مبارزه با انحصار طلبی

مهدی پازوکی- اقتصاد‌دان

فساد بیماری صعب‌العلاجی است که فرد، سازمان و جامعه را با هم نشانه می‌گیرد. در این شرایط امیدها از بین می‌رود و سخن گفتن از توسعه اقتصادی حرفی عبث است. برای مبارزه با فساد، شفافیت یکی از راه‌های پیش‌رو است. بدون شک دولت جدید نیز با چالش‌ فساد روبه‌رو خواهد شد چرا که تجربه نشان داده است که این چالش مربوط به بازه زمانی خاصی نبوده و نخواهد بود.
چرخه مبارزه با فساد، باید براساس راهبردهای منسجمی صورت گیرد تا منجر به سنجش سطح سلامت اقتصاد کشور شود. سنجش سطح سلامت و فساد، شناخت مؤلفه‌های هم‌بسته سلامت و فساد، به طراحی بهتر راهبردها و طرح‌های اقدام کمک می‌کنند. ما اول باید اندازه فسادمان را بدانیم. ما در کشور، هنوز سنجه‌ای که بتوانیم میزان فساد خودمان را اندازه‌گیری کنیم نداریم. بنابراین ناگزیر به آمارهای بیرونی جهانی استناد می‌کنیم. اولین نکته مهم در فضای کسب‌وکار، ایجاد شفافیت در اقتصاد است. نبود شفافیت موجب شده است تا فساد تمام ابعاد اقتصاد ایران را درگیر کند. اگر دولت آینده، تعامل با جامعه جهانی را در دستور کار قرار ندهد و به معاهدات بین‌المللی احترام نگذارد، بدون شک هزینه‌های بالایی برای مردم ایران رقم خواهد خورد و در مقابل باید گفت که اگر دولت آینده سیاست اقتصادی خود را مبتنی بر شفافیت قرار دهد، بسیاری از مسائل اقتصادی حل و فصل خواهد شد. پرونده‌های فسادی که در سال‌های اخیر افشا شدند، این نکته را به ما گوشزد می‌کنند که بخشی از پولشویی از طریق سیستم‌های رسمی انجام می‌شود.
 در این میان نباید فراموش کرد که یکی از دلایل اصلی ایجاد رانت در کشور ما ریشه در نبود شفافیت است، مردم شاهد هستند که عده‌ای چطور در بازه زمانی کوتاه با تکیه بر رانت و فساد پله‌های ترقی را طی کردند و ثروت کلانی به‌دست آوردند. بدون شک رئیس‌جمهور منتخب باید تلاش کند که خود را از چالش اهدای رانت به بنگاه‌های اقتصادی خاص رها کند تا از این طریق زنجیره فساد از بین برود. بنگاه‌های اقتصادی خاص در برخی زمینه‌ها مانع فعالیت بخش خصوصی می‌شوند و این اتفاق می‌تواند به فساد ختم شود، در واقع رئیس‌جمهور منتخب باید تلاش کند تا زمینه گسترش فعالیت بخش خصوصی مهیا شود. ناگفته نماند که انحصار دولتی و خصولتی نیز به‌عنوان ابزار اصلی فساد در کشور شناخته می‌شوند. هم‌اکنون بسیاری از بانک‌های کشور در حال بنگاه‌داری هستند و این اتفاق ملی را با حاشیه‌ها و مشکلات بسیاری همراه کرده است. ردیف‌های خاص بودجه‌ای نیز نشان‌دهنده گسترش فساد است، از دوران مدیریت احمدی‌نژاد ردیف‌های خاصی به بودجه کشور اضافه شد و در سال‌های اخیر نیز جنجال‌های بسیاری ایجاد کردند، این ردیف‌های بودجه‌ای مصداق نوعی از فساد هستند و باید برای کاهش قدرت مانور آنها تلاش کرد. بنابراین باید دانست که شفافیت، رقابت سالم میان بنگاه‌های اقتصادی و از بین بردن هرگونه انحصار، نقش اساسی برای افزایش تولید ملی و بهبود سایر شاخص‌های اقتصادی ایفا می‌کنند. اگر رئیس‌جمهور منتخب از افراد فهیم و تحصیلکرده فارغ از نگاه‌های رانتی و سیاسی استفاده کند و همچنین میان سه قوه برای پیشبرد اهداف اقتصادی هماهنگی کافی ایجاد شود، می‌توان امید داشت که فساد، رانت و مصائب مرتبط با آنها در اقتصاد ایران کمرنگ شود.