تجارت زمینی ایران درمرز آستارا رونق می‌گیرد

فرشته رضایی، سیده‌زهرا عباسی- خبر‌نگار

محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی کشورمان و شاهین مصطفی‌اف، معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان در روزهای پایانی هفته گذشته ضمن بازدید از بندر‌آستارا در ایران، تفاهمنامه همکاری امضا کردند که طی آن قرار است زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای 2کشور، کریدور شمال به جنوب و کریدور شرقی-غربی بیشتر از گذشته فعال ‌شود. ایران و جمهوری آذربایجان ۶۸۹کیلومتر (۴۲۸مایل) مرز مشترک دارند که در طول استان‌های گیلان، اردبیل و آذربایجان‌شرقی کشیده شده است.

ضرورت تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا
یکی از موارد مطرح‌شده در تفاهمنامه ایران و آذربایجان، تکمیل اتصال ریلی آستارای ایران-آستارای جمهوری آذربایجان است. راه‌آهن آستارا - آستارا فروردین سال۹۷ افتتاح شد و قطارهای باری روسیه و جمهوری آذربایجان از این مسیر ریلی به بارانداز راه‌آهن آستارای گیلان وارد می‌شوند و کالاها را تخلیه یا بارگیری می‌کنند. جمهوری آذربایجان به ۶۰میلیون دلار سرمایه‌گذاری در این طرح متعهد شد و قرار بود زیرساخت‌های مورد نیاز در آن سوی مرز را تکمیل کند اما بخشی از بارانداز راه‌آهن آستارا-آستارا به دلایل مختلف نیمه‌تمام باقی ماند.
چندی پیش معاون بازرگانی و بهره‌برداری شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران از تکمیل طرح پایانه ریلی آستارا در مرز جمهوری آذربایجان تا پایان سال خبر داد. معاون امور اقتصادی استاندار گیلان با بیان اینکه اتصال ریلی آستارا- آستارا یکی از حلقه‌های زنجیره حمل‌ونقل و چندوجهی است به همشهری می‌گوید: امروزه هزینه‌های حمل‌ونقل و کاهش زمان تبادل کالا برای تجار و بازرگانان اهمیت بسیاری دارد و تبادل کالا از طریق راه‌آهن منجر به تنوع‌بخشی فعالیت‌های مرزی و افزایش قدرت رقابتی در کالاهای صادراتی شده است.
آرش فرزام‌صفت با بیان اینکه مرز زمینی آستارا از نظر محدودیت زیرساختی حداکثر قادر به انتقال ۲۵۰کامیون بود که به هیچ وجه تکافوی نیازهای تجار را نداشت، می‌افزاید: اضافه‌شدن مسیر ریلی حجم بار در مسیر زمینی و دریایی را کاهش داد. ضمن اینکه این مسیر در واردات کالاهای اساسی و ترانزیت کالا نیز اهمیت خاص دارد.
به‌گفته او، البته این اتصال زمانی به حداکثر کارایی خواهد رسید که ریل سراسری کشور از شهر رشت تا آستارا تکمیل شود و از آن مهم‌تر مسیر ریلی از طریق «کشتی‌های روروی واگن‌بر»، حمل‌ونقل  چند وجهی را سامان دهد.
با وجود این، به‌گفته وزیر راه و شهرسازی، پروژه راه‌آهن رشت - آستارا در خوش‌بینانه‌ترین حالت 4سال زمان خواهد برد و کندی پیشرفت این مسیر یکی از موانع اتصال ریلی است.

اهمیت تسریع راه‌آهن
قرارداد ایجاد راه‌آهن آستارا- آستارا به‌صورت B.O.T به جمهوری آذربایجان از خرداد 1396 واگذار شد تا ظرف 3سال با 60میلیون دلار اعتبار پروژه راه‌آهن و بارانداز و سایر زیرساخت‌های آن را ایجاد و به‌مدت 25سال از مزایای آن استفاده کند، اما بعد از چند سال کمتر از 24میلیون دلار برای آن سرمایه‌گذاری و بلافاصله بعد از اتصال راه‌آهن آستارا - آستارا شروع به بهره‌برداری کرد.
نماینده آستارا در مجلس شورای اسلامی با اشاره به بهره‌برداری زودهنگام از این پروژه به همشهری می‌گوید: با این کار در واقع چند برابر هزینه اولیه از راه‌آهن استفاده کردند، درحالی‌که بسیاری از موارد زیرساختی راه‌آهن ازجمله ساختمان اداری، فنس‌کشی، محوطه‌سازی، پل و سیلوها ساخته نشده بود و در زمستان و تابستان جاده و محوطه مشکل داشت.
غلامرضا مرحبا با اشاره به پیگیری نمایندگان در این‌باره توضیح می‌دهد: وزیر راه و شهرسازی قول داد در دیدار با طرف‌های جمهوری آذربایجان موضوع را مطرح کند و سپس معاون نخست‌وزیر این کشور را به همراه خود به ایران آورد و مشکلات را دید و کم و کاستی‌ها مطرح شد. نهایتا طرف آذربایجانی متعهد شد که طی یک‌سال آینده بارانداز راه‌آهن را تکمیل کند.
وی درباره اجرای پروژه اتصال راه‌آهن رشت - آستارا در داخل کشور هم می‌گوید: انتظار این است که راه‌آهن رشت - انزلی به آستارا متصل شود تا به‌زودی شاهد تحولات اقتصادی منطقه و کشور باشیم. این راه‌آهن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های کشور و به‌علت نبود سرمایه‌گذار خارجی از سمت رشت تا آستارا به کندی انجام می‌شود. وزیر راه گفته بود طی 4سال آینده این راه‌آهن تکمیل می‌شود، اما امیدواریم با گشایش‌ در روابط ما با کشور‌های خارجی، پروژه سرعت بیشتری بگیرد زیرا اگر راه‌آهن به آستارا متصل نشود، راه‌آهن قزوین- رشت توجیه اقتصادی نخواهد داشت.

یک سال تا تکمیل کمربندی آستارا-اردبیل
بزرگراه بین باکو و آستارا هم با هدف اتصال زمینی 2کشور در دستور کار و یکی از موضوعات تفاهمنامه دوطرف است. این بزرگراه از سمت جمهوری آذربایجان تا نزدیک مرز کامل شده است و فقط باید یک پل در مرز ما ایجاد شود تا آستارای ایران به بزرگراه متصل شود. نماینده آستارا در مجلس شورای اسلامی درباره آخرین وضعیت این پل نیز توضیح می‌دهد: عملیات ساخت پل در حال انجام است اما به کندی پیش می‌رود. بخشی از پل ساخته شده، اما بیش از 30هزار تن مصالح معدنی لازم است تا 2طرف پایه پل پر شود. مزایای این اتصال بین جاده‌ای، کوتاه‌تر‌شدن فاصله مرز زمینی آستارا تا باکو است.
به‌گفته وی، همچنین قرار است ۱۴۰۰ متر اتوبان از نقطه صفر مرزی آستارا تا کمربندی آستارا - اردبیل ظرف یک‌سال تکمیل شود و به بهره‌برداری برسد.
مرحبا با اشاره به دستور وزیر راه درباره چهاربانده‌کردن مسیر آستارا به اردبیل هم می‌گوید: این طرح پیمانکار خود را شناخته و قرار است قرارگاه خاتم الانبیا(ص) کار را در اختیار بگیرد. تامین مالی و نوع قرارداد هم به‌زودی مشخص می‌شود.
نماینده اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی هم در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند که مطالعات چهارخطه‌کردن جاده اردبیل- آستارا مراحل پایانی خود را طی می‌کند و با اتمام این پروژه 2استان مرزی همسایه که حجم ترانزیت صادرات و واردات زیادی دارند با ایمنی و سهولت بیشتر متصل می‌شوند و این ارتباط به توسعه اقتصادی هر دو استان گیلان و اردبیل می‌انجامد.
صدیف بدری معتقد است که با اجرای منطقه آزاد تجاری در اردبیل تامین زیرساخت‌هایی مانند جاده ارتباطی به‌ویژه با گمرک آستارا، اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت و به همین دلیل این موضوع مورد توجه قرار گرفته است.

بهار توسعه تجاری ایران
تقویت راه‌های مواصلاتی شمال ایران به کشورهای همسایه با توجه به کارکرد کریدور شمال - جنوب در توسعه مبادله تجاری ایران اهمیت بسیاری دارد و ایجاد مرزهای ریلی، زمینی و دریایی علاوه بر اتصال به جنوب کشور به توسعه روابط با همسایگان شمالی و کشورهای آسیای مرکزی و حوزه دریای کاسپین هم منجر می‌شود.
این نکته‌ای است که مشاور اتاق بازرگانی گیلان، عضو اتاق بازرگانی ایران و مشاور بندر لوتوس آستاراخان به آن اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: با اجرای طرح مورد نظر می‌توان بالاترین سطح همگرایی اقتصادی و سیاسی ایران با این کشورها را انتظار داشت. روابط تجاری و ترانزیتی ایران و کشورهایی چون آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و... وارد فصل جدیدی از همکاری‌ مشترک شده و خوشبختانه هر روز رو به توسعه است.
سیدجلیل جلالی‌فر اظهار امیدواری می‌کند که با تغییر نظام مدیریتی در حوزه تجارت و زیرساخت لجستیک این اقدامات ادامه یافته و حتی مؤثرتر از قبل در راستای توسعه همگرایی اقتصادی با این کشورها ایجاد شود.
وی افزود: کارکرد کریدور شمال و جنوب که قلمرو جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان بخش مهمی از پازل تکمیل‌کننده این کریدور بین‌المللی محسوب می‌شود، کاملا متفاوت است. در واقع با اتصال راه‌آهن، اتصال مرز زمینی به باکو و سایر مرزهای زمینی، توسعه و تسهیل حمل‌ونقل و ترانزیت کالاها با کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس، عراق، هند، پاکستان، افغانستان، آفریقای شرقی، آسیای مرکزی - روسیه، حوزه دریای کاسپین، اروپای شرقی و غربی مورد هدف و توجه است. در نتیجه بدون شک از تمام ظرفیت موجود خالی کشور در بنادر شمالی و جنوبی ایران و خطوط ریلی و جاده‌ای استفاده خواهد شد.
جلالی‌فر ادامه می‌دهد: 4کشور چین، قزاقستان، روسیه و ایران مهم‌ترین صحنه‌گردان و ذی‌نفعان این پروژه‌ها هستند و موقعیت ژئوپلیتیکی ایران تقویت می‌شود. به شرط توجه و اقدامات جهادی دولت آینده در تکمیل زیرساخت‌های لجستیکی در قلمرو ایران، می‌توان گفت بهار توسعه اقتصادی نیز فراهم می‌شود و ایران فصل جدیدی از توسعه صنعت ترانزیت را در طول تاریخ تجربه و جایگاه اصلی راه ابریشم قدیم را احیا می‌کند.

دستاوردهای سفر وزیر راه برای آذربایجان شرقی
دیدار وزیر راه و شهرسازی و معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان برای استان مرزی دیگر یعنی آذربایجان شرقی هم دستاوردهایی داشت؛ راه‌اندازی مجدد قطار باری و مسافری بین ایران و نخجوان و ایجاد مرز جدید در خداآفرین.
استاندار آذربایجان شرقی با بیان اینکه در سفر اخیر وزیر راه و شهرسازی به این استان و همچنین در دیدار وی با معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان، توافق‌های خوبی صورت گرفته است به همشهری می‌گوید: یکی از موضوعات مهم مطرح‌شده در این سفر، راه‌اندازی قطار مسافری و باری تبریز-جلفا- نخجوان بود که تفاهم‌هایی درباره آن صورت گرفت. این خط ریلی اهمیت بسیاری برای استان دارد.
محمدرضا پورمحمدی همچنین به ایجاد مرز جدید در خداآفرین با جمهوری آذربایجان اشاره می‌کند و می‌افزاید: مدت‌ها پیگیر ایجاد این مرز بودیم و قرار است به‌زودی پایانه جدیدی در خداآفرین ایجاد و با عنوان پل دوستی فعال شود.
به‌گفته او، همچنین در سفر اخیر وزیر راه‌وشهرسازی به استان قرار شد 120میلیارد تومان به ساماندهی پایانه مرزی نوردوز اختصاص یابد.

همه توافق‌های یک سفر

در جریان دیدار محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی کشورمان با شاهین مصطفی‌اف، معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان در آستارا، تفاهمنامه شروع فعالیت زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای 2کشور به امضا رسید.
محمد اسلامی،  وزیر راه و شهرسازی همچنین از توافق برای اتصال اتوبان باکو - آستارا به آستارا - رشت - قزوین خبر داد و گفت: با افتتاح این اتوبان مسیر آستارا به باکو از ۶ ساعت به 5/2 ساعت کاهش می‌یابد و مشابه این اتوبان در مسیر مرزهای روسیه در دست اقدام است. این مسیر کمک می‌کند بخش جاده‌ای تقویت شود و ما بتوانیم برای ترانزیت از این ظرفیت استفاده بیشتری کرده و راندمان را افزایش دهیم. وی با بیان اینکه هم‌اکنون از ترمینال و پل قدیمی برای عبور و مرور خودروها استفاده می‌شود و باید حتما برای این ظرفیت پل و ترمینال جدید ایجاد شود، افزود: درباره هزینه‌های ساخت پل و ترمینال جدید نیز توافق کردیم که 50درصد بر عهده ایران و 50درصد بر عهده جمهوری آذربایجان باشد. وزیر راه و شهرسازی با اشاره به مسیر ریلی موجود منطقه نخجوان که از طریق نخجوان به ترکیه، ارمنستان، روسیه و گرجستان متصل می‌شود هم گفت: در سفر 10روز پیش به ارمنستان از این مسیر که یکی از ظرفیت‌های مهم کریدور شمال-جنوب است، بازدید کردم. با تفاهمنامه سه‌جانبه ارمنستان-روسیه-آذربایجان، کریدور نخجوان-ارمنستان هم راه‌اندازی می‌شود و ما هم در این کریدور مشارکت می‌کنیم. وی با اشاره به مناطق آزادشده در مناقشه اخیر میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان گفت: مذاکراتی انجام شد که پروژه‌های عمرانی بازسازی مناطق آزاد شده به شرکت‌های ایرانی سپرده شود. اسلامی همچنین به برنامه‌ریزی برای ایجاد یک پایانه ریلی در پارس‌آباد اردبیل هم اشاره کرد و افزود: با توجه به اینکه دولت 2ماه پیش مرز ریلی پارس‌آباد را مصوب کرد، قرار شد طرف آذری هم تاسیس این مرز را در دولت خود مصوب کند تا بتوان این پایانه را با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ایران و ایجاد حدود 5کیلومتر ریل جدید و بازسازی 7کیلومتر ریل موجود ترمینال باری فعال کرد. این یکی از نیازهای اردبیل است و در این سفر با حضور استاندار اردبیل برای تاسیس این پایانه ریلی توافق صورت گرفت. وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد: موضوع مهم دیگری که در این سفر مورد بحث و پیگیری قرار گرفت مربوط به عبور اتوبوس‌های جمهوری آذربایجان از ایران بود که مورد نیاز مردم آذربایجان است که گفت‌وگوی خوبی داشتیم و به توافق رسیدیم تا در چارچوب پروتکل‌های وزارت بهداشت ارتباط با نخجوان از طریق اتوبوس ادامه داشته باشد.