کلاه خود را بچسبیم

زهرا رستگارمقدم ـ روزنامه‌نگار

کلاهبرداری از جرایم کیفری است و قانونگذار، مجازات‌هایی برای این جرم درنظر گرفته است. در کلاهبرداری، فرد با سوء‌نیت و فریب،مال فرد دیگری را تصاحب می‌کند. اما چگونه باید کلاهبرداری را تشخیص داد؟ چه نشانه‌هایی وجود دارند که ما بتوانیم با توسل به آن از بر باد رفتن سرمایه‌مان جلوگیری کنیم و این جرم را از فرصت اقتصادی و سرمایه‌گذاری تشخیص دهیم؟ برای رسیدن به این پاسخ‌ها در این راهنما از سرهنگ کارآگاه، حمیدرضا گل‌صباحی کمک گرفته‌ایم.

تشخیص اولیه و ابتدایی کلاهبردار
اگر برای کلاهبرداری مراحلی قائل باشیم، دو گونه است؛ کلاهبرداری‌های فیزیکی که با پیگیری پلیس آگاهی به آن رسیدگی می‌شود و کلاهبرداری‌های اینترنتی که پلیس فتا مسئول رسیدگی به شکایت‌های مطرح شده است.
اما برای جلوگیری از کلاهبرداری‌های فیزیکی و معمول باید به مواردی دقت کرد. صادر نکردن چک سفید امضا حتی برای نزدیکان، عدم‌مراجعه به عابربانک‌ها قبل از انعقاد قرارداد و خرید اجناس و گمراه نشدن در قبال دریافت پیامک‌هایی چون «شما برنده جایزه همراه اول و ایرانسل شد‌ه‌اید»، از جمله هشدارهای پلیسی است.
کلاهبرداران انسان‌های باهوشی هستند اما به‌راحتی می‌توان از افتادن در دام آنها جلوگیری کرد؛ بنابراین لازم است برای پیشگیری از کلاهبرداری در انتقال وجه نقد به‌حساب خود، از در اختیار قرار دادن رمز اول و دوم (اینترنتی) به سایر افراد خودداری کرده و درصورت احتمال لو رفتن رمز، نسبت به تغییر آن بلافاصله اقدام کنید. موارد دیگری که پلیس برای پیشگیری از کلاهبرداری به شهروندان توصیه کرده، به شرح ذیل است:
  درصورت بروز هرگونه مشکلات اداری و قضایی از اعتماد به اشخاصی که به‌دلیل تشابه اسمی یا معرفی خود به‌عنوان بستگان مسئولان کشوری و لشکری درخواست دریافت وجه برای رفع مشکل می‌کنند، خودداری کنید.
  از انتقال هر وجه از طریق دستگاه‌های خودپرداز به حساب‌هایی که اشخاص تحت عنوان خریدار در تماس تلفنی از شما خواسته تا با مراجعه به دستگاه‌های خودپرداز قبل از انعقاد قرارداد و خرید اجناس پرداخت شود، خودداری کنید.
  اگر قرار است هرگونه وجهی از طریق کارت عابر بانک به‌حساب عابر بانک شما واریز شود، لازم نیست به باجه عابر بانک مراجعه کنید؛ با ارائه شماره کارت یا حساب و بدون حضور شما این امر صورت می‌گیرد.
   تاریخ، مبلغ و سایر مشخصات چک را بدون خط خوردگی بنویسید؛ تاریخ چک را هم به‌صورت عددی و هم با حروف روی آن بنویسید؛ هرگز چک سفید امضا صادر نکنید حتی برای نزدیکان‌تان و تنها پس از تکمیل مشخصات چک و اطمینان از صحت نوشته‌ها چک را امضا کنید.

روش‌های پیشگیری
  معاملات و قراردادهای خود را در مراکز رسمی و قانونی انجام داده و به ثبت برسانید تا از دخل و تصرف در آن جلوگیری شود و معامله تحت حمایت‌های قانونی قرار گیرد.
  مراقب باشید در دام جاعلان و کلاهبردارانی که مدعی اخذ گواهینامه و کارت معافیت یا پایان خدمت هستند گرفتار نشوید.
  از مدارک شناسایی خود مانند شناسنامه، کارت ملی، گذرنامه و... مراقبت کنید و درصورت سرقت یا فقدان آن، موضوع را به مراکز صدور این مدارک اطلاع دهید.
  هنگام مراجعه به بانک‌ها مراقب کسانی که پیشنهاد دریافت چک شما به هر بهانه و پرداخت بهای آن را به‌صورت نقدی دارند، باشید.
 هنگام خرید سیم‌کارت تلفن همراه به‌صورت نقد یا اقساطی، نسبت به انتقال سند مالکیت آن از طریق دفتر خدمات تلفن همراه اقدام کنید.
 پیشنهادهای کاری ارائه شده درباره معاملات سکه‌های طلای قدیمی، خاک طلا و اشیای عتیقه، دامی برای فریب و ربودن وجوه نقد شماست.
 هنگام خرید یا اجاره محل سکونت یا دفترکار از مالک بودن طرف مقابل اطمینان حاصل کنید. ثبت شرکت دلیل قانونی بودن فعالیت آن نیست.
 پیشنهادهای مربوط به پولدار شدن سریع و درآمدهای وسوسه‌انگیز در پوشش فعالیت‌های اقتصادی و مالی، مشکوک و قابل تردید است.
 برای انتقال پول به کارت شما توسط دیگران، نیازی به حضور شما در جلوی دستگاه خودپرداز بانک نیست.
 اطلاعات مربوط به شماره حساب، شماره کارت، رمز اول یا دوم کارت بانکی خود را از طریق تلفن یا پیامک در اختیار دیگران قرار ندهید.
  برای دریافت خدمات بیمه فقط به نمایندگی‌های مجاز شرکت‌های بیمه مراجعه کنید.
  برای دریافت وام و تسهیلات فقط به شعب بانک‌ها مراجعه کنید.
 تنها شرکت‌هایی حق فعالیت از طریق لیزینگ را دارند که از طریق بانک مرکزی مجوز گرفته باشند.

روش‌های کلاهبرداری اینترنتی 
  فیشینگ پیامکی یکی از روش‌های کلاهبرداری اینترنتی است. کلاهبرداران معمولا پیامکی با موضوع ابلاغیه الکترونیک قضایی با این مضمون که «نسبت به‌حساب کاربری شما در سامانه ثنا در تاریخ... ثبت شده» را برای تعدادی از کاربران ارسال می‌کنند.
اما روش پیشگیری آن است که اگر چنین پیامکی با لینک برایشان ارسال شد و از فرد درخواست شد، وارد لینک ارسالی شده و بعد از ورود برای مشاهده شکایت، مبلغ مختصری پرداخت شود، بدانید این لینک، درگاه فیشینگ است و اطلاعات حساب‌تان توسط کلاهبرداران سرقت خواهد شد. پس برای جلوگیری از سرقت و کلاهبرداری سایبری، باید از موثق بودن پیام شکایت قضایی ثنا، اطمینان داشته باشید. به محض دریافت چنین پیامی به سایت قوه قضاییه و دادگستری استان یا شهرستان خود مراجعه و از وارد شدن به درگاه فیشینگ، خودداری کنید.
 استفاده از روش اسکیمینگ که همان کپی کارت‌های بانکی با دستگاه اسکیمر است. معمولا این دستگاه در دستگاه‌های پوز یا کنار آن قرار می‌گیرد. اکثر کلاهبرداران تحت عنوان فروشنده دوره‌گرد از آن استفاده می‌کنند و پس از کپی کارت در فرصتی مناسب آن را خالی می‌کنند.
برای پیشگیری از چنین اتفاقی به شما می‌گوییم که چه باید بکنید. اول اینکه هنگام خرید از فروشندگان دوره‌گرد که باقیمت معمولا پایین‌تری هم جنس خود را می‌فروشند، دقت کنید که وسیله جانبی به دستگاه پوز متصل نباشد. رمز را خودتان وارد کنید و به‌صورت دوره‌ای و مشاهده موارد مشکوک، بلافاصله رمز کارت را تغییر دهید. و در آخر از مکان‌های غیرمعتبر خرید نکنید.
 کلاهبرداری نیجریه‌ای روش دیگر کلاهبرداری است. معمولا طعمه‌های این روش تجار و بازرگانان هستند. در این روش مجرمان ابتدا پست الکترونیکی مشابه شرکت را با تغییراتی کوچک در یک یا دو حرف ساخته و با مشتری وارد گفت‌وگو می‌شوند. هنگامی که قرار است فرد خریدار پول را واریز کند با پست الکترونیکی جعلی شماره حساب خود را داده و فرد تاجر نیز که متوجه تغییر کوچک در نشانی پست الکترونیکی نمی‌شود هزاران دلار را به‌حساب کلاهبرداران می‌ریزد. چون این جرم ابتدا از سوی اتباع کشور نیجریه رخ داد به این روش کلاهبرداری نیجریه‌ای می‌گویند.
  خالی کردن حساب با رسیدهای خودپرداز جدیدترین روش کلاهبرداری سایبری در ایران است. در این روش کلاهبردار با برداشتن رسیدهای خودپرداز و شناسایی صاحب حساب با مراجعه به بانک و ارائه مدارک جعلی حسابی به نام فرد باز کرده و با دریافت کارت بانکی غیرمجاز از حساب او برداشت می‌کند.
  سایت‌های شرط‌بندی کلاهبرداری این روزهاست. در این روش به‌دلیل اینکه از هر فرد بین 10 تا 100هزار تومان کلاهبرداری می‌شود، افراد به‌خاطر مبلغ پایین و ترس از جرم شرط‌بندی از شکایت صرف‌نظر می‌کنند.
  کلاهبرداری واتس آپی از طریق تماس واتساپ با فریب برنده شدن در قرعه‌کشی به‌دلیل خوش‌حسابی و... انجام می‌شود. کلاهبرداران در این مرحله پس از فریب شما با گرفتن اطلاعات بانکی، حساب شما را خالی می‌کنند.
روش پیشگیری این است که مراقب فریب افراد سودجو در فضای مجازی باشید و با در اختیار قرار ندادن اطلاعات حساب بانکی خود به دیگران، مجرمان را در رسیدن به اهداف خود ناکام بگذارید.
  کلاهبرداری به بهانه ثبت واکسن اما جدیدترین نوع کلاهبرداری است. بعضی کلاهبرداران مجازی با ایجاد صفحه‌ای اقدام به تبلیغ فروش واکسن کرونا می‌کنند و کاربران را تشویق می‌کنند در این صفحات ثبت‌نام کرده و درخواست خود را ثبت کنند. آنها از این طریق اطلاعات فردی و بانکی شما و حساب بانکی‌تان را خالی خواهند کرد.
روش پیشگیری آن است که هیچ توجهی به تبلیغات نکرده و اطلاعات بانکی و فردی خود را در اختیار صفحات نامعتبر قرار ندهید. هر تبلیغی برای فروش واکسن کرونا ممنوع است و پلیس فتا با این موضوع برخورد خواهد کرد. شما نیز درصورت مواجهه با موارد و صفحات مشکوک می‌توانید آن را از طریق سایت پلیس فتا اعلام کنید.