دقت در بافت قدیمی شهر در راستای تحول هویت

عبدالرضا گلپایگانی ـ معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران

اگر گذرتان به مناطق مرکزی، جنوبی، شمالی و برخی محله‌ها در شرق تهران بیفتد، معماری بافت‌ها تماشایی‌ هستند. برخی از این بافت‌ها با مشارکت شهروندان، مالکان و مسئولان بازسازی و نوسازی شده‌اند و بعضی زیر خروارها خاک مانده‌اند و چهره افسرده‌ای به آن بخش از شهر داده‌اند؛ درحالی‌که مشخصه برخی از آنها باورنکردنی است و قدمتشان می‌تواند اندیشه هر نسلی را تکان بدهد. این نکته قابل تعمق است و نباید از آن به‌راحتی گذشت. هرجایی بافت فرسوده داشته باشد، آغوشش برای آسیب اجتماعی باز است، اما می‌توان از آن به نحو احسن و به‌نفع عموم بهره‌ برد. 
بسیاری از شهروندان یک محله از یک گذر، خانه، خیابان، بازار در یک بافت قدیمی و تاریخی خاطره دارند و این خاطره جمعی باید بررسی شود تا مبادا به بهانه نوسازی، هویت یک بخش از شهر را محو کنیم، چه بسا طی مطالعات و تحقیقات درباره داشته‌های یک بافت موجود در مناطق تهران، نتیجه آن شد که لازم است محله‌ای احیا و به سبک قدیم نوسازی شود.  نمونه بارز این موضوع محله نفرآباد در شهرری و تکیه 400ساله آن است و همینطور خانه عمو عباس؛ خانه‌ای که توسط یکی از اهالی تبدیل به پاتوق محلی شده است. بعضی از نقاط تهران به‌دلیل وجود فضاهای ارزشمند گنجایش موزه شدن را دارند.
 تهران می‌تواند موزه‌ای رویدادمحور تلقی شود؛ چون خانه، خیابان و اماکن زیادی دارد که رویدادهای مهم تهران در آن فضاها تصمیم‌گیری شده و افراد فرهیخته و بزرگی در آنها زندگی کرده‌اند و همین می‌تواند سبب شود تا با توجه و بررسی پیشینه‌اش با تعریف کاربری جدید به مکانی برای استفاده عموم تبدیل شود و با تردد و رفت‌وآمدها حال خوشی را برای آن بخش از منطقه تهران به ارمغان خواهد آورد. خانه جماران در محله شمال تهران، مدرسه دارالفنون در خیابان ناصرخسرو یا موزه جلال، همه از این دست فضاهایی هستند که در شهر احیا  و مایه سرزندگی آن بخش از منطقه شده‌اند. 
خانه‌هایی در همین تهران بزرگ وجود دارند که بنا به دلایلی دیگر استفاده نمی‌شوند و در میان شهر به حال خود رها شده‌اند و جزو خانه‌های ارزشمند و فاخر هم نیستند. این خانه‌ها فقط قدیمی‌ بوده و موجب شده‌اند سال‌ها آنجا بی‌رونق بماند؛ درحالی‌که می‌توانیم در شهرسازی‌های جدید این بناها را با کاربری جدید به‌کار بگیریم و به استفاده عموم برسانیم.