اختصاص بیشترین حجم اوراق مشارکت به مترو

محمد سرابی ـ خبر‌نگار

مترو در انتظار واریز پولی است که می‌تواند باعث راه‌اندازی چند ایستگاه جدید و توسعه چند خط شود. 
مراحل مربوط به انتشار و فروش اوراق مشارکت سال۱۳۹۹ طی شده و حالا در دورانی که به‌دلیل کاهش درآمدهای شهرداری تهران اوضاع اقتصادی بسیار سخت شده، امکان بهره‌مندی از ۱۸۵۰میلیارد تومان وجوه حاصل از فروش اوراق مشارکت این سال برای توسعه شبکه خطوط مترو فراهم شده است. این بیشترین میزان پولی است که در تمامی سال‌های گذشته، بابت فروش اوراق مشارکت مربوط به یک‌سال به شبکه مترو تزریق می‌شود؛ آن هم درست زمانی که شهرداری در مرحله انتقال بین مدیریت دوره شورای پنجم و شورای ششم قرار‌دارد.
به‌گزارش همشهری، طبق مصوبه‌های قانونی، ۱۸۵۰میلیارد تومان پول ناشی از فروش اوراق مشارکت سال99 برای خطوط ۳، ۴، ۶ و ۷ مصرف می‌شود. توسعه شرقی خط۴ و نیز توسعه شمالی خط۳  همراه تکمیل هرچه سریع‌تر ایستگاه‌های باقیمانده خطوط ۶ و ۷ از اولویت‌های برنامه‌های شرکت متروی تهران است. نتیجه این کار در دوران شهردار بعدی با افتتاح ایستگاه‌های جدید دیده خواهد شد. مدیرعامل شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه (مترو) در این‌باره به همشهری می‌گوید: «در 2سال گذشته بانک‌های عامل که شهرداری با آنها قرارداد داشت و عاملیت را پذیرفته بودند، برای اینکه از پرداخت اقساط مطمئن باشند وثیقه ملکی می‌خواستند. این بانک‌ها در مسیر تأیید وثیقه‌هایی که به آنها معرفی می‌شد، مشکلاتی داشتند و بعضی از وثیقه‌ها را تأیید نمی‌کردند.»
علی امام می‌افزاید: «اما اوراق مشارکت سال99 در اختیار بانک شهر است و این بانک هولوگرام شهرداری را پذیرفته است. امیدواریم این پول هرچه سریع‌تر وارد چرخه فعالیت شود تا از آن برای تکمیل ایستگاه‌های مترو استفاده کنیم.» حال، اطلاعات رسیده از سوی مترو و بانک شهر به همشهری، حاکی از آن است که به‌احتمال قوی، طی هفته جاری پول اوراق مشارکت سال99 به خزانه شهرداری واریز می‌شود. این یعنی موانعی که سال‌های گذشته در رابطه با پرداخت منابع مالی اوراق به حمل‌ونقل عمومی تهران وجود داشت، این بار بر سر راه نمایان نخواهد شد.

بانک مرکزی ضمانت هولوگرامی را پذیرفت
طی یک سال گذشته موضوع استفاده از هولوگرام به جای املاک به‌عنوان راه‌حلی برای تامین وثیقه مطرح شده است. اردیبهشت امسال معاون مالی و اقتصاد شهری شهرداری تهران نیز درباره اوراق مشارکت و علت مشکل شهرداری در وثیقه‌گذاری گفته بود: «برای وثیقه اوراق مشارکت ترجیح می‌دهیم هر ملکی را به وثیقه نگذاریم و وقتی برخی ملک‌ها مثل ساختمان معاونت مالی یا محوطه موتوری شهرداری را برای وثیقه معرفی می‌کنیم، بانک‌ها تمایلی به پذیرش آن ندارند. در این زمینه اختلاف داشته‌ایم که خوشبختانه حل و کار مهمی که انجام شد این است که بانک مرکزی را قانع کردیم و مصوبه شورا هم آمد تا بتوانیم هولوگرامی که طراحی کرده‌ایم را به‌عنوان وثیقه ارائه کنیم. بانک مرکزی قبول کرد که آنچه ما صادر می‌کنیم، ضمانت باشد.»
هولوگرام در گذشته به معنای «امتیاز ساخت تراکم» بود که در ازای بدهی‌های شهرداری صادر می‌شد. کسی که مالک هولوگرام بود می‌توانست نظم ساخت‌وساز را در بعضی نقاط به هم بزند و به طبقات تعیین شده در پروانه‌های ساخت اضافه کند. عبدالحمید امامی، معاون مالی و اقتصاد شهری شهرداری اما می‌گوید سازوکار صدور هولوگرام تغییر کرده است. او در توضیح شیوه صدور هولوگرام جدید شرح داد: «هولوگرام به مفهوم گذشته دیگر وجود ندارد و اکنون تنها در چارچوب طرح تفصیلی قابل استفاده خواهد بود. ما مجوز و برگه‌ای برای بانک صادر می‌کنیم که به‌عنوان مثال می‌تواند هزار میلیارد برای زمین‌هایی که مال خودش یا مشتریانش است، تراکم بگیرد؛ بنابراین هولوگرام به مفهوم سیار گذشته نیست و شورای شهر هم این را تصویب کرده است.» 

نقش بانک‌ها در روند تأمین اوراق مشارکت
در 3سال گذشته حدود ۳۵۰۰میلیارد تومان اوراق مشارکت منتشر و وصول شده که محل مصرف عمده آن در حوزه حمل‌ونقل بوده است. در روزهای آخر سال پیش، اوراق مشارکت سال۹۹ با عاملیت بانک شهر حل شد و در جلسه‌ای با حضور معاون اول رئیس‌جمهور و مسئولان بانک مرکزی، بانک شهر به‌عنوان بانک عامل پذیرفته شد. اکنون اوراق مشارکت سال99 در حال تبدیل‌شدن به پول نقد هستند، اما قسمتی از اوراق مشارکت سال98 (219میلیارد تومان) همچنان به‌دست شهرداری نرسیده است. علی امام دراین‌باره می‌گوید: «بانک رفاه هنوز هم بخشی از این وثیقه‌ها را تأیید نکرده و قسمتی از پول اوراق مشارکت سال98 آزاد نشده و در اختیار این بانک باقی‌مانده است. البته روز دوشنبه همین هفته، سازمان بازرسی کل کشور جلسه‌‌ای برگزار و از مسئولان بانک رفاه و شهرداری دعوت کرد و توافقاتی شد که امیدوارم در هفته پیش‌رو نتیجه آن را ببینیم.» 
در آبان سال99 معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران نیز در حاشیه بازدید شهردار تهران از ایستگاه برج میلاد در خط۷ متروی تهران گفته بود که دیدگاه بانک در بررسی وثیقه‌ها، خرید املاک شهرداری است؛ درصورتی که این املاک تنها وثیقه‌ای در اختیار بانک هستند.
سیدمناف هاشمی تأکید کرده بود: «حساب‌های شهرداری به بانک رفاه اعلام شده است تا درصورت تأخیر در پرداخت اقساط، پول را از حساب شهرداری برداشت کنند و موجودی این حساب‌ها همیشه بیشتر از مقدار یک قسط است؛ بنا بر این فشار بیش از اندازه بانک برای قیمت‌گذاری وثیقه‌ها ضرورتی ندارد.» 
همه اینها درحالی است که با وجود همه مشکلات مالی در 4سال گذشته 32ایستگاه و 41کیلومتر خطوط مترو به شبکه متروی تهران افزوده شده است. مدیرعامل شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه درباره سهم اوراق مشارکت در تامین مخارج ساخت مترو می‌گوید: «عملا در 4سال گذشته نتوانستیم از منابع درآمد کلان بهره‌مند شویم و این به‌دلیل محدودیت‌هایی است که برای شهرداری وجود داشت. بیشترین تکیه ما برای ادامه کار ساخت مترو به اوراق مشارکت و برخی تسهیلات بود که برای پیمانکاران خط 6و تعدادی از پیمانکاران خط‌7 گرفتیم. منابع نقدینگی ما به‌طور عمدا از این دو منبع بوده است.»
اما پیش از این توسعه شبکه مترو چگونه انجام می‌شد؟ علی امام در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «در فاصله سال‌های 92 تا 96 - به جز یک نوبت که در سال95 از اوراق مشارکت استفاده شد - به‌صورت عمدا از تسهیلات بانک شهر برای ساخت مترو استفاده می‌شد. قبل از سال92 هم هنوز شرایط تحریم‌ها به این شدت نبود و از فاینانس استفاده می‌کردیم؛ ضمن اینکه از امتیاز‌های مجتمع ایستگاهی هم می‌توانستیم برای تامین قسمتی از هزینه‌ها استفاده کنیم. در یک مقطع موضوع مجتمع‌های ایستگاهی کاملا متوقف شد، ولی در 2سال اخیر باز هم این امکان فراهم شده است.»
او تأکید می‌کند: «امیدواریم در سال‌های آینده باز هم امکان استفاده از منابع گوناگون مالی برای ساخت مترو فراهم باشد.»