آتش خاموش شد مشکلات فراموش نشود

آتش در پالایشگاه نفت تهران، زنگ خطری جدی بود که نشان داد برای نوسازی و سرپا نگه‌ داشتن صنایع استراتژیک کشور نیازمند رفع تحریم‌ها هستیم. این یک ضرورت ملی است و فرسوده شدن صنایع مهم کشور واقعیتی است روشن که انکار آن حتی از سوی منتقدان هم صورت نمی‌گیرد.
حریق به مدد فداکاری تلاشگران و آتش‌نشانان مهار شد اما این خاموش شدن آتش نباید باعث فراموش کردن مشکلات و موانع شود؛ چرا که پالایشگاهی نظیر پالایشگاه نفت تهران 13درصد از کل ظرفیت پالایشگاهی کشور را به‌خود اختصاص داده و هجوم شبانه مردم به جایگاه‌های سوخت تنها یک واکنش اولیه به یک حادثه‌ای بود که به خیر گذشت. چرا که بخش عمده‌ای از نفت‌گاز، بنزین و نفت سفید تولیدی این پالایشگاه در تهران و شهرهای بزرگ مجاور مصرف می‌شود. آتش‌سوزی در پالایشگاه نفت تهران در روزهای پایانی هفته گذشته نشان داد که هرچند سرانجام آتش مهار شد اما مشکلات جدی همچنان به قوت خود باقی است و تکرار این حوادث در آینده دور از انتظار نخواهد بود. 2پالایشگاه نفت تهران و اراک با ظرفیت پالایش روزانه 250هزار بشکه نفت خام به‌صورت مشترک در جایگاه پنجم از بین 10پالایشگاه ایران قرار دارد و 4پالایشگاه تبریز، شیراز، لاوان و کرمانشاه در مجموع ظرفیت پالایش 260هزار بشکه نفت در روز را دارند. به گزارش همشهری، پالایشگاه نفت آبادان، اصفهان، ستاره خلیچ فارس و بندرعباس بیشترین ظرفیت پالایشی را به‌خود اختصاص داده‌اند و به این ترتیب پالایشگاه نفت تهران حدود 13درصد از ظرفیت پالایشگاهی ایران را به‌خود اختصاص داده است و هرگونه حادثه احتمالی در آینده می‌تواند باعث اختلال موقت در زنجیره عرضه محصولات پالایشگاهی شود، اما زنجیره تامین و ذخایر استراتژیک فراورده‌های پالایشگاهی به‌گونه‌ای است که اختلال موقت در یک پالایشگاه باعث کمبود عرضه این فراورده‌ها ازجمله بنزین و گازوئیل نخواهد شد. فراورده‌های نفت تهران شامل 2نوع اصلی و ویژه است که گاز مایع، بنزین، نفت سفید، نفت گاز، نفت کوره و سوخت هوایی سبک و سنگین جزو فراورده‌های اصلی به‌حساب می‌آید که جهت توزیع و عرضه این محصولات تحویل شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران می‌شود. اما فراورده‌های ویژه این پالایشگاه شامل نفتا، وکیوم باتوم، روغن پایه مرغوب، آیزوریسایکل، گوگرد و هیدروژن سولفوره است که در واقع پالایشگاه نفت تهران نقش تامین‌کننده خوراک صنایع بزرگی نظیر شرکت‌های نفت ایرانول، پاسارگاد، بهران، پارس، سپاهان و پتروشیمی تبریز را دارد و دادوستد این فراورده‌ها در 2بورس کالا و انرژی صورت می‌گیرد.

سرانجام یک حادثه
حامد آرمان‌فر، مدیرعامل پالایشگاه نفت تهران در نخستین واکنش به این حادثه اعلام کرد: بر اثر وقوع حادثه در محوطه مخازن SLOPS این شرکت در روز 12خرداد‌ماه با ظرفیت 77هزار بشکه به همراه حدود 36هزار بشکه مایعات نفتی داخل آن آتش گرفت که در این حادثه تلفات انسانی نداشته و پالایشگاه از پوشش بیمه‌ای مناسبی برخوردار است.

ریسک‌ها و چالش‌ها
هیأت‌مدیره پالایشگاه تهران در گزارش تفسیری خود به سهامداران به نکات مهمی در ارتباط با ریسک‌های احتمالی اشاره می‌کند ازجمله اینکه اذعان کرده تحریم‌ها و محدودیت‌های اعمال شده بر کشور، تامین کالاهای استراتژیک مورد نیاز جهت حفظ استمرار تولید را سخت‌ کرده و به‌دلیل تداوم تحریم‌ها، دریافت و استفاده از خدمات فنی و مهندسی مورد نیاز از خارج هم مشکل‌ساز شده است. آنها همچنین تأکید دارند که درصورت بروز اختلال در سیستم‌های بخش تولید، امکان توقف تولید و همچنین خطر تهدید ایمنی تجهیزات و کارکنان و بروز حوادث وجود خواهد داشت، اما احتمال بروز چنین اختلالی با توجه به ملاحظات امنیتی لحاظ شده در طراحی و کاربری این سیستم‌ها و همچنین عدم‌ارتباط فیزیکی این شبکه با سایر سیستم‌ها، بسیار ناچیز است. مشکل جدی پالایشگاه‌های قدیمی ایران ازجمله پالایشگاه نفت تهران، مواجه‌شدن با ریسک قدمت است که برخی تجهیزات و تاسیسات آن فرسوده شده است. آتشی که شامگاه چهارشنبه گذشته در پالایشگاه تهران رخ داد و خیلی‌ها را نگران کرد سرانجام پس از 26ساعت مهار شد تولید فراورده‌ها به حالت عادی برگشت و سرانجام بیژن زنگنه، وزیر نفت در پیامی اعلام کرد: «باید در اسرع وقت علل این حادثه بررسی و مستندسازی و از تکرار این قبیل حوادث جلوگیری شود.» آیا در گزارش احتمالی وزارت نفت واقعیت فرسوده شدن تاسیسات و تجهیزات و به روز نشدن سیستم ایمنی پالایشگاه اشاره خواهد شد؟  شرکت پالایش نفت تهران در فاصله سال‌های1344تا1347 راه‌اندازی شده و پالایشگاه جنوبی آن در سال1348 و پالایشگاه شمالی آن در سال1352 به بهره‌برداری رسید و ظرفیت پالایش آن در طول دوره حیات پالایشگاه همچنان 250هزار بشکه نفت خام در روز باقی مانده است. عمده فراورده این پالایشگاه قدیمی کشور نفت گاز، بنزین، نفت کوره و گاز مایع است.