شری سامبا؛ وجدان مردم

 شهنام صفاجو

شری سامبا (Chéri Samba) یکی از مدرن‌ترین هنرمندان معاصر آفریقایی است. این نقاش 65ساله اهل جمهوری دمکراتیک کنگو با ایده‌ای خاص در باب هنر، به موفقیت‌های کم‌نظیر بین‌المللی دست پیدا کرده است.
سامبا در سال 1956 به‌عنوان پسر ارشد یک خانواده 10نفره در KM’Vuila به دنیا آمد. پدرش آهنگر و مادرش زارع بود. در 16سالگی مدرسه را ترک کرد، در پایتخت؛ «کینشاسا» نقاش خیابانی شد و در حلقه چند دوست هنرجوی جوان، یکی از پر جنب‌و‌جوش‌ترین مکاتب نقاشی عامه‌پسند قرن بیستم را با ترکیب نقاشی و متن پدید آورد.
هنرمند کنگویی در توضیح این ایده می‌گوید: متوجه شده بودم که مردم در خیابان از کنار نقاشی‌هایم می‌گذرند، بعضی وقت‌ها نگاهی به آنها می‌اندازند و به‌سرعت راه خود را ادامه می‌دهند. بعدها فکر کردم اگر کمی متن به نقاشی‌ام اضافه کنم، مردم متوقف می‌شوند و کمی وقت برای مطالعه آن می‌گذارند تا به نقاشی من هم بپردازند. با این ایده، این نقاش آفریقایی سبک امضای سامبا را با عنوان هنرمند مردمی
 Chéri Samba: Artis‌te Populaire پای آثار خود آورد تا شهرت‌اش از مرزهای کینشاسا، کنگو و آفریقا فراتر برود. او که به‌عنوان یک نقاش بیلبورد و یک هنرمند کمیک استریپ هم کار می‌کرد، به‌دلیل گران‌بودن بوم، به نقاشی روی پارچه گونی روی آورد و بسیار مورد توجه واقع شد. نوآوری‌های هنری شری سامبا در نمایشگاه جادوگران زمین مرکز فرهنگی ژرژ پُمپیدو پاریس باعث جلب‌توجه علاقه‌مندان هنر مدرن به این مرد موفق سیاهپوست شد و در اواخر دهه80 نقاشی‌های سامبا مخاطب بین‌المللی پیدا کرد. در این دوره، او واقعیت‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کنگو را با موضوعاتی چون زندگی روزمره در کینشاسا، آداب و رسوم، جنسیت، ایدز، نابرابری‌های اجتماعی و فساد به تصویر می‌کشید. دیدگاه سامبا در این مقطع از این قرار بود: «نقاشی من مربوط به زندگی مردم است. به افسانه‌ها علاقه‌ای ندارم. این هدف من نیست. می‌خواهم ذهنیت‌ مردم را تغییر دهم؛ آنچه ما را از جهان جدا نگه داشته است. من وجدان مردم هستم و تنها نظر آنها را جلب می‌کنم.» سامبا با تابلوهای نقاشی خود، در بی‌ینال ونیز، موزه گوگنهایم بیلبائو، موزه هنرهای زیبای هوستون، موزه ملی هنر آفریقا در واشنگتن دی‌سی، موزه لودویگ کلن، موزه Kuns‌tPalas‌t دوسلدورف و... شرکت کرد و پیامی روشن از قاره سیاه برای جهانیان به یادگار گذاشت.
در دهه90 او، موضوع اصلی نقاشی‌های خود شد؛ رسمی که خودشیفتگی نبود، بلکه روایتی از یک هنرمند موفق آفریقایی در دنیای هنر مدرن به‌شمار می‌رفت. شری سامبا نخستین هنرمند معاصر آفریقایی است که آثارش در سال2016 در نمایشگاه «تاریخچه مختصری از آینده» Unebrève his‌toire de l’avenir موزه لوور فرانسه به نمایش گذاشته شده است.