در ستایش فردیت و آزادی انسان

هنــــریک ایبسون، نمایشنامه‌‌نویس مشهور نروژی را با آثاری چون «خانه عروسک و اشباح» و «هِدا گابلر» می‌شناسند. خانه عروسک و اشباح به‌ترتیب در سال‌های1879و1881 منتشر شدند و هِدا گابلر نیز در سال1890. ترجمه فارسی این نمایشنامه‌ها پس از سال‌ها از سوی انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شدند.
داستان خانه عروسک به زندگی زنی به نام نورا می‌پردازد که از کودکی تا وقتی که او را روی صحنه نمایشنامه می‌بینیم، جز شکست خوردن در پیکار زندگی، راه دیگری برای او متصور نیست. نورا هرگز فرصت و اختیار این را نیافته است که حقایق ابتدایی زندگی اجتماعی را درک کرده و در خود پرورش دهد و حال نیز شوهرش همچون عروسکی با او برخورد کرده و از او محافظت می‌کند. هنگامی که شوهر نورا به او گوشزد می‌کند که قبل از هر چیزی او وظیفه مادری و همسری دارد، در جواب می‌گوید: «قبل از هرچیز من یک انسان هستم.» نورا در نهایت خانه و شوهرش را ترک می‌کند.
نمایشنامه ایبسون بلافاصله پس از اجرا با انتقاد و اعتراض مواجه شد و برخی آن را رساله‌ای ضد‌ازدواج پنداشتند. پیکان انتقاد آنان جایی بود که نورا خانه و همسر خود را ترک گفت. هرچند که ایبسون در اثر خود با به میان کشیدن رفتار پدر نورا با وی، که همچون دختری نازپرورده است و همچنین رفتار شوهر او، درصدد بود این نکته را بیان کند که هیچ‌کدام از این دو نفر اجازه ندادند که نورا حقایق ابتدایی زندگی خویش را درک کند. اما از آنجایی که این بزنگاه‌های نمایشنامه نتوانست مخاطبان را قانع کند، ایبسون دست به‌کار نوشتن نمایشنامه اشباح شد.
شخصیت اصلی این نمایشنامه، داستانی دارد معکوس و ورای نورا. خانم آلوینگ که شوهری فاسدالاخلاق دارد، تصمیم می‌گیرد تا از ترس حرف مردم، زندگی با او را ترک نگفته و ادامه دهد. ایبسون درنهایت تصویر شخصیت اول این نمایشنامه خود را چنان نشان می‌دهد که با وجود خرج کردن تمام عمر و سعادتش، عاقبت خود دچار مصایبی دلخراش می‌شود.
ایبسون در این دو نمایشنامه در پی نمایاندن پیچیدگی‌ها و دشواری‌های رفتار آدمی در هنگام گرفتار شدن در تعارض میان عشق، عرف و آداب تحمیلی است. او البته با نقد تحکم قدرت این نهادها در سرکوب کردن فردیت آدمی، جانب آزادی را می‌گیرد. در سال1339 بنگاه ترجمه و نشر کتاب هر دو اثر را در قالب یک کتاب و به ترجمه مهدی فروغ منتشر کرد.
هیاهوی منتقدان ایبسون با وجود انتشار کتاب اشباح فروننشست تا آنکه هنریک ایبسون در سال1890 هِدا گابلر را روی صحنه برد؛ نمایشنامه‌ای که در 4پرده تنظیم شده و در آن برخی از صفات انسانی به بلیغ‌ترین وجه خود جلوه کرده است و خواننده را متاثر می‌کند. این اثر درواقع قدرت ایبسون را در صورتگری چهره‌های زشت و خوی‌های ناپسند بشری به‌خوبی نشان می‌دهد. هِدا گابلر با ترجمه مینو مشیری از سوی بنگاه ترجمه و نشر کتاب در سال1351 منتشر شد.
انتشارات علمی و فرهنگی در دهه‌های گذشته هر سه اثر را تجدیدچاپ کرده است و حالا چاپ پنجم خانه عروسک و اشباح به قیمت 26هزار تومان و چاپ چهارم هِدا گابلر با قیمت 18هزارتومان در دسترس مخاطبان است.
هنریک ایبسن (زاده ۲۰ مارس ۱۸۲۸ در شین، نروژ – درگذشته ۲۳ مه ۱۹۰۶ در اسلو) از بزرگ‌ترین استادان هنر تئاتر در تمامی اعصار و هم‌سنگ سوفوکل و شکسپیر است که به عنوان یکی از ستون‌های اصلی ادبیات مدرن نروژ، تأثیر شگرفی بر نویسندگان بعد از خود گذاشت. مجموعه آثار ایبسن برای نخستین بار از زبان نروژی به قلم میرمجید عمرانی زیر نظر مرکز ایبسن‌شناسی دانشگاه اسلو به فارسی ترجمه شد و با ویرایش مهدی سجودی مقدم از سوی انتشارات مهراندیش منتشر شد.