نگاه
میانکاله؛ قربانی جدید سوءمدیریت‌ها
فرشید ساعی- کارشناس محیط‌زیست
تالاب میانکاله یکی از زیباترین و ارزشمندترین تالاب‌های جهان محسوب می‌شود که در فهرست ذخیره‌گاه‌های طبیعی زیست‌کره ثبت شده است. این تالاب زیبا سالانه پذیرای خیل عظیمی از گونه‌های ارزشمند پرندگان مهاجر و مقصد مناسبی برای برگزاری تورهای مختلف طبیعت‌گردی است. این تالاب همچنین به بهشت پرنده‌نگری ایران هم معروف است، زیرا در فصول مختلف بیش از ۵۰گونه پرنده مهاجر و ساکن در آن زندگی می‌کنند و هر‌ساله بیش از ۶۰۰هزار پرنده به‌منظور زمستان‌گذرانی به این تالاب می‌آیند. میانکاله حیات‌وحش بی‌نظیری دارد که علاوه بر پرندگان متنوع، گونه‌های مختلفی چون گرگ، روباه، گربه وحشی، خرگوش و گراز و... نیز در آن زندگی می‌کنند. اما متأسفانه سهم قابل‌توجهی از مدیریت کارآمد و علمی نصیب این نگین ارزشمند شمال کشور نشده و در سال‌های اخیر اتفاقات ناگواری در این تالاب رخ داده است؛ از آتش‌سوزی و کاهش تراز آب دریا که منجر به خشکی تالاب و افزایش شوری آب شده تا تغییر کاربری‌های غیرمجاز اراضی تالاب که به‌علت عدم‌مدیریت صحیح در برنامه‌ریزی آمایش منطقه بوده است و باعث ورود مازاد کود و سم مصرفی در بخش کشاورزی و فاضلاب‌های شهری به تالاب شده است.
در کنار این موضوع شکار غیرمجاز و نبود مطالعات اقتصادی-اجتماعی و اکولوژیکی به‌منظور درنظر‌گرفتن نیازهای بومیان این منطقه همه و همه در نهایت باعث وقوع بحران‌هایی در این منطقه شده است که نمود عینی آن را در ماه‌های گذشته و با تلف‌شدن چندهزار پرنده مهاجر مشاهده کردیم که نشان از آن داشت که این خانه مکان امنی برای میهمانان مهاجر خود نبوده است! این آتش‌سوزی‌های گسترده در روزهای اخیر که به‌گفته منابع محلی نتیجه نبود ارتباط منظم و مستحکم مسئولان اداره محیط‌زیست منطقه با بومیان بوده، ضربات مهمی را بر پیکر کم‌جان این زیست‌بوم ارزشمند وارد کرد. جدا از اینکه چرا عوامل این آتش‌سوزی تا به این لحظه شناسایی و به مراجع قانونی معرفی نشده‌اند، مسئله‌ای که زیست‌بوم ایران همواره از آن رنج می‌برد عدم‌برقراری ارتباط مناسب با جوامع محلی است که همیشه آسیب‌شناسی درباره آن را به روزهای آتی موکول کرده و در ادامه به ورطه فراموشی سپرده می‌شود و این دور باطل سال‌هاست که در حال تکرار است. نسخهای که گره‌گشای مشکلات فعلی در حوزه حفاظت بهتر و بیشتر از این تالاب و سایر مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست است، مشارکت دانشگاه‌ها و مشاوران آگاه و صاحب‌نظران در تهیه برنامه‌ای جامع برای حفاظت علمی و غیرسنتی از مناطق تحت مدیریت سازمان مربوطه است که می‌تواند با مشارکت جوامع محلی و آموزش آنها همراه باشد. بی‌شک حذف بخش عمده و تأثیرگذار مناطقی که از نظر اکولوژیکی از درجه بالایی برای حفاظت برخوردار هستند، تبعات جبران‌ناپذیری در پی‌دارد که از نمونه‌های بارز آن اتفاقات اخیری است که در میانکاله، زاگرس و برخی نقاط دیگر از مناطق طبیعی کشور افتاد. چشم امید دوستداران محیط‌زیست ایران بر سیاست‌های دولت آینده در حوزه سازمان حفاظت محیط‌زیست و مدیران و تصمیم‌سازان ارشد این حوزه دوخته شده تا چاره‌ای عملی و نسخهای علمی برای بحران‌های موجود در حوزه محیط‌زیست کشور داشته باشند و زین پس شاهد اتفاقات خوب و تأثیرگذار در حفظ میراث طبیعی برای آیندگان باشیم؛ امیدی که تحقق یا عدم‌تحقق آن در ماه‌ها و سال‌های آینده مشخص خواهد شد.