سرمایه‌گذاران علاقه‌ای به ساخت پارکینگ ندارند
گفت‌وگو با عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر درباره معضل جای پارک در تهران
نورا عباسی ـ روزنامه‌نگار
اگر قرار باشد که با خودروی شخصی به محل کار یا منزل یک دوست بروید، نخستین نکته‌ای که پس از نزدیک‌شدن به مقصد، ذهنتان را درگیر می‌کند، چیست؟ جواب این سؤال در شهرهای بزرگی مانند تهران ساده است؛ جای پارک. پارکینگ و جای پارک با توجه به افزایش حجم خودروهای شهر تهران به یک مشکل اساسی شهر تبدیل شده است و در این میان مدیریت شهری تلاش کرده با تکیه بر برنامه‌های مختلف تاحدودی از حجم این مشکل بکاهد.
استفاده از ظرفیت پارکینگ‌های محله‌ای، ورود به بحث هوشمندسازی و... ازجمله مواردی بودند که زهرا نژاد‌بهرام، عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر، در گفت‌وگو با همشهری از آنها به‌عنوان تلاش‌های مدیریت شهری برای کمترشدن معضل پارکینگ یاد کرد. از نظر او گرانی زمین و بحث ارزش‌افزوده مانع از این می‌شود که سرمایه‌گذاران علاقه‌ای به ساخت پارکینگ داشته باشند.
چرا شهر تهران با مشکل کمبود پارکینگ روبه‌رو است؟
جمعیت‌پذیری تهران و افزایش واحدهای مسکونی مسئله‌ای به نام پارکینگ را ایجاد کرد و از سوی دیگر سبک زندگی به سمتی حرکت کرد که هر خانواده‌ای چند خودرو داشت، این موضوع نیز به مشکل کمبود پارکینگ دامن زد.
در این میان شاهد بوده‌ایم که تعدادی از واحدهای مسکونی برای به‌دست‌آوردن سود بیشتر و مسائل ساخت‌وساز، از تعداد پارکینگ‌های واحدهای مسکونی کم کرده یا به شکل قانونی ملک در جایی قرار گرفته بود که امکان ساخت پارکینگ به تعداد واحدها وجود نداشت یا اینکه ملک در بافت فرسوده قرار گرفته بود. در این بافت به‌منظور رونق ساخت‌وساز این مجوز صادر شد که بدون داشتن پارکینگ دست به ساخت واحد مسکونی بزنند، 40درصد بافت فرسوده با چنین مشوق‌هایی نو شدند. ناگفته نماند که مصوبه لزوم ساخت دو پارکینگ برای هر واحد مسکونی نیز مورد توجه قرار نگرفت و همچنین حجم خودروهای ورودی به شهر روند افزایشی به‌خود گرفت و حمل‌ونقل عمومی نیز نتوانست نیاز شهروندان را تأمین کند و ساختار طبیعی شهر تهران مانع از این شد که استفاده از وسایلی مانند دوچرخه مورد توجه قرار گیرد. تمام این مسائل نشان از این واقعیت دارد که شهر تهران با محدودیت منابع برای ساخت پارکینگ روبه‌رو است.
چه اقداماتی برای حل این مشکلات در دستور کار قرار گرفت؟
دو رویکرد برای حل این معضل وجود دارد. رویکرد اول این است که پارکینگ در محدوده مرکزی شهر ساخته نشود و این محدوده برای حمل‌ونقل عمومی خالی بماند؛ به‌عبارت دیگر ظرفیت پیشگیرانه باشد. رویکرد دوم تلاش می‌کند نگاه واقع‌بینانه‌ای به ماجرا داشته باشد. در این رویکرد به این نگاه توجه می‌شود که با توجه به حجم خودروهای شهری چاره‌ای جز ایجاد پارکینگ نداریم، به‌خصوص در بافت فرسوده مرکز شهر که مشکل پارکینگ جدی‌تر و حتی منجر به تنش‌های اجتماعی می‌شود.
از سوی دیگر ظرفیت‌های هوشمندسازی در سطح شهر برای دریافت هزینه پارک نیز تعریف نشده و ممکن است در یک نقطه از شهر جای پارک زیادی وجود داشته باشد اما نقطه‌ای در همان نزدیکی فاقد جای پارک باشد.
با توجه به این مشکل تا چه حد تلاش شد تا از پارکینگ‌های محله‌ای به‌عنوان یک راه‌حل استفاده شود؟
اولویت ما این بود که افراد ساکن محله -به‌خصوص افرادی که در محلات مرکزی شهر و بافت فرسوده از مشوق‌هایی ساخت واحد مسکونی بدون داشتن پارکینگ بود- از طریق ایجاد پارکینگ‌های محله‌ای در مسیر حل مشکل گام بردارند. برای این کار با اصناف مذاکرات لازم صورت گرفت تا مجوز ساخت پارکینگ‌های محله‌ای را دریافت کنند.
از سوی دیگر شهرداری با تخصیص بودجه تلاش کرد تا پارکینگ‌هایی را در محلات مراکز شهر بسازد. برای آنکه شهرداری بتواند این بودجه را هزینه کند نیاز به زمین داشت چراکه شهرداری تنها روی زمین‌هایی که در اختیار خودش است می‌تواند این هزینه را انجام دهد. ممکن است که زمین‌های زیادی در اختیار شهرداری باشد و بسیاری نیز علاقه‌مند به تهاتر باشند اما شهرداری نمی‌تواند بودجه‌اش را در این زمین‌ها هزینه کند. در همین راستا بالغ بر هزار واحد پارکینگ در سه منطقه تهران ساخته شده و نزدیک به 90درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند.
در شرایطی که امکان تأمین پارکینگ به یک معضل تبدیل شده بود، ما تلاش کردیم تا در 5مورد که امکان تأمین پارکینگ از جانب مالک وجود ندارد، جرائم از مالک گرفته و در حساب جداگانه‌ای برای ساخت پارکینگ‌های محلی جمع‌آوری شود. به دفاتر خدمات توسعه محلی که از جانب سازمان نوسازی فعال هستند، اعلام کردیم که در تدوین سند توسعه به موضوع پارکینگ‌های محله‌ای توجه کنند. همچنین به مالکین اعلام کردیم که درصورت داشتن مجوز می‌توانند از تسهیلاتی برای ساخت پارکینگ‌های محله‌ای استفاده کنند.
در این حوزه تا چه حد از استارت‌آپ‌ها استفاده و بر بحث هوشمندسازی شهر تکیه شد؟
در این حوزه، منطقه2 به‌عنوان پایلوت انتخاب شد و با نصب تابلوهایی، شرایطی مهیا شد که پارک تا 30دقیقه بدون هزینه است اما بیشتر از این زمان با استفاده از ابزارهای هوشمند و اپلیکیشن باید هزینه پارکینگ پرداخت شود یا مشمول جریمه راهنمایی و رانندگی می‌شوند. این طرح پس از شناسایی نقاط قوت وضعف قابلیت تسری به تمام نقاط شهر تهران را دارد.
طرح‌هایی که شما نام بردید تا چه حد توانسته است از معضل پارکینگ در شهر تهران بکاهد؟
خیلی کم! ما با انباشت مشکلات در این حوزه روبه‌رو هستیم و مشکل پارکینگ در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت ایجاد نشده است که انتظار داشته باشیم به‌راحتی حل و فصل شود. ابعاد این مسئله چنان بزرگ است که به‌راحتی حل نمی‌شود چراکه شهر تهران همچنان ورودی خودرو دارد. مشکل پارکینگ شهر تهران در کوتاه‌مدت قابل رفع نیست و ما می‌توانیم از طریق هوشمندسازی، به کمک شهروندانمان بیاییم. یکی از اپلیکیشن‌های مربوط به پارکینگ این امکان را به شهروندان می‌دهد که یک جای پارکینگ برای خود رزرو کنند و همچنین افراد بیشتر از زمان مورد نیازشان از پارکینگ استفاده نکنند. این اتفاق تا حدی می‌تواند ترافیک پارکینگ را کم کند اما نمی‌تواند به‌عنوان حلال مشکل عمل کند.
چرا پروژه‌هایی مانند پارکبان و پارکومتر دچار شکست شدند؟
این طرح‌ها نتوانستند پاسخگوی نیازهای شهر تهران باشند و همچنین نتوانستند ترافیک جست‌و‌جوی پارکینگ را کاهش دهند اما به‌نظر می‌رسد که مقوله هوشمندسازی پارکینگ تا حدودی توانسته است چاره‌ساز باشد. در خارج از ایران نیز از اپلیکیشن‌های مختلف برای یافتن پارکینگ استفاده می‌کنند و تجربه‌های خوبی داشته‌اند. لازم به ذکر است راهکار دیگری نیز وجود دارد که دستگاه‌های دولتی یا پاساژها بخشی از پارکینگ‌هایشان را به شکل ساعتی در اختیار این اپلیکیشن‌ها قرار بدهند و مردم برای امور کوتاه‌مدت روزمره‌شان از این برنامه‌ها استفاده کنند. در واقع سازمان فاوای شهرداری با یک شرکت خصوصی وارد گفت‌وگو شد و یک اپلیکیشن را طراحی کرده‌اند که در حال گذراندن مراحل آزمایشی است.
دلیل مشکل پارکبان و پارکومتر چه بود؟
استفاده از پارکومترها در بیشتر کشورهای جهان با شکست روبه‌رو شد و دست به جمع‌آوری این ایده زدند. به‌عنوان مثال گاهی خودرو به‌گونه‌ای پارک می‌شد که دستگاه پارکومتر نمی‌توانست تشخیص بدهد، هزینه پرداخت شده برای کدام خودرو است. این مشکلات فنی و در کنار نبود آموزش‌های کافی موجب شد تا این پروژه با شکست روبه‌رو شود.
پارکبان‌ها هم مسائل خاص خود را داشتند. عملکرد یکسانی وجود نداشت. به‌عنوان مثال برخی از پارکبان‌ها قبض صادر نمی‌کردند، برخی گران می‌گرفتند و... این موارد موجب شد تا استفاده از پارکبان‌ها از هدف اولیه خود فاصله بگیرد. هم‌اکنون استفاده از اپلیکیشن‌ها حرف اول را می‌زند و افراد با استفاده از این برنامه‌ها می‌توانند جای پارک خود را پیدا و هزینه را پرداخت کنند.
مشکل ساخت پارکینگ در تهران بیشتر مربوط به موضوع جذب سرمایه است یا مسئله کمبود زمین؟
ما حساب مشخصی برای واریز منابع مالی به منظور ساخت پارکینگ داریم و از سوی دیگر تسهیلاتی را مهیا کرده‌ایم تا افرادی که خواهان ساخت پارکینگ هستند از این موقعیت استفاده کنند. اما مشکل اصلی در رابطه با گرانی و کمیاب‌بودن زمین در تهران است. هم‌اکنون بیشتر نقاط تهران ساخته شده است و فضای اندکی برای ساخت پارکینگ وجود دارد. با توجه به اقتصاد تورمی، خریداری زمین و ساخت پارکینگ برای افراد به‌صرفه نیست. در واقع کمبود زمین و ارزش‌افزوده مانع از این می‌شود تا افراد برای سرمایه‌گذاری جذب شوند.
