فرصت انتخاب را حفظ کنیم

این روزها که بیشتر از همیشه نزدیک به انتخابات ریاست‌جمهوری هستیم، حرف نخست همه بحث‌ها و دورهمی‌ها، انتخاب دولتمرد دولت سیزدهم است و هرکسی در حال تحلیل این دوره از انتخابات است. فرقی نمی‌کند هر کدام از ما تا چه اندازه دانش و بینش سیاسی داشته باشیم، موج انتخابات در ایران به‌ویژه انتخابات ریاست‌جمهوری همواره همه را با خود همراه می‌کند و دست‌کم در حد حرف و تحلیل، هر ایرانی‌ای را مخاطب خودش می‌بیند. اما در این میان بی‌شک فقط یک جامعه‌شناس سیاسی می‌تواند بهترین تحلیل را از انتخابات پیش‌رو ارائه دهد. تحلیلی که از میزان مشارکت در انتخابات این دوره شروع می‌شود و تا راهکارهای افزایش مشارکت مردمی در انتخابات و اساسا اینکه ضرورت رأی دادن در چیست، ادامه پیدا می‌کند. دکتر تقی آزاد‌ارمکی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در فاصله چند روز مانده به انتخابات، پاسخگوی سؤالات ما شد که در ادامه خواهید خواند.


  با توجه به مناسبات امروز جامعه، پیش‌بینی‌تان درباره این دوره از انتخابات چیست؟
من قبلا پیش‌بینی کرده بودم که اگر تمام شرایط یک مبارزه انتخاباتی متعارف به‌معنای وجود رقیب در انتخابات وجود داشته باشد، ما به سمت مشارکت حداکثری خواهیم رفت. اما وقتی در انتخابات رقیب حذف می‌شود، انتخابات به‌دلیل اینکه یک اراده نظام سیاسی است، برگزار خواهد شد، اما با مشارکت بالایی همراه نیست. در این شرایط کسانی که مدافع یک جناح هستند، به‌طور حداکثری پای صندوق‌های رأی می‌آیند. اقلیتی از جامعه هم که می‌خواهند دموکراسی و انتخابات باقی بماند و برای بعد هم فرصت مشارکت وجود داشته باشد، رأی خواهند داد. من به‌طور کلی انتخابات این دوره را خیلی پرشور نمی‌بینم. مگر اینکه در این یکی دو روز اتفاق خاصی بیفتد و با تقابل دو کاندیدا، جامعه حساسیتی پیدا کرده و بخواهد بیشتر مشارکت کند.
  اتفاقاً جایی از قول‌تان خوانده بودم که انتخابات ما بیشتر هیجان‌محور است و در لحظه آخر اتفاق می‌افتد.
بله، الان هم چنین نظری دارم. اما این در حالی است که شرایط هیجانی برای انتخابات وجود داشته باشد. کسانی که فرصت ایجاد هیجان را داشتند، باید در این یکی‌دو‌ماهه منتهی به انتخابات کار می‌کردند. از شورای نگهبانی که با تأیید صلاحیت‌هایش، این کار ناصواب را انجام داد که حتی رهبری هم نسبت به آن معترض بود بگیرید، تا برگزاری مناظره‌هایی که بسیار ابتدایی بود و نمی‌توانست جریان‌ساز باشد.
  تا صحبت از مناظره‌ها شد، نظرتان را راجع به این مناظره‌های انتخاباتی هم می‌گویید؟ به‌نظرتان این مناظره‌ها چقدر در مسیر درست قرار داشت؟
سطح برگزاری مناظره‌های انتخاباتی بسیار ابتدایی بود. سؤالاتی که از کاندیداها پرسیده شد، به هیچ عنوان در حد و اندازه یک مناظره انتخاباتی نبود. در این مناظره‌ها باید حرف‌های جدی زده می‌شد؛ مثل رابطه ما با جهان، با آمریکا، با روسیه، با چین و...  یا مثلا مسکن یک مسئله عمده در کشور ماست. باید روی آن بحث و جدل صورت می‌گرفت. نهایتا در این مذاکره‌ها فقط یکی‌دو گریز از مرکز وجود داشت که بسیار کم بود و نتوانست هیجان کافی را ایجاد کند.
  هم‌اکنون که فضای دلسردی در جامعه وجود دارد و همانطور که خودتان هم اشاره کردید، جریان هیجان‌سازی هم به‌وجود نیامد، در این فرصت کوتاه باقی‌مانده چه کارهایی می‌توان انجام داد تا مشارکت مردم در انتخابات پیش‌رو بیشتر از پیش‌بینی‌ها شود؟
بالا رفتن مشارکت مردمی یک فرایند زمان‌بر است. ضمن اینکه به اعتقاد من کاندیداهای حال حاضر در یک رقابت جانانه می‌توانستند رأی اکثریتی بیاورند و مثلا با 20میلیون رأی انتخاب شوند. می‌دانید رئیس‌جمهوری که با رأی اکثریتی انتخاب شود، چه رئیس‌جمهور قدرتمندی خواهد بود؟ اما متأسفانه با حذف رقیب در این دوره از انتخابات، امکان مشارکت حداکثری گرفته شد و هم‌اکنون تنها راهکارهایی که شاید بتواند کمی این مشارکت را افزایش دهد، این است که در همین مدت کم یکی از این آقایان بیاید و معترض شود که چرا رقبای من را حذف کردید و بگوید که ما نماینده همه جامعه نیستیم. یا شخصیت‌های مهم و اثرگذار جامعه بیایند و از مردم دعوت کنند در انتخابات شرکت کنند؛ به‌عنوان مثال رهبری در انتخابات قبل گفتند اگر نظام را قبول ندارید، ایران را که قبول دارید؟ به‌خاطر ایران بیایید و مشارکت کنید. این خیلی حرف مهمی است. اینکه کسانی که بین مردم اثرگذاری دارند، بیایند و بگویند مردم بیایید مشارکت کنید و فرصت را برای بعد نگه دارید، شاید بتواند اثرگذار باشد.
  به‌عنوان آخرین سؤال درباره همین فرصت انتخابات هم توضیح می‌دهید؟ ما اگر با هر اندیشه سیاسی و جناحی که طرفدارش هستیم، در این انتخابات مشارکت کنیم، آیا می‌توانیم از آن در آینده فرصتی بسازیم؟
بله دیگر، دقیقا به همین دلیل است که باید در انتخابات شرکت کنیم. من هم رأی خواهم داد. هم‌اکنون تنها نمود و نشانه دموکراسی در ایران، تعیین رئیس‌جمهور است که باید آن را حفظ کنیم. ما در همه دعواهای سیاسی و اجتماعی که در ایران داشتیم و داریم، این فرصت را داریم که در انتخابات ریاست‌جمهوری نقد کنیم، اعتراض کنیم، حرف‌هایمان را بزنیم و در نهایت از دل این انتخابات، فرصت هیجان و شادی در جامعه به‌وجود بیاوریم. به همین دلیل است که من معتقدم حتی اگر امروز کاندیدای مورد‌نظر ما در لیست کاندیداها قرار ندارد، باز هم باید مشارکت کنیم و فرصت انتخاب را برای بعد نگه داریم.