چشم‌انداز فرهنگی در قاب استان‌ها
شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تحقق اهداف و کارکردهای نهادی خود، تهیه و تدوین نقشه مهندسی فرهنگی کشور را در اولویت قرار داد. دبیرخانه به عنوان بازوی اجرایی شورا با همکاری و مشارکت نهادها و مراکز علمی ـ پژوهشی حوزه و دانشگاه و دستگاه‌های اجرایی و فرهنگی و همچنین با طراحی و اجرای مطالعات پیش نیاز و بهره‌گیری از مطالعات و پژوهش‌های موجود، نقشه مهندسی فرهنگی را به تصویب رساند. تحلیل کلان وضعیت فرهنگی کشور، تعاریف اساسی مفاهیم و اصطلاحاتی چون فرهنگ، فرهنگ ملی (اسلامی ـ ایرانی)، عمومی، حرفه‌ای، لایه‌های فرهنگ، مهندسی فرهنگ، مهندسی فرهنگی، نقشه مهندسی فرهنگی و پیوست فرهنگی، مبانی، ارزش‌ها و اصول حاکم بر نقشه مهندسی فرهنگی، چشم‌اندازی فرهنگی کشور در افق ۱۴۰۴، اهداف کلان فرهنگی، اولویت‌های فرهنگی، کمیت‌های مطلوب فرهنگی، شاخص‌های کلان فرهنگی و راهبردها و اقدامات شامل راهبردهای فرهنگی کلان و ملی و اقدامات در این سند دیده شده است. همچنین آیین‌نامه تدوین و اجرای برش استانی نقشه مهندسی فرهنگی کشور، سال گذشته در کمیسیون تخصصی ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور تصویب شد. در سند مهندسی فرهنگی به صراحت بیان شده است که شورای استانی هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی، همان شورای فرهنگ عمومی است اما در نهایت برنامه برش استانی باید به تایید شورای برنامه‌ریزی توسعه استان برسد و زمانی که تایید شود در واقع ضمانت اجرایی و مالی لازم را پیدا می‌کند. سند مهندسی فرهنگی در واقع یک کتاب و مجموعه است برای راهنمایی مدیرانی که اراده می‌کنند کارکرد فرهنگی خودشان را بهبود ببخشند یا شروع کنند.
شهروندان و اتباع جمهوری اسلامی ایران، سازمان‌ها و نهادهای کشور، جوامع فارسی زبان، جهان اسلام شامل کشورها، ملل و جوامع مسلمان با تأکید بر خاورمیانه و منطقه، کشورهای منطقه با تأکید بر قرابت‌های جغرافیایی، فرهنگی، تاریخی و سیاسی، ملل و کشورهایی که روابط و پیوندهای سیاسی- فرهنگی و یا اقتصادی- فرهنگی قابل توجهی با نظام جمهوری اسلامی ایران دارند، دولت‌ها، جریان‌ها و گروه‌های معارض و یا متخاصمی که به اقدامات سازمان‌یافته سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... علیه منافع ملی جمهوری اسلامی ایران مبادرت می‌ورزند، سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و جامعه جهانی جامعه هدف سند مهندسی فرهنگی محسوب می‌شوند.
چالش‌های استانی در سند آذربایجان شرقی
سال گذشته آذربایجان شرقی به واسطه ظرفیت‌های فرهنگی خاص خود به عنوان یکی از 10استان پایلوت برای تدوین برش استانی سند مهندسی فرهنگی کشور انتخاب شد. قرار است سند مهندسی فرهنگی آذربایجان شرقی منطبق بر نیازهای بومی این استان و همگام با برنامه‌های اقتصادی تدوین شود. ویژگی‌هایی مانند ایمان، انقلابی‌گری، نوگرایی و نوآوری فرهنگی در استان از مواردی است که دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در تدوین سند بر آن تاکید دارد و اظهار امیدواری می‌کند این مساله در آذربایجان شرقی با جدیت دنبال شود.جدیت مسئولان ارشد استان از جمله امام جمعه، استاندار، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیران ارشد برنامه‌ریزی برای تدوین هرچه جامع‌تر و کاربردی‌تر این سند موجب شده است از اسفند سال گذشته چند جلسه در سطح مدیران ارشد در همین زمینه برگزار شود و در نخستین جلسه شورای فرهنگ عمومی استان در سال‌جاری، تدوین برش استانی نقشه مهندسی فرهنگی کشور در دستور کار قرار بگیرد.همچنین با توجه به تسریع فعالیت‌های استانی، هفته قبل، تصویب آیین‌نامه داخلی شورای فرهنگ عمومی استان نیز در دستور کار قرار گرفت و بنا بر اعلام مسئولان اجرای این سند با برنامه هفتم توسعه منطبق خواهد بود.با ورود سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان به تدوین برش استانی سند، ملزومات اقتصادی و برنامه‌ریزی‌های کارشناسی‌تر نیز لحاظ و چند اقدام مهم مد نظر قرار گرفته است.توجه به گسست‌گریزی در برنامه‌ریزی فرهنگی، توجه به هماهنگی‌های بیشتر بین دستگاه‌های فرهنگی در استان در تدوین و عملیاتی کردن این سند و توجه به شاخص‌های اقتصاد فرهنگ و هنر از مواردی است که در برش استانی این سند تاکید شده. همچنین بنا بر اعلام سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان سازگاری فرهنگی با برنامه‌های کلان استان و توجه به هسته‌های کلیدی توسعه در نظر گرفته می‌شود.مسئولان ارشد استان با استقبال از برش استانی سند مهندسی فرهنگی در آذربایجان شرقی آن را گامی روبه جلو و نوآورانه می‌دانند که باید با جدیت دنبال شود.با توجه به مطالبه جدی فعالان فرهنگی و هنری استان در تدوین این سند قرار است نمود عملیاتی آن پس از تدوین در سال جاری در معرض نقد و نظر فعالان فرهنگی و هنری قرار گیرد.
تدوین طرح مهندسی فرهنگی در گلستان
استان گلستان هم یکی از استان‌های پایلوت برای تدوین برش استانی طرح مهندسی فرهنگی است. استاندار گلستان درباره تصویب سند بالادستی شورای عالی فرهنگ عمومی کشور با عنوان سند مهندسی فرهنگی در گلستان به همشهری می‌گوید: این سند در تهران تصویب و به استان‌ها ارسال شد.«هادی حق‌شناس» می‌افزاید: طی جلسه‌ای با حضور دستگاه‌های اجرایی طرح به همه مدیران داده شد تا پس از مطالعه و کار کارشناسی، نیازهای بومی استان شناسایی شود، همچنین در صورت نیاز به تغییر آن را اعلام کنند تا در جلسه آینده مورد بررسی قرار گیرد.مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گلستان به عنوان دبیر شورای فرهنگ عمومی استان نیز در این باره می‌گوید: گلستان یکی از 11 استانی است که به عنوان پایلوت اجرای طرح در کشور انتخاب شده است. اگر چه پیش از این تصمیم ملی شورا ما در استان با ابتکار خودمان مراحل تصویب طرحی مشابه را شروع کرده بودیم.
«عادله کشمیری» ادامه می‌دهد: برای حسن انجام این تغییرات، کارگروه‌های تخصصی مانند گارگروه خانواده، کارگروه سلامت، کارگروه فرهنگ و غیره در تقسیمات 5گانه تعیین شده است. در هفته آخر خرداد نشستی با حضور مدیران دستگاه‌های اجرایی تشکیل و همه موارد برای چگونگی انجام فعالیت کارگروه‌ها به آن‌ها ابلاغ شد تا نظرات بر اساس کار کارشناسی شکل بگیرد و طرح مهندسی فرهنگی در استان مطابق با معیارهای محلی به تایید و تصویب برسد.
تدوین سند فرهنگی رشت با کمک جوانان
سازمان فرهنگی، اجتماعی، ورزشی رشت برای اولین بار در استان نقشه سند مهندسی فرهنگی شهر رشت را در دستور کار خود قرار داده است. تدوین نقشه سند مهندسی فرهنگی شهر رشت و برنامه راهبردی ارتقای اولویت‌های فرهنگی به همت موسسه امتداد روشنگری ماه‌گویان و کانون تفکر زبرالحدید با انجام بیش از ۶ هزار نفر ساعت کار کارشناسی در حال انجام است و گروه‌های جوان فرهنگی شهر رشت به‌صورت جهادی و علمی با سازمان فرهنگی در تدوین این سند همکاری می‌کنند.بیش از ۲۵ هزار شاخص رصد و ارزیابی فرهنگی برای اجرای این پروژه انجام و مطالعات تفصیلی در حوزه فلسفه فرهنگ صورت و همچنین رصد و شناسایی تفصیلی ۶ پروژه مهندسی فرهنگی داخلی، انجام مطالعات تفصیلی در حوزه فلسفه فرهنگ و برگزاری ۵۰ نشست علمی درباره فلسفه فرهنگ، برای شناسایی قواعد حاکم بر فرهنگ در دستور کار قرار گرفته است. آرمان‌شهر مطلوب جمهوری اسلامی با بررسی و کدگذاری ۳۵ سیاست کلی ابلاغی مقام معظم رهبری، قانون اساسی، سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ و نقشه مهندسی فرهنگی کشور است که در ۳۴ عرصه حیات اجتماعی ترسیم خواهد شد.این نقشه شامل سند چشم‌انداز فرهنگی شهر، مختصات و ابعاد فرهنگی و نظام‌های مربوط در وضعیت موجود، مختصات و ابعاد فرهنگی مورد انتظار شهر و نظام‌های مربوط در دوره زمانی معین را مشخص می‌کند.همچنین در سال 98 بر اساس برنامه ششم توسعه، سازمان مدیریت و برنامه بودجه گیلان در حوزه فرهنگی اجتماعی، سند آمایش فرهنگی که راهبردهای فرهنگی، نقاط ضعف و قوت استان در آن دیده شده را تدوین کرد و در اختیار دستگاه‌های اجرایی استان قرار داد. مدیر کل اجتماعی فرهنگی استانداری گیلان به همشهری می‌گوید: سند آمایش فرهنگی گیلان در برگیرنده حوزه‌های مختلفی چون جمعیت (حرکت‌های جمعیتی، مهاجرت)، فرهنگی ورزشی، سبک زندگی، ذائقه فرهنگی، حوزه هنری، حوزه کتاب، انسجام و مشارکت‌های اجتماعی، سلامت، مرگ ومیر، عفاف و حجاب و از همه مهم‌تر آسیب‌های اجتماعی و خانواده است.سیامک حیدری می‌افزاید: در حال حاضر 5 منطقه حاشیه‌نشین در استان شناسایی شده که بیشترین آسیب‌های فرهنگی اجتماعی در آن‌ها رخ می‌دهد. بر اساس سند آمایش فرهنگی در این مناطق غربالگری فرهنگی انجام می‌شود و طی این کار، 5 اولویت اساسی در زیر حوزه فرهنگی استان از جمله اعتیاد، کاهش آسیب‌های اجتماعی، انسجام و مشارکت اجتماعی، طلاق و کاهش مفاسد اخلاقی در دستور کار دستگاه‌های مرتبط قرار دارد. وی ادامه می‌دهد: نگاه به سبک زندگی و بحث عفاف و حجاب به ارزشهای فرهنگی و دینی شهروندان باز می‌گردد که در تلاش هستیم در مناطق حاشیه‌نشین ارتقای ارزشهای فرهنگی را دنبال کنیم. از این رو استفاده از مبلغان دینی و بهره‌گیری از تریبون‌های رسمی در مساجد در مناطق حاشیه‌نشین برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در دستور کار قرار گرفته است. به گفته حیدری، مطالعات فرهنگی، رصد وضعیت موجود و بررسی آسیب‌های اجتماعی فرهنگی در هیات اندیشه ورزان استان انجام می‌شود و دستگاه‌های اجریی بر اساس احصای سند آمایش اجتماعی فرهنگی استان برنامه‌ریزی لازم را انجام می‌دهند.
تاخیر در رونمایی سند فارس
سال ۹۸ سعید‌‌رضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور با حضور در نشست شورای فرهنگ عمومی فارس، برش نقشه مهندسی فرهنگی کشور را به این استان ابلاغ کرد و پیرو آن، تنظیم برش استانی با هدف بومی‌سازی فرهنگی در دستور کار قرار گرفت. قرار بود این سند در روز شیراز در سال 1400 رونمایی شود، اما این وعده تاکنون عملی نشده است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس در این باره گفته است که نقشه بر اساس اسناد بالادستی تدوین شده و شامل ۱۲ راهبرد است که اد‌‌اره‌ها و د‌‌ستگاه‌ها، ذیل همین راهبردها اهداف خود را تعریف می‌کنند و دبیرخانه شورا پیشنهاد‌‌های د‌‌ستگاه‌ها را بر اساس راهبردهای تعریف شده جمع‌بند‌‌ی و نهایی و سپس به د‌‌ستگاه ها ابلاغ می‌کند تا در کل استان بر اساس موقعیت‌‌های زمانی، مکانی و قومیتی اجرا شود.
«صابر سهرابی» توضیح می‌دهد: در نقشه راه مهندسی فرهنگی استان همه مسائل دیده شده است و انتظار نداریم یک شبه به تصویب رساند‌‌ه شود. نیاز به آزمون و خطاهاست یعنی پاسخ نهایی احتیاج به زمان دارد. حکایت همان بستن کمربند ایمنی در خود‌‌روهاست که ملاحظه کرد‌‌یم چقد‌‌ر بعضی از د‌‌ستگاه‌ها از قوه قضائیه، پلیس و حتی سایر نهادهای فرهنگی مثل آموزش و پرورش و غیره تلاش کرد‌‌ند تا الان مقد‌‌اری این قضیه جا افتاد‌‌ه است، یعنی باید به اصول و موارد راهبردها نگاه کنیم که چگونه تعریف شد‌‌ه‌‌اند.
به گفته وی، تحقق بخشید‌‌ن به منشور توسعه فرهنگ قرآنی و نماز، حاکم کردن اصول راهبردی و مدیریت اسلامی بر نظام تصمیم‌گیری، تبیین و ترویج فرهنگ تفکر بسیجی و کار جهادی در مدیریت استان، نهاد‌‌ینه‌سازی و ارتقای فرهنگ شعور معنوی و وجد‌‌ان اخلاقی به عنوان جهت د‌‌هند‌‌ه همه حرکت‌ها و فعالیت‌های فرد‌‌ی و اجتماعی، تقویت و تعالی بنیاد‌‌ی نهاد خانواده، ازد‌‌واج ساد‌‌ه و بهنگام مبتنی بر ارزش‌ها و آموزش‌های اسلامی و سنت‌های ملی، تحکیم خانواده و ارتقای احساس امنیت عمومی و اجتماعی جامعه، ترویج فرهنگ ساد‌‌ه‌زیستی برای مدیران، حاکمان و مسئولان و پرهیز از تجمل‌گرایی، حفاظت، احیا و معرفی روزآمد آثار و ارزشهای فرهنگ انقلاب اسلامی و د‌‌فاع مقد‌‌س، توسعه و حمایت از آفرینش آثار و محصولات فرهنگی و صنایع د‌‌ستی، حمایت نهادهای دینی و فرهنگی از سینمای غیر حرفه‌ای، حمایت و تأمین نیازهای سخت‌افزاری و زیرساختی و جریان‌سازی در راستای تولید محصولات فرهنگی، هنری اصیل بخشی از موارد پیش‌بینی شده در این سند است.
در همینه زمینه :
