ابربحران خشکسالی و رئیس‌جمهور آینده

مصطفی ‌فدایی‌فرد ـ پژوهشگر و کارشناس حوزه آب

بررسی آمار بارندگی سال آبی جاری (از ابتدای مهر 1399تاکنون) مشخص می‌کند تنها حال حوضه آبریز دریاچه ارومیه به لحاظ بارشی نگران‌کننده نیست. ولی سایر حوضه‌های آبریز کشور به لحاظ مقدار بارش، وضعیتی بسیار وخیم دارند. بارش حوضه آبریز ارومیه نسبت به سال آبی مرطوب گذشته، فقط 15درصد و نسبت به میانگین بلندمدت حدود 8درصد کمتر است. درحالی‌که در سایر حوضه‌ها نسبت به سال آبی قبل، از 32تا 70درصد و نسبت به متوسط بلندمدت از 17تا 55درصد کاهش مشاهده می‌شود که بیانگر وقوع خشکسالی شدید هواشناسی است.
نتایج مطالعات بارش- رواناب نیز حاکی از آن است که به‌دلیل توسعه ناپایدار طی 40 سال گذشته که منجر به تخریب حوضه‌های آبریز، آبخوان‌ها و محیط‌زیست کشور شده است، به ازای کاهش حدود 10تا 15درصد بارندگی‌ها، مقدار رواناب از حدود 40تا 50درصد کاهش یافته است. این موضوع نشان‌دهنده آن است که خشکسالی هیدرولوژیک 4تا 5برابر شدیدتر از خشکسالی هواشناسی است. این شرایط منجر به آن شده است که رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور نسبت به «محو شدن کشور» هشدار دهد و وزیر نیرو به‌عنوان متولی تامین آب کشور اعلام کند، «تابستان پیش‌رو خشک‌ترین تابستان در 5دهه اخیر خواهد بود» و نگران افزایش تفاضا برای آب آشامیدنی باشد؛ چرا که دولت توانایی تامین بی‌وقفه آب در سطح کشور را ندارد. با توجه به اینکه مطابق آمار منتشر شده، پایتخت ایران سالانه بیش از 30سانتی‌متر فرونشست دارد، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران از وضعیت فرونشست زمین‌ در ایران با عنوان «زلزله خاموش» یاد کرده و هشدار داده است که «کشور را به‌سوی نابودی پیش می‌بریم». سازمان فضایی ناسا نیز چندین سال قبل، پیش‌بینی کرده بود اگر برای بحران آب در ایران چاره‌ای اندیشیده نشود، حدود 50میلیون ایرانی از کشور مهاجرت خواهند کرد و ممکن است در آینده، شرایط اقلیمی ایران شبیه به اقلیم عربستان شود. با وجود این به‌نظر می‌رسد حل بحران آب و محیط‌زیست از اولویت‌های اصلی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری کشور نباشد، چون تاکنون هیچ اشاره‌ای به این بحران‌ها در اظهارنظر آنها نشده است. درحالی‌که شرایط موجود حتی رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست را نیز مطالبه‌گر کرده و عیسی کلانتری گفته است، «مسئولان کشور باید نسبت به تصمیماتی که منجر به تخریب محیط‌زیست در 4دهه اخیر شده است پاسخگو باشند.» بنابراین ضروری است تا پیش از عیان شدن مطالبه‌گری مردم در موضوع حل بحران‌های محیط‌زیستی چاره‌اندیشی شود. بدین‌ترتیب، با توجه به وقوع ابربحران خشکسالی هواشناسی، هیدرولوژی، کشاورزی و اقتصادی که در آینده نزدیک، منجر به افزایش بیکاری، فقر، اختلاف طبقاتی، تخصیص ناعادلانه آب و نهایتا تنش آب در ایران می‌شود، رئیس‌جمهور آینده از همین حالا برای ابربحران محیط‌زیستی ایران تدبیر و چاره‌اندیشی کند.