مبارزه با فساد رؤیای اقتصادگردانان

لیلا شریف- روزنامه‌نگار

تلاش برای به‌دست آوردن منافع شخصی و گروهی با سوءاستفاده از رانت و قدرت به‌عنوان مسیر اصلی ایجاد فساد در ایران شناخته می‌شود و در همین راستا سال‌هاست که شاخص ادراک از فساد به‌عنوان ویترینی برای نمایش میزان گسترش فساد در کشورها ازجمله ایران مورد توجه قرار گرفته است. اقتصاد «دولتی و نفتی»، «فضای نامناسب کسب‌و‌کار» و البته «نبود شفافیت در ساخت اقتصادی» سه عامل کلیدی در بروز فساد محسوب می‌شوند و در کنار این مسائل باید دخالت گسترده دولت در اقتصاد و چندنرخی بودن ارز را به لیست عوامل رونق فساد در کشور اضافه کرد. شاخص ادراک فساد (CPI)یکی از راه‌های بررسی میزان گسترش فساد در کشورهای مختلف است. این شاخص براساس نظرسنجی‌های متعدد سازمان شفافیت بین‌المللی تدوین می‌شود و در مسیر به تصویر کشیدن میزان کارایی دولت‌ها، هزینه‌کرد درآمدهایشان و چگونگی ارائه خدمات عمومی گام برمی‌دارد. این شاخص در واقع معیاری برای اندازه‌گیری سطح درک ‌شده فساد بخش دولتی در میان ۱۸۰کشور است و به هر کشور نمره‌ای از صفر (بالاترین فساد) تا ۱۰۰ (پاک‌ترین) اختصاص داده می‌شود. در آخرین گزارش سازمان شفافیت بین‌المللی که در سال 2020 منتشر شد، رتبه ایران نگرانی‌های بسیاری را ایجاد کرد. ایران در این رده‌بندی جهانی در جایگاهی بسیار پایین قرار گرفت و براساس گزارش «شاخص ادارک فساد»، ایران از میان ۱۸۰ کشورِ مورد بررسی در این رده‌بندی، در جایگاه ۱۴۹ قرار گرفته است. شاخص ادراک فساد در ایران از 20سال پیش تا‌کنون با تغییرات بسیاری همراه بوده است. در سال 2003 یعنی در دوران دولت اصلاحات، رتبه 78 به نام ایران در شاخص ادارک از فساد ثبت شد و این رتبه در سال 2009 و در زمان ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد به بالاترین رتبه ثبت شده تا‌کنون یعنی رتبه 168رسید. در سال 2011 یعنی سال 90شمسی با اعلام نمره ۷/۲ برای کشورمان، رتبه ایران در میان ۱۸۳ کشور ۱۲۰ اعلام شد. بررسی روند امتیازات ایران در شاخص فسادزدایی طی سال‌های 2012 تا 2016 بیانگر آن است که در این شاخص رتبه ایران نیز در دوره مورد بررسی بین 130تا 144در نوسان بوده است. گزارش سازمان شفافیت بین‌الملل در سال 2014 یعنی یک سال پس از ریاست‌جمهوری حسن روحانی نشان می‌دهد که ایران با چند پله صعود در مقایسه با سال گذشته میلادی، در سال ۲۰۱۴ در میان ۱۷۵ کشور و منطقه، در رتبه ۱۳۶ «شاخص جهانی احساس فساد» قرار گرفت. ناگفته نماند که ایران در سال 2015و 2017 توانسته بهترین رتبه ‌خود را در میان 168کشور به‌دست آورد، رتبه ایران در این سال برابر با 130 بوده است.