آری به کتاب خواندن یا نه به کتاب نخواندن؟

مرتضی کاردر/ خبرنگار
چند وقتی است که شورای سیاستگذاری نمایشگاه کتاب شعار نمایشگاه را انتخاب کرده است؛ «نه به کتاب نخواندن» شعار سی‌و‌یکمین نمایشگاه کتاب است. اما پس از اعلان شعار نمایشگاه سی‌و یکم اهالی کتابخوان استقبال چندانی از این شعار نکرده‌اند و نکته‌های زیادی درباره شعار مطرح شده است؛ مثلا یکی اینکه شعار جذابیت و قابلیت‌های لازم را برای فراگیر شدن ندارد و نکته دیگر اینکه بهتر بود که شعار نمایشگاه یک شعار ترویجی و ایجابی باشد، نه یک شعار سلبی.

اما به‌نظر می‌رسد شعار نمایشگاه سی‌و‌یکم علاوه بر این نکات ایرادهای دیگری نیز داشته باشد. وقتی از کارهای ناپسند یا افعالی مثل دانلود غیرقانونی کتاب یا کتاب قاچاق صحبت می‌کنیم شعارهایی مثل «نه به دانلود غیرقانونی کتاب» یا «نه به کتاب قاچاق» می‌تواند معنادار باشد اما وقتی نه بر سر فعلی منفی می‌آید چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟ نه به نخواندن کتاب؟
سراغ یکی از اعضای شورای سیاستگذاری می‌رویم. پس از ارائه توضیحاتی می‌گوید: «همین‌قدر می‌توانم بگویم که شعار در یک فرایند کاملا دمکراتیک انتخاب شده است. ما اخلاقا تعهد کرده‌ایم که به جز سخنگوی شورا سایر اعضا درباره تصمیم‌های شورای نمایشگاه حرف نزنند.» تلاش ما برای تماس با دیگر اعضای شورا نیز به نتیجه نمی‌رسد. یکی دیگر از اعضای شورا می‌گوید که به‌دلیل بیماری قادر به گفت‌و‌گو نیست. عضو دیگری هم می‌گوید که با سخنگوی شورا درباره مسائل نمایشگاه حرف بزنید.

سراغ سخنگوی شورای سیاستگذاری می‌رویم. همایون امیرزاده با حوصله صحبت‌ها و انتقادها را می‌شنود و می‌گوید: «بحث درباره شعار سی‌و‌یکمین نمایشگاه کتاب نشان‌دهنده این است که اهالی کتاب حساسیت لازم را درباره اتفاقات حوزه کتاب دارند. من مجموعه این بحث‌ها را اتفاق خوبی برای کتاب می‌دانم. شورای سیاستگذاری نمایشگاه کتاب یکی از گروه‌ها و شوراهای مرجع در حوزه فرهنگ است که ترکیب آن را طیف‌های مختلفی از شخصیت‌های فرهنگی تشکیل می‌دهند؛ از مدیران فرهنگی تا ناشر و نویسنده و... اعضای شورا دوبار به‌طور مفصل درباره شعار نمایشگاه امسال بحث کردند و در نهایت شعار نمایشگاه با نظر اکثریت اعضای شورا به تصویب رسید. مهم‌ترین سیاست ما برای تعیین شعار ایجاد تکانه در حوزه نشر بود. به‌نظرم این شعار تکان لازم را به حوزه نشر وارد خواهد کرد.»

اما آیا این شعار می‌تواند تکان لازم را در حوزه فرهنگ ایجاد کند و به یک شعار فراگیر تبدیل شود؟ امیرزاده می‌گوید: «همین که در طول این روزها درباره این شعار بحث شده است نشان می‌دهد که شعار تأثیرگذار بوده و می‌تواند هدفی را که اعضای شورا از انتخاب این شعار داشته‌اند، برآورده کند.»

امیرزاده در ادامه توضیحاتش درباره شعار نمایشگاه کتاب به همشهری می‌گوید: «کتاب نخواندن امر مذمومی است که فراگیر و به یک معضل تبدیل شده است. باید به نخواندن آن نه بگوییم. نه به نخواندن کتاب ناصواب دانستن امری ناپسند است که روزبه‌روز سایه‌اش گسترده‌تر می‌شود. کتاب نخواندن نگرانی‌های عمیقی در جامعه ما ایجاد کرده است.»
او در پاسخ به نکته‌های ما درباره ایرادهای دستوری این شعار می‌گوید: «این بحث‌ها هم در شورا مطرح شد. خواندن مصدر است و با حرف نون منفی شده است. نخوان فعل نهی از مصدر خواندن است و نخواندن از نظر دستوری ایرادی ندارد.»

اما به‌نظر می‌رسد که فارغ از درستی و نادرستی دستوری، «نه به کتاب نخواندن» نمی‌تواند چندان جالب توجه باشد.

امیرزاده در پایان صحبت‌هایش می‌گوید: «شاید شعار دارای اشکالاتی باشد اما به‌نظرم به‌عنوان شعار، تکانه لازم را در جامعه کتابخوانان ایجاد می‌کند.»

باید منتظر آغاز نمایشگاه کتاب ماند و دید که آیا شعار امسال نمایشگاه کتاب می‌تواند در میان کتابخوانان فراگیر شود یا نه؟