افغانستان، ویتنام دیگری برای آمریکاست؟

 جولیان بورگر- ستون‌نویس گاردین

جنگ افغانستان قرار نبود برای آمریکا یک ویتنام دیگر باشد. در سال 2001، زمانی که آمریکا به افغانستان یورش می‌برد، دونالد رامسفلد، وزیر دفاع وقت این کشور، در سخنانی گفت: «تخصص من، باتلاق‌ساختن نیست.» رامسفلد که هفته گذشته در سن88سالگی درگذشت، معمار جنگ افغانستان و عراق بود. رامسفلد برخلاف ادعایش، برای آمریکا 2باتلاق عمیق ساخت؛ یکی جنگ افغانستان که واشنگتن اکنون بعد از 2دهه درحالی‌که مورد انتقادات بسیار است، در حال خروج از آن است و دیگری جنگ عراق.
در بهار2003، باز هم رامسفلد بود که پیروزی آمریکا در افغانستان را اعلام کرد و نیروهای آمریکایی را به جنگ عراق فرستاد. بسیاری از تحلیلگران معتقدند اگر همان سال نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج نمی‌شدند و واشنگتن حتی نیروهای بیشتری به این کشور اعزام می‌کرد، مسیر جنگ به‌گونه دیگری پیش می‌رفت و تا به این حد فرسایشی نمی‌شد. سربازان آمریکایی 8سال در جنگ ویتنام ماندند؛ در افغانستان اما آنها 20سال حضور داشته‌اند. جنگ افغانستان تا به اینجا، طولانی‌ترین جنگ تاریخ آمریکا به شمار می‌رود.
جو بایدن تأکید دارد که تمامی سربازان آمریکایی از افغانستان خارج نمی‌شوند و واشنگتن چندصد نیروی خود را برای تامین امنیت در کابل حفظ خواهد کرد. با این حال، تخلیه پایگاه بگرام را باید نقطه پایان حضور نظامی آمریکا در افغانستان دانست. پایگاه بگرام را شوروی‌ها در دهه1950 میلادی ساختند اما طی 2دهه پایگاه اصلی نیروهای آمریکایی در افغانستان بود. آمریکا یک زندان مخوف هم در این پایگاه به راه انداخته بود. آمریکا اعلام کرده هواپیماهای جنگنده‌اش همچنان برای هدف قراردادن داعش و دیگر گروه‌های تروریستی، بر فراز آسمان افغانستان پرواز خواهند کرد اما پرواز آنها بعد از این نه از پایگاه هوایی بگرام، بلکه از ناوهای جنگی مستقر در اقیانوس یا کشورهای دیگر انجام می‌شود.
آمریکا، افغانستان را هم همچون ویتنام با یک توافق صلح ترک می‌کند؛ توافق با همان گروهی که قرار بود در جنگ نابودش کند. همانند ویتنام، در افغانستان هم دشمن آمریکا چنان قدرت گرفته که زیر بار آتش‌بس نمی‌رود. بعد از خروج نیروهای آمریکایی، سایگون، پایتخت ویتنام جنوبی، 2سال در مقابل ویتنام شمالی مقاومت کرد اما در نهایت به‌دست شمالی‌ها افتاد. گزارش‌ نهادهای اطلاعاتی آمریکا این مدت زمان را برای کابل فقط 6‌ماه تخمین زده‌اند.
سفارت آمریکا در کابل، دستورالعمل‌های وضعیت اضطراری خود را به‌روز کرده تا خاطره فرار آمریکایی‌ها از بام سفارت این کشور در سایگون تکرار نشود. طبق اعلام سازمان ملل، طی 2‌ماه گذشته دست‌کم 50شهر افغانستان به‌دست طالبان افتاده است. همزمان با خروج نیروهای آمریکایی، گروه‌های محلی در حال مسلح‌شدن هستند تا امنیت محل زندگی‌‌شان را خود تامین کنند.
مهم‌ترین درس جنگ ویتنام این بود که آمریکا نمی‌تواند هزاران کیلومتر دورتر از مرز‌هایش برنده جنگی باشد که طرف مقابل، براساس آموزه‌های کمونیسم، نیروهای آمریکایی را اشغالگر می‌داند. بسیاری بعد از جنگ ویتنام این درس را آموختند و تکرار کردند اما همه‌چیز ناگهان پس از حوادث 11سپتامبر به فراموشی سپرده شد. رامسفلد تصور می‌کرد اگر تعداد معدودی از نیروهای ویژه آمریکایی را وارد افغانستان کند، به‌راحتی پیروز جنگ می‌شود. همین مدل در جنگ ویتنام هم پیاده شد؛ تیم‌های کوچک نیروهای ویژه که برای آموزش نیروهای نظامی ویتنام جنوبی وارد منطقه شده‌ بودند.
جنگ افغانستان با ورود نیروهای کارکشته آغاز شد اما در سال‌های پایانی سربازان جوانی به این جنگ فرستاده می‌شدند که حتی سن‌شان به حوادث 11سپتامبر نمی‌خورد. جنگ افغانستان اما مثل یک باتلاق عمل کرد؛ با گذشت سال‌ها، نیرو، پول و تجهیزات بیشتری را به درون خود کشید. اکنون بعد از این همه تلفاتی که جنگ به‌جا گذاشته، خروج ناگهانی آمریکایی‌ها برای خیلی از افغان‌ها شبیه خیانت است. گروه‌های حقوق زنان، گروه‌های مدنی، احزاب سیاسی و بسیاری از کسانی که امروز برای حفاظت از روستاها و شهرهای‌شان سلاح به‌دست گرفته‌اند، معتقدند آمریکا با ترک افغانستان درواقع خیانت کرده است. با این حال، دولت آمریکا اعلام کرده روند خروج را تا 2‌ماه دیگر تکمیل می‌کند. بدون شک، کشتار بیشتری در افغانستان در راه است. در این شرایط، شاید آمریکا در افغانستان حضور نداشته باشد. اما جو بایدن باید بداند که نمی‌تواند از زیر بار مسئولیت فرار کند.