کارشناسان از موفقیت‌ها و شکست‌های دولت در حوزه محیط‌زیست می‌گویند
فراز و فرودهای دولت در حفظ محیط‌زیست
زهرا رفیعی- خبرنگار
تحلیل عملکرد دولت روحانی در حوزه محیط‌زیست چشم‌اندازی پیش روی می‌گذارد که می‌تواند برای دولت بعدی گره‌گشا باشد؛ به شرط اینکه نخواهد طرح‌های مطالعاتی و پروژه‌های اجرایی فعلی را نیمه‌کاره کنار بگذارد و طرح‌هایی دیگر پیشنهاد کند.
دستاوردهای دولت روحانی در حوزه محیط‌زیست را حالا که کارزار انتخابات در ایران به پایان رسیده است و دولتی جدید بر سر کار می‌آید، با فعالان بخش‌های مختلف محیط‌زیست بررسی کرده و به موفقیت‌ها و شکست‌ها در حوزه محیط‌زیست پرداخته‌ایم.
حفاظت تالاب‌ها از حرف تا عمل
علی ارواحی، مدیر پیشین احیای تالاب‌ها در سازمان حفاظت محیط‌زیست
از تلاش‌های موفقی که دولت یازدهم و دوازدهم بدان دست یافت، اجرای پروژه احیای دریاچه ارومیه است. اما به‌نظر می‌رسد که دریاچه ارومیه تا شرایط پایدار فاصله زیادی داشته باشد و ممکن است دریاچه به شکل پیشین خود برگردد. هم‌اکنون دریاچه ارومیه به‌واسطه تلاش‌های ستاد احیا از حالت بحرانی خارج شده و این مهم با همکاری مجلس در تصویب قانون حفاظت تالاب‌های کشور به‌دست آمده است. شکل‌گیری ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور به ریاست معاون اول ریاست‌جمهور و عضویت وزارتخانه‌های کلیدی ازجمله وزارت نیرو، کشاورزی، گردشگری و سازمان برنامه و بودجه در این ستاد ازجمله تلاش‌های موفق دولت در حوزه تالاب‌ها بود. اما در کنار برخی موفقیت‌ها در احیای دریاچه ارومیه، با وجود اینکه ستاد مدیریت و هماهنگی تالاب‌ها دو برنامه مفصل و کاربردی برای تالاب انزلی و میانکاله تصویب کرد، هنوز شاهد اجرایی‌شدن برنامه‌ها و تخصیص اعتبار برای بخش‌های مختلف در احیای تالاب‌ها نیستیم. به‌رغم پشتوانه‌های قانونی در مجلس و برآورد حقابه حدود 30تالاب در کشور توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست، هنوز تخصیص حقابه‌ها آنچنان که انتظار می‌رفت نیاز تالاب‌ها را برطرف کند صورت نگرفته است. حتی در سال98 و 99 که بارش‌های زیادی در کشور رخ داد، حقابه‌ها به‌طور کامل پرداخت نشد. هم‌اکنون در سال1400، با شرایط خشکسالی موجود، این شرایط بحرانی‌تر شده و دریاچه ارومیه نیز با وجود مصوبات قانونی، هنوز حقابه اصلی خود را دریافت نکرده است. تعداد تالاب‌هایی که با چالش کم‌آبی مواجه‌اند هم کم نیست؛ از جمله جازموریان، بختگان، هامون و گاوخونی. در بحث دیپلماسی آب نیز آنچنان که لازم و شایسته بود عمل نشد و در تخصیص حقابه هامون در سطح بین‌المللی تمهیدات لازم را به‌کار نبست. بعضا مشکل تالاب‌ها صرفا کمبود منابع آبی تلقی می‌شود، درحالی‌که ورود گونه‌های غیربومی (مثل تیلاپیا در شادگان، سنبل آبی در انزلی و...) و منابع آلاینده در تالاب‌های انزلی، زریوار و میانکاله همچنان پابرجاست و به‌نظر می‌رسد هنوز اتفاق خوبی برایشان نیفتاده است.
حفاظت، فقط محدودیت شکار نیست
علیرضا شهرداری، فعال محیط‌زیست در حوزه حیات‌وحش
عملکرد دولت اول و دوم حسن روحانی در حوزه محیط‌زیست کاملا متفاوت است. در دوره اول ریاست‌جمهوری حسن روحانی، شرایط محیط‌زیست به‌طور کلی بد بود، آنچنان که در سال‌های پیش از آن بد بود، ولی به‌نسبت دوره دوم، عملکرد دولت بهتر شد. در دوره اول شکار به‌طور کلی ممنوع شد. در دوره دوم اما حفاظت از حیات‌وحش به درستی صورت نگرفت. در این دوره، تنها مرکز بازپروری حیات‌وحش کاملا تعطیل شد. کارکرد مراکز بازپروری تنها احیای گونه‌ها نیست، بلکه تأثیر اصلی را در فرهنگ‌سازی ایفا می‌کند و در این دیدگاه، نداشتن مراکز بازپروری برای نجات حیوانات تعجب‌برانگیز و منفی است. حذف یک یوز از طبیعت برای احیای نسل یوز در اسارت، اشتباه دیگر در موضوع حیات وحش بود که در دولت فعلی رخ داد. یوزپلنگ آسیایی ایران مهم‌ترین گونه گربه‌سان در دنیاست که به‌شدت در معرض انقراض است و به اسم حفاظت، یوز مولد را صید و در قفس نگهداری می‌کنند. بسیاری از استادان دانشگاه مخالف این شکل از حفاظت هستند. یوزپلنگ گونه پرچمدار است. زیستگاه گونه‌های حیات‌وحش نیز با معدنکاوی، سدسازی، جاده‌کشی و... در حال تخریب است. اگر موفقیتی در بهبود زیستگاه یوز آسیایی در توران صورت گرفت نیز ناشی از کمک‌های مردمی و اجرای کمپین‌های یوز تا ابد بود که نتایج چندین‌ساله آنها به تازگی خود را نشان می‌دهد. نمونه‌های موفقی نیز در مدیریت پارک ملی گلستان می‌توان دید که وابسته به تلاش و توان فردی است.
مدیر جدید، برنامه جدید
پروین فرشچی، معاون سابق محیط‌زیست دریایی
در 4سال دوم دولت تدبیر و امید، بیشتر برنامه‌های بلندمدتی که در دوره اول مطالعه و برنامه‌ریزی شده بود کنار گذاشته شد و مدیران برنامه‌های جدید در دست گرفتند و هیچ‌کس نیز آنها را پیگیری نکرد. به‌طور مثال طرح پرچم‌گذاری شناگاه‌ها، راه‌اندازی مرکز ملی غرامت‌های زیست‌محیطی ناشی از فعالیت کشورهای همسایه، تدوین استانداردهای زیست‌محیطی در زمینه آلودگی‌های زیست‌محیطی، پهنه‌بندی راه‌اندازی آب شیرین‌کن‌ها و... همگی ابتر ماندند. ایراد این است که چرا در دوره دوم دولت تدبیر و امید برنامه‌های مصوب به‌کلی با تغییر مدیریت کنار گذاشته شدند. توافقنامه‌های خوبی با وزارت کشور برای ضابطه‌مند کردن بهداشتی، امنیتی، ایمنی محیط‌زیستی سواحل امضا شده بود که اجرایی‌شدن آنها به جایی نرسید. برنامه مشترک توسعه دریایی و توسعه گردشگری دریایی با حضور همه ارگان‌های دریایی نوشته شد، ولی آن هم به جایی نرسید. حتی بسیاری از کنوانسیون‌هایی که ایران مبتکر آنها بود بی‌نتیجه رها شد. کنوانسیون مربوط به مدیریت گردوغبار و کنوانسیون مربوط به توسعه گردشگری دریایی ازجمله ابتکارات ایران بود که به نتیجه نرسید. اما ازجمله کارهای خوبی که در آن دولت صورت گرفت، تهیه شناسنامه محیط‌زیست 55جزیره متعلق به ایران بود که آن هم به‌خاطر نداشتن بودجه پیگیری نشد؛ درحالی‌که در دوره دوم بودجه سازمان حفاظت محیط‌زیست افزایش داشت و سازمان برای تالاب‌ها به‌خصوص ارومیه و تالاب‌های ساحلی بودجه زیادی صرف کرد.
تلاش برای جلوگیری از حریق در جنگل‌ها
امید سجادیان، رئیس شبکه تشکل‌های محیط‌زیستی کهگیلویه و بویراحمد
شاید تصور شود میزان آتش‌سوزی‌ها در زاگرس در سال‌های اخیر بیشتر شده است. این احساس ناشی از اطلاع‌رسانی گسترده آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرسی در شبکه‌های مجازی و حساسیت بالای مردم است. از اتفاقات خوبی که در یکی دوسال اخیر در حوزه محیط‌زیست رخ داد، تلاش دولت برای اجرای برنامه‌های مشارکتی و تسهیلگری بود. سازمان حفاظت محیط‌زیست تلاش کرد از گروه‌های مردمی برای بهبود شرایط کمک بگیرد، ولی هنوز در گفت‌وگو ناموفق است. از سوی دیگر، دولت برای برطرف کردن دلایل بروز زمین‌خواری و برداشت چوب برای تهیه زغال و... در مناطق زاگرس‌نشین کاری نکرد. اگر مردم زمین‌خواری می‌کنند دلیلش فقر و عدم‌آموزش است و دولت به جای برخورد‌های قهری باید در زمینه اطلاع‌رسانی کار می‌کرد. آتش‌سوزی‌ها در زاگرس که 95درصد آن عامل انسانی است، بیشتر از سال‌های قبل نبود. بلکه توجه مردم در رسانه‌ها به این مسئله زیاد شده است. فشار افکار عمومی باعث شده دولت در بخش‌هایی دست‌به‌کار شود. البته حضور دولت در این زمینه بسیار کمرنگ بود و در حد وعده خرید بالگرد اطفای حریق برای جنگل‌های زاگرس ماند. یکی از عوامل آتش‌سوزی‌ها در زاگرس، آتش زدن کاه و کلش
توسط کشاورزان و آتش‌افروزی برای توسعه زمین دیم است. با این حال وزارت جهادکشاورزی طی این سال‌ها برای پیشگیری از این مسائل برنامه نداشت و نتوانست از ظرفیت کارشناسان ترویج کشاورزی خود استفاده کند.
