماده 27)، باید منتظر مجازات «پالایش (فیلترینگ) و مسدودسازی خدمات» باشند. برخی از کارشناسان حوزه فناوری و اقتصاد بر این باورند که حتی اگر شرکت‌های فناوری دنیا مانند گوگل و فیسبوک به قانون ما تمکین کنند و تصمیم بگیرند که در ایران دفتر نمایندگی تاسیس کنند، از آنجا که با تاسیس نمایندگی، موضوعات مالی مطرح می‌شود، تحریم‌ها و نپیوستن به FATF مانع این اقدام خواهد شد. درصورتی که طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه فضای مجازی» تصویب شود، زندگی روزمره بخش عمده‌ای از ایرانی‌ها به‌طور بالقوه تحت‌تأثیر بخش‌هایی از آن قرار خواهد گرفت.

فیلترینگ در انتظار اینستاگرام، واتساپ و سیگنال!
اکنون توییتر، تلگرام و فیسبوک در ایران فیلتر هستند. با تصویب طرح مزبور، آن دسته از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی که بیش از یک‌درصد کاربران (حدود 600هزار نفر) عضو آن باشند، به‌علت تمکین نکردن از این قانون یا هر علت دیگری که باعث عدم‌فعالیت آنها در ایران شود، فیلتر خواهند شد. در نتیجه، اینستاگرام، واتساپ و احتمالا سیگنال با تصویب این طرح در نوبت فیلترینگ قرار می‌گیرند؛ این در حالی است که بسیاری از مردم با فیلتر شدن تلگرام و همچنین در زمان شیوع کرونا، برای برقراری ارتباط با بستگان، اقوام و دوستان خود در ایران و سراسر جهان به واتساپ گرایش پیدا کردند. همینطور اینستاگرام به پلتفرمی برای امرارمعاش بخش قابل‌توجهی از مردم تبدیل شد؛ از یک زن سرپرست خانوار که با فروش ترشی و مربا زندگی خود را می‌گذراند گرفته تا آن روستایی که در دورترین نقطه کشور به لطف گسترش پوشش سراسری اینترنت، صنایع‌دستی روستای خود را در معرض نمایش و فروش مشتریان داخلی و خارجی قرار می‌دهد.

سرویس‌های ای‌میل
جی‌میل و یاهو میل را تقریبا همه مردم ایران می‌شناسند. همین سرویس‌ها هم درصورت تصویب طرح جنجالی نمایندگان مجلس و درصورت نداشتن نمایندگی گوگل و یاهو در کشور باید به تیغ فیلترینگ سپرده شوند.
با تصویب این طرح، جی‌میل، یاهومیل و بقیه سرویس‌های ای‌میل که بیش از یک‌درصد کاربران از آن استفاده می‌کنند درصورت اخذ نکردن مجوز و نداشتن نمایندگی فیلتر می‌شوند.

موتورهای جست‌وجو و مرورگرها
اگر روزگاری با تکیه به فرهنگ شفاهی که بین مردم رایج بود، فرزندان پرسش‌های خود را از بزرگ‌ترها می‌پرسیدند، با رواج اینترنت و جست‌وجوگرها، خودمان به‌دنبال پرسش‌هایمان رفتیم. با این حال، موتورهای جست‌وجوی گوگل، بینگ، یاهو، اینفودات‌کام و مرورگرهای گوگل‌کروم، فایرفاکس، مایکروسافت اج و هر آنچه با تشخیص این طرح، «اثرگذار» تلقی شود، در تور فیلترینگ گرفتار خواهند شد. اگر چنین اتفاقی بیفتد چاره‌ای نداریم که از «ذره‌بین»، «یوز» یا «پارسی‌جو» استفاده کنیم که البته آنها هم با یک واسطه فنی، داده‌ها را از گوگل جمع‌آوری می‌کنند. با این حال، باید امیدوار باشیم که موتورهای جست‌وجوی مورد استفاده پژوهشگران مانند Google Scholar، CiteSeer، GetSITED، BioOne و دیگران از این غربالگری در امان بمانند.

نقشه‌ها و اپ‌استورها
از آنجا که همه سرویس‌های گوگل با شرایط تعیین‌شده در طرح حمایت از کاربران، فیلتر می‌شوند، بنابراین گوگل‌مپ هم از تیغ این قانون در امان نخواهد بود و سرانجام فیلتر می‌شود. همچنین سرویس گوگل‌پلی که بسیاری از کاربران برای دانلود اپلیکیشن به آن مراجعه می‌کنند، در دایره وسیع محدودسازی این طرح قرار خواهد گرفت.

سرویس‌های میزبانی داده
 سرویس‌های ابری ازجمله گوگل درایو و وان‌درایو مایکروسافت مورد استفاده میلیون‌ها کاربر در کشور هستند. این سرویس‌های ابری هم اگر مایکروسافت و گوگل در ایران نمایندگی نداشته باشند، براساس این طرح باید به‌طور کلی فیلتر شوند.