75درصد درآمد عشایر از دامپروری

شیوا نوروزی ـ روزنامه‌نگار

در همه جای دنیا جوامع عشایری به‌دلیل سبک زندگی متفاوت جوامعی بسیار ارزشمند هستند. چرا که جمعیتی مولد، مستقل و متکی به‌خود هستند و نقش بسیار کلیدی در اقتصاد کشور ایفا می‌کنند. لذا دولت‌ها برای ایجاد اشتغال پایدار عشایری هر ساله تسهیلات خوبی به این بخش اختصاص می‌دهند تا این بخش مولد همچنان پویا و فعال ادامه حیات دهد. در کشور ما با اجرای طرح اشتغال روستایی و عشایری سهم اشتغال روستایی و عشایری از 3درصد به 29درصد در زمان حاضر رسیده اما سهم اشتغال عشایری به‌طور مجزا مشخص نیست. افزایش درآمد و اشتغال پایدار در جامعه یک میلیون و 108هزار نفری عشایر قطعا هویت این سبک از زندگی در جامعه ایرانی را همچنان حفظ و انگیزه نسل جوان عشایر را برای فعالیت‌های تولیدی  تقویت خواهد کرد. در ادامه به مشاغل عشایر و کسب درآمد و معیشت این قشر اشاره می‌کنیم.
میانگین درآمد خالص طبق اعلام سازمان امور عشایر میانگین درآمد خالص ماهانه هر خانوار عشایری در شهریور سال 98یک میلیون و 600هزار تومان بود که اکنون این درآمد ماهانه با توجه به تورم فزاینده و گرانی محصولات دامی به‌طور میانگین به  بالای 4میلیون تومان رسیده است.

75درصد درآمد از طریق دام
تامین معاش خانوارهای عشایری متکی بر دامداری است و 75درصد درآمد عشایر از دام است. ارزش اقتصادی تولیدات دامی این قشر در کشور سالانه چندین هزار میلیارد تومان است. تولید گوشت قرمز، شیر، روغن حیوانی، کشک، پشم، ماست، پنیر و کره فراورده‌های دامی عشایر است که هر کدام به‌طور مجزا درآمدزایی خوبی برای عشایر به همراه دارد. هم‌اکنون 24میلیون دام عشایری وجود دارد که از این تعداد 20میلیون دام سبک و 4میلیون دام سنگین است. هر یک نفر عشایر برای 16نفر از مردم کشور گوشت تولید می‌کند. عشایر 29درصد دام سبک کشور را در اختیار دارند. قیمت خرید تضمینی دام عشایر به‌صورت ترکیبی 45هزار تومان است و به ازای فروش هر کیلوگرم دام زنده به شرکت پشتیبانی امور دام، 3کیلوگرم جو یارانه‌ای نیز به عشایر داده می‌شود.

15درصد درآمد از صنایع‌دستی
شرایط خاص زندگی اجتماعی و فرهنگی عشایر، اشتغال زنان به امر تولید صنایع‌دستی از گذشته‌های دور و درآمدزایی که برای این قشر به همراه دارد موجب شده تا این هنر دستی به‌عنوان یک بخش مکمل در کنار دامداری نقش مهمی در اشتغال زنان ایفا کند. 15درصد درآمد عشایر از طریق تولید صنایع‌دستی است که مهم‌ترین آنها محصولات دستبافی چون قالی، قالیچه، گلیم، زیلو، ورنی، جاجیم، خورجین، توبره، چوقا، کلاه، دستکش، جوراب، گیوه و پاپوش و پلاس است.

10درصد از بخش‌های خدماتی
بخشی از جمعیت عشایر در کنار کارهای مربوط به دامداری و تولید صنایع‌دستی به انجام کارهای خدماتی هم می‌پردازند و ممکن است در روستاها و شهرهای نزدیک کارگری کنند که 10درصد درآمد عشایر از این بخش تامین می‌شود. مردانی که مهارت رانندگی داشته باشند روی ماشین‌های حمل‌ونقل بار کار می‌کنند. برخی از کسانی هم که سرمایه‌دار هستند تجهیزات کشاورزی و دامداری به روستاییان اجاره می‌دهند. پخت و بسته‌بندی نان‌های سنتی عشایر و تولید محصولات غذایی که خاص عشایر است نیز از شغل‌های خدماتی به‌شمار می‌رود.

50درصد سودآوری با کاشت گیاهان دارویی
چند سالی است که عشایر برای افزایش درآمد و تنوع بخشی به تولیدات خود و اشتغال پایدار به کاشت گیاهان دارویی مانند گل گاوزبان، بابونه، مریم گلی، آویشن، سلاب، بیلهر، کاردین، جاشیر، کتیرا، آنغوزه و ملهب روی آورده‌اند. عشایر گیلان سال گذشته با فروش گیاهان دارویی خود توانستند 3میلیارد تومان کسب درآمد کنند. سود فروش گیاهان دارویی چندین برابر گندم، جو و حتی دامداری است. اگر در هر هکتار 3تن گیاهان دارویی برداشت ‌شود نزدیک به 36میلیون تومان برای کشاورز آورده دارد. این درحالی است که هزینه تمام‌شده کشاورزان برای این محصولات در هر هکتار کمتر از 15میلیون تومان است و این به‌معنای سودآوری بیش از 50درصد است.

کوچ دیرهنگام برای کسب درآمد 
کوچ‌های عشایر بین قلمروهای ییلاقی (سردسیر) و قشلاقی (گرمسیر) مانند سابق نیست. در پس همین کوچ‌های دیرهنگام یا زودهنگام منافع درآمدی و مالی کلان برای برخی عشایر وجود دارد. به‌عنوان مثال برخی از آنها باغدار شده‌اند و مجبورند تا برداشت محصول در منطقه بمانند. عده‌ای دیگر در کنار دامداری به کارهای ساخت‌وساز و تجارت‌های دیگر روی آورده‌اند که ترجیح می‌دهند در مناطق قشلاقی که دسترسی بهتری به شهر دارد مدت زمان طولانی‌تری اتراق کنند تا هم دام‌هایشان از مراتع بهتری تغذیه کنند و هم خودشان به درآمدزایی بپردازند.

چوب‌داری
چوب‌داری نیز یکی از مشاغلی است که بین عشایری‌ها جاافتاده است و برخی از این طریق کسب درآمد می‌کنند. به کسی که خود دام ندارد اما خرید و فروش دام انجام می‌دهد چوب‌دار می‌گویند. این فرد به نوعی نقش دلال و واسطه را بین خریدار و فروشنده دارد و بیش از 10درصد سود حاصل از خرید و فروش نصیبش می‌شود.

درآمدزایی از طریق گردشگری
یکی از اهداف افتتاح خانه اقوام و عشایر در استان‌های مختلف این است که با توسعه ظرفیت‌های گردشگری در مناطق عشایرنشین، اشتغال پایدار برای جوانان عشایری فراهم شود. قطعا جذب توریست در این مناطق می‌تواند درآمدزایی خوبی را برای جامعه عشایری به‌ویژه جوانان به‌دنبال داشته باشد که اقدامات اولیه ایجاد چنینی ظرفیتی در استان‌ها در حال انجام است.