ساز مخالف اربیل در مقابل بغداد

مخالفت اربیل با خروج نیروهای آمریکایی از خاک عراق، زمینه را برای آغاز موج تازه‌ای از تنش‌های سیاسی در این کشور فراهم کرده است.
روز گذشته، رئیس دفتر نخست‌وزیر عراق در گفت‌وگو با خبرگزاری العراقیه اعلام کرد؛ اقلیم کردستان با تصمیم پارلمان عراق برای اخراج نیروهای آمریکایی از کشور مخالفت کرده و در مذاکراتی جداگانه با واشنگتن خواستار تداوم فعالیت نیروهای ائتلاف شده است. این در حالی است که احزاب عمدتا شیعی، مخالف حضور نیروهای آمریکایی در عراق هستند. این احزاب پس از حمله هوایی هفته گذشته به مواضع حشد شعبی در مرز سوریه، بار دیگر فشارهای سیاسی و رسانه‌ای خود بر دولت را برای اخراج نظامی آمریکا آغاز کرده‌اند.
همزمان با این تحولات، نشانه‌هایی از اقدام احتمالی برخی گروه‌های شبه‌نظامی برای انتقام از نیروهای آمریکایی در پایگاه‌های عین الاسد و الحریر نیز دیده می‌شود. شبکه العربیه با اعلام این خبر گزارش داد: روز گذشته برای نخستین‌بار در سال 2021، چندین بالگرد آمریکایی بر فراز پایگاه عین الاسد در استان الانبار به پرواز درآمدند. از سوی دیگر نیروهای امنیتی و نظامی عراق نیز نظارت خود بر مناطق مشرف به پایگاه‌های آمریکایی را دو چندان کرده‌اند. جنبش نجبا و گُردان‌های حزب‌الله هفته گذشته اعلام کردند؛ در پاسخ به حمله هوایی آمریکا علیه مواضع حشد شعبی در مرز سوریه، منتظر موضع گیری‌های سیاسی نمانده و مستقیما اقدام خواهند کرد. با این حال به‌نظر می‌رسد در بخش دیگری از عراق، یعنی اقلیم کردستان تحولات متفاوتی در جریان است. روزنامه القدس العربی در این‌باره می‌نویسد: دولت و احزاب مطرح اقلیم کردستان در پیام‌های متعددی، خواستار باقی ماندن نیروهای آمریکایی و همچنین هیأت‌های نظامی انگلیس، فرانسه و استرالیا در مناطق کردنشین شده‌اند. هدف از این درخواست، حمایت نظامی از نیروهای پیشمرگه و کمک به تکمیل شبکه امنیتی اقلیم کردستان، پیش از خروج نیروهای خارجی عنوان شده است. براساس گزارش القدس العربی، اربیل حضور نیروهای آمریکایی را عامل توازنی در مقابل تهدیدهای حزب کارگران کردستان و همچنین حضور نیروهای مسلح ترکیه در شمال عراق می‌داند. این در حالی است که تعداد و شرایط حضور نیروهای آمریکایی در اقلیم کردستان محرمانه بوده و حتی بغداد از آن اطلاع دقیقی ندارد.
پیش از این قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر عراق در واکنش به حملات هوایی آمریکایی به مواضع حشد شعبی گفته بود: به‌زودی چارچوب توافق برای خروج نیروهای آمریکا از خاک عراق را نهایی می‌کنیم. نیروهای امنیتی و نظامی عراق با گذشت 2دهه از جنگ و تروریسم، توانایی حفظ امنیت کشور را دارند.
مواضع الاعرجی در کنار محکومیت شدید حملات هفته گذشته ائتلاف از سوی مصطفی الکاظمی، به‌عنوان نشانه‌ای مبنی بر همراهی دولت عراق با مطالبه احزاب شیعه برای اخراج نیروهای آمریکایی تفسیر شده بود. اما حالا با رسمی شدن مخالفت اربیل نسبت به این موضوع، بار دیگر جریانات سیاسی و مذهبی عراق وارد تقابل با یکدیگر شده‌اند. جالب آنکه همزمان با رسانه‌ای شدن مخالفت اربیل نسبت به طرح مورد نظر پارلمان، برخی از شخصیت‌های سیاسی و پارلمانی اقلیم کردستان نیز رسما موضوع اخراج نیروهای آمریکایی از خاک عراق را به چالش کشیده‌اند. این در حالی است که سال گذشته و پس از تصویب قطعنامه پارلمان عراق در این‌باره (اندکی پس از ترور شهید قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس در فرودگاه بغداد)، هیچ جریان سیاسی و یا مذهبی دست‌کم به‌طور رسمی با محتوای این قطعنامه مخالفت نمی‌کرد. کفاح محمود، مشاور سابق رئیس اقلیم کردستان در این‌باره به شبکه روداو گفت: تصمیم اخراج نیروهای آمریکا بیانگر مواضع تمامی مردم این کشور نبوده و منافع ملی در آن لحاظ نشده است. او همچنین با اشاره به خلأ امنیتی شکل گرفته پس از خروج نیروهای آمریکایی از عراق گفت: اجرای این قطعنامه، زمینه را برای احیای هسته‌های خفته داعش در مناطق نینوا، کرکوک و صلاح‌الدین در نزدیکی مرزهای اقلیم کردستان مهیا خواهد کرد.
در مقابل، کاظم الرکابی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی پارلمان عراق و عضو ائتلاف دولت قانون (از جمله مهم‌ترین احزاب شیعی به ریاست نوری المالکی)، مواضع اقلیم را «نقض اراده ملی» برای مقابله با نیروهای اشغالگر توصیف کرده است. الرکابی در مصاحبه با روزنامه العربی الجدید می‌گوید: نیروهای عراقی از ارتش گرفته تا حشد شعبی و حتی برخی گروه‌های نظامی کُرد، کارنامه قابل دفاعی در زمینه برقراری ثبات و مبارزه با تروریسم به ثبت رسانده‌اند. پافشاری بر باقی ماندن نیروهای اشغالگر آمریکایی به بهانه مبارزه با داعش، نه‌تنها توجیه منطقی ندارد بلکه توانایی نیروهای داخلی عراق از تمام گرایش‌های دینی و نژادی را زیر سؤال می‌برد.

آمریکایی‌ها در کردستان عراق
براساس توافق میان واشنگتن و اربیل در سال 2013، 5پایگاه نظامی کردستان عراق در اختیار نیروهای ارتش آمریکا قرار دارد. این 5پایگاه عبارتند از: سنجار، اتروش، الحریر، حلبچه و التون کبری (در نزدیکی کرکوک). اگرچه پایگاه‌های آمریکا در کردستان برخلاف سایر نقاط عراق هنوز تخلیه نشده اما تمرکز اصلی نیروهای آمریکا معطوف به پایگاه الحریر در نزدیکی فرودگاه اربیل است. به نوشته وب‌سایت المانیتور، 4پایگاه دیگر صرفا برای اهداف آموزشی و لجستیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. علت این مسئله نیز استحکامات قابل‌قبول پایگاه الحریر در مقایسه با سایر پایگاه‌های موجود در اقلیم کردستان است. آمریکا در ازای استفاده از این پایگاه‌ها، ضمن تامین امنیت کردستان، آموزش‌های ویژه‌ای را برای نیروهای پیشمرگه درنظر گرفته و تا 10سال حقوق آنها را پرداخت می‌کند. تمام اینها در حالی است که براساس برخی گزارش‌ها، زیرساخت‌های تاسیس شده در پایگاه الحریر نشان‌دهنده برنامه آمریکا برای حضور بلندمدت در این منطقه است. به گزارش شبکه الجزیره، آمریکا تنها طی 2سال گذشته بیش از 250میلیون دلار صرف توسعه زیرساخت‌های دفاعی پایگاه الحریر و تقویت تجهیزات نظامی نیروهای پیشمرگه کرده است. از سوی دیگر در سایه تشدید حملات راکتی، بخش عمده‌ای از کارکنان سفارت بزرگ آمریکا در بغداد به کنسولگری این کشور در اربیل نقل مکان کرده‌اند. بر این اساس می‌توان گفت؛ واشنگتن به سادگی حاضر به خروج از اربیل نبوده و برنامه‌ای بلندمدت برای حضور نیروهای خود در اقلیم کردستان عراق تعریف کرده است.