واکسن‌های جدید علیه جهش‌های تازه کرونا

تولید هر واکسن کووید-19جدید، امید به پایان رسیدن این بیماری همه‌گیر را بیشتر می‌کند. در شرایطی که بیشتر کشورهای دنیا دسترسی محدودی به واکسن‌های مجاز برای مقابله با این بیماری دارند، تولید واکسن‌هایی که در سبد کوواکس قرار بگیرد و به‌دست کشورهای کمتر توسعه‌یافته برسد، یک اتفاق خوشایند است. آمریکا به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در زمینه ساخت واکسن علیه کووید-19، به‌تازگی اثربخشی 90درصدی چهارمین واکسن تولیدی خود را تأیید کرده است. این واکسن ساخت شرکت کوچک بیوتکنولوژی نواواکس است که در فاز سوم کارآزمایی بالینی بر پیشگیری از بیماری علامت‌دار در بزرگسالان مؤثر بوده است و به این ترتیب شرکت نواواکس اعلام کرده است که یک قدم به استفاده جهانی نزدیک شده‌اند. مطالعه روی گروه بزرگی از داوطلبان آمریکایی و مکزیکی بالغ بر 29هزار و 960نفر، نشان داد که این واکسن به همان میزان مشابه در برابر ویروس‌های کرونای جهش‌یافته، به‌ویژه نوع آلفا که اکنون در ایالات‌متحده غالب است تا6/85درصد مؤثر است، اما آزمایش‌های بالینی فاز دوم جداگانه‌ای در آفریقای جنوبی نشان داده است که این واکسن نسبت به‌گونه جدیدی که در این کشور منتشر شده است، اثربخشی به‌مراتب کمتری داشته است.
به‌گفته گرگوری گلن، رئیس تحقیق و توسعه نواواکس، این واکسن 2دوز با فاصله 3هفته، به‌طور کلی ایمن بوده و به‌خوبی سیستم ایمنی را برای تولید آنتی‌بادی حتی در برابر جهش‌های جدید، تحریک می‌کند. از آنجایی که منابع کافی از 3واکسن مجاز دیگر آمریکایی -مدرنا، فایزر و جانسون‌اند جانسون- وجود دارد، سازمان غذا و داروی آمریکا اعلام کرده بهتر است این شرکت برای مجوز کامل درخواست کند که البته این روند ممکن است چندین‌ماه زمان ببرد.
اما درصورت اعطای مجوز، این واکسن می‌تواند به تقویت جهانی برنامه واکسیناسیون در برابر ویروس کرونا منجر شود؛ چراکه در آن صورت اختلافات فزاینده‌ای را بین کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه از بین خواهد برد. شرکت نواواکس اعلام کرده است درصورتی که این شرکت و شرکای تولیدی آن به ظرفیت کامل برسند، تولید سالانه 2میلیارد دوز واکسن را انتظار دارد.
استنلی ارک، مدیرعامل نواواکس می‌گوید: این واکسن ابتدا در کشورهای در حال توسعه و خارج آمریکا از طریق سازوکار کوواکس احتمالا تا پایان سپتامبر در دسترس خواهد بود و با شرکای تولید‌کننده از طریق کوواکس تا حدود 1/1میلیارد دوز واکسن را توزیع خواهد کرد. این شرکت قراردادی با دولت فدرال برای تحویل 110میلیون دوز برای استفاده در آمریکا به ثبت رسانده است که مشخص نیست قرار است این تعداد در آمریکا به مصرف برسد یا به کوواکس یا کشورهای دیگر صادر شود.
از آنجایی که واکسن نواواکس برای نگهداری به دمای یخچال نیاز دارد، حمل‌ونقل آن بسیار راحت‌تر از واکسن‌هایی مانند مدرنا و فایزر است که نیاز به نگهداری در دمای فریزی دارند؛ به همین دلیل است که برای صادرات و قرار گرفتن در سبد کوواکس محصول مناسبی است.
این واکسن، چهارمین واکسن آمریکایی مجاز پس از فایزر، مدرنا، و جانسون‌اند جانسون به‌حساب می‌آید. اثربخشی نهایی نواواکس در مطالعاتی بالینی به اثربخشی 94درصدی ثبت شده در آزمایش بالینی بزرگسال گذشته فایزر و مدرنا نزدیک شده است، اما از اثربخشی 66درصدی واکسن تک دوز جانسون‌اندجانسون بسیار بالاتر است. ارک معتقد است که این شرکت احتمالا نخستین مجوز خود را در کشوری دیگر به‌دست خواهد آورد. از سویی نواواکس در بریتانیا، اتحادیه اروپا، هند و کره‌جنوبی نیز خواستار تأیید واکسن خود خواهد شد.
پلتفرم نواواکس مبتنی بر چه سازوکاری است؟
واکسن نواواکس حاوی پروتئین‌هایی شبیه پروتئین‌های سنبله است که در سطح ویروس کرونا دیده می‌شود و قرار است یک واکنش ایمنی به ویروس پس از تزریق، ایجاد کند.
نواواکس پروتئین را در سلول‌های خود تولید می‌کند. این مکانیزم متفاوت از واکسن‌های فایزر و مدرناست که از فناوری‌های مبتنی بر ژن و واکسن‌های جانسون‌اند جانسون و آسترازنکاست که از فناوری ویروس- وکتور استفاده می‌کنند.
به‌گفته محققان شرکت بیوتکنولوژی نواواکس، شایع‌ترین عوارض جانبی پس از واکسیناسیون، درد و حساسیت در محل تزریق، احساس کوفتگی، سردرد و درد عضلانی است. در آزمایش‌های بالینی میزان عوارض جانبی معمولا بعد از تزریق دوز دوم بیشتر بوده است.