تحول مشاغل خانگی در استان مرکزی

روح‎اله کریمی-خبرنگار

بیکاری که باشد فقیر و غنی زمین‌گیر می‌شود. یکی پیر می‌شود و دیگری آرامش ندارد. اما خیلی‌ها نمی‌دانند اطرافشان چه گنج‌هایی نهفته است که می‌تواند آنها را از بیکاری نجات دهد. ممکن است وسط ثروت نشسته باشند و چشم‌شان به دوردست‌ها باشد. یا رویای پشت میزنشینی و کار در کارخانه بزرگ را در سر داشته باشند اما مدیریت منابع کوچک به فکرشان نیاید. طرح توسعه مشاغل خانگی برای همین مسأله اجرا شده است. این طرح با شعار «هر خانه یک محصول است» آمده تا منابع ثروت اطرافمان را به ما یادآوری کند و مسیر اشتغال پایدار را نشان دهد. ویژگی بارز این طرح نسبت به سایر طرح‌های اشتغالزایی این است که علاوه بر شناسایی مزیت‌ها و فرصت‌های مشاغل خانگی در کانون‌های جمعیتی و توانمندکردن علاقه‌مندان، ساز و کار فروش محصولات و خدمات را نیز برای پایداری شغل در نظر گرفته است. سهمیه استان مرکزی در اجرای طرح توسعه مشاغل خانگی 2 هزار نفر پیش‌بینی شده است ولی بررسی‌های کارشناسانه حکایت از آماده‌بودن بسترهای افزایش این تعداد به بیش از 10 هزار نفر را دارد.

شناسایی فرصت‌های شغلی مغفول‌مانده
در فاز نخست این طرح که بررسی فرصت‌ها و ظرفیت‌های بومی برای توسعه اشتغال پایدار است، پتانسیل‌هایی شناسایی شده‌اند که برای مسئولان اجرایی این طرح غیرقابل باور بود. «فاطمه غنی‌پور» مدیر اداره تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش آموختگان جهاد دانشگاهی استان مرکزی، مسئول اجرای این طرح است که در این زمینه می‌گوید: ما به صورت میدانی به شناسایی فرصت‌های اشتغالزایی پرداختیم و متوجه شدیم که تاکنون از ظرفیت‌هایی غافل بودیم که می‌تواند به رونق تولید و اقتصاد جامعه کمک کند. شاید تصور این باشد که در حوزه مشاغل خرد نمی‌توانیم تولید بدون کارخانه داشته باشیم در صورتی که بررسی‌های ما خلاف این مسأله را اثبات کرده است. وی می‌افزاید: مجموعه رشته‌های موجود در طرح توسعه ملی مشاغل خانگی، مشتمل بر ۳۵۰ شغل است و با توجه به محدودیت‌های ستاد برای شبکه‌سازی، فعالیت استان مرکزی در ۱۰ رشته از جمله فرش‌بافی، خیاطی و لباس‌دوزی، صنایع دستی، گیاهان دارویی، معرق‌کاری چوب، زیورآلات سنتی و... مشخص شده است.
غنی‌پور یکی از دستاوردهای فاز اول این طرح را تکمیل بانک اطلاعات مشاغل خانگی ذکر و اظهار می‌کند: پیش از اجرای این طرح، برآورد دقیقی از تعداد فعالان مشاغل خانگی در استان مرکزی نداشتیم و نمی‌دانستیم که این افراد کجا و مشغول چه کاری هستند. اکنون می‌دانیم که 600 بافنده فرش، 60 تولیدکننده جوراب و گیره لباس و پرده و 8500 تولیدکننده صنایع دستی در استان مرکزی در خانه‌های خود فعالیت می‌کنند. 800 تولیدکننده پوشاک در منازل داریم که یک کارخانه خیلی بزرگ محسوب می‌شود و این افراد در حال تولید همه مدل‌های لباس مردانه، لباس کار، لباس کودک، لباس بیمارستانی، لباس مجلسی و... هستند و ما از این پتانسیل مهم غافل بودیم.
مدیر اداره تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش آموختگان جهاد دانشگاهی استان مرکزی می‌گوید: با وجود اینکه استان مرکزی را یکی از استان‌های صنعتی و کارگری می‌شناسند ولی فعالان صنایع دستی اصفهان برای خرید محصولات میناکاری سراغ هنرمندان استان مرکزی می‌آیند و در حال حاضر 150 تولیدکننده میناکاری و قلم زنی در این استان فعالیت می‌کنند. مسئول طرح توسعه مشاغل خانگی استان مرکزی ادامه می‌دهد: در فاز اول این طرح به روستایی مراجعه کردیم که جوان‌ها به دلیل پایین بودن درآمد شغلی و زحمات طاقت فرسا، خیلی مسن‌تر دیده می‌شدند. این افراد اکنون با ذوق و شوق وصف ناشدنی در حال توسعه مشاغل خانگی هستند. یا روستای داودآباد اراک به صورت پایلوت برای میناکاری در نظر گرفته شد و الان تمامی بانوان این روستا با ذوق و شوق در حال میناکاری هستند.
وی می‌افزاید: در یکی از روستاهایی که از نظر گیاهان دارویی ظرفیت خوبی دارد، حدود 70 درصد خانوارها تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) هستند. منابع ثروتی که در این روستا وجود داشت را به اهالی آن یادآور شدیم و تعداد زیادی از آنها مشغول برداشت و عرضه گیاهان دارویی هستند.

ثبت‌نام 2400 نفر در طرح
در ظاهر این طرح شامل 2 هزار نفر از فعالان مشاغل خانگی در استان مرکزی می‌شود اما طبق برآورد انجام شده حدود 10 هزار نفر از اعضای خانواده در چرخه تولید فعالیت می‌کنند. پس از اعلام فراخوان طرح توسعه مشاغل خانگی در این استان 2 هزار و 400 نفر وارد سایت طرح شده و ثبت نام کردند. این افراد پس از ارزیابی تلفنی، مشاوره عمومی و استعدادسنجی تحویل پیشران‌ها شدند تا مراحل مشاوره تخصصی را بگذرانند. پیشران‌ها افرادی خبره در فعالیت‌های کسب و کار هستند که 15 ساعت در جلسات مشاوره جهاد دانشگاهی شرکت کرده‌اند. غنی‌پور یادآور می‌شود: در فاز دوم این طرح که توانمندسازی است، دو دسته افراد نیازمند بازاریابی و بازارسازی و افراد بدون تخصص وجود دارند که برای هر گروه اقدامات ویژه در زمینه تحقق اهداف مدنظر با استفاده از مشاوره‌های ویژه انجام شده است.

اتصال 200 کارگاه به بازار
مهم‌ترین و حساس‌ترین مرحله طرح توسعه مشاغل خانگی ایجاد زمینه‌های اتصال تولیدکنندگان به بازار است. چه بسیار مشاغل خانگی بودند که به دلیل نبود بازار فروش کالا تعطیل شده‌اند. اما در این طرح فرایند تبلیغات، بسته‌بندی، بازاریابی و بازارسازی محصولات به گونه‌ای پیش‌بینی شده که انگیزه تولیدکنندگان را در تداوم و رونق کسب و کار افزایش می‌دهد.
مدیرسازمان تجاری سازی فناوری و اشتغال دانش آموختگان جهاددانشگاهی استان مرکزی درباره دستاوردهای پیش‌بینی شده برای این طرح می‌گوید: از 2 هزار نفر فعال در این طرح عملیات اتصال به بازار را برای 200 کارگاه انجام دادیم. ایجاد شبکه پوشاک در خمین، ایجاد شبکه دارویی از کشت تا فرآوری در خمین و محلات و خنداب و کمیجان، ایجاد برندهای شاخص، ایجاد شبکه تسهیل‌گران استان مرکزی، شبکه صنایع دستی استان به تفکیک شهرستان، شبکه عسل در خمین و شازند، بانک اطلاعاتی مشاغل خانگی ویژه زنان و مردان در سطح شهرستان‌ها و ایجاد بانک اطلاعاتی سوغات از جمله دستاوردهای پیش‌بینی شده در این طرح است. وی می‌افزاید: در زمینه راه اندازی بازارمکان‌ها، تجارت و فروش الکترونیکی محصولات، بازاریابی شبکه‌ای، تهیه کاتالوگ‌ها به 20 زبان دنیا برای فراهم‌شدن امکان فروش محصولات در کشورهای دیگر و راه‌اندازی گروه بازاریابی بین المللی با فعالیت فارغ التحصیلان رشته‌های مختلف زبان خارجه نیز اقدامات خوبی انجام شده است. با وجود اینکه در ابتدای اجرای این طرح هستیم ولی حدود 20 فروشگاه اینترنتی راه اندازی کرده‌ایم.
طرح توسعه مشاغل خانگی از جمله طرح‌های اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان مرکزی است که جهاد دانشگاهی این استان به عنوان نهاد واسط نقش تسهیل گری و توسعه‌ای را ایفا می‌کند. این طرح پس از شناسایی نقاط قوت و ضعف طرح‌های اشتغالزایی تدوین و سعی شده علاوه بر رفع مسائل مبتلابه، با تأکید بر اتصال به بازار عملیاتی شود. طرح توسعه مشاغل خانگی در کنار ایجاد ارزش افزوده به ایجاد اشتغال پایدار، عدالت اجتماعی و توجه به اقشار آسیب پذیر، کاهش فقر و توسعه اجتماعی کمک خواهد کرد. این طرح که یک نهال یک ساله است برای تنومندشدن و پربارشدن به حمایت دولت نیاز دارد.