برندگان و بازندگان مهاجرت برای کار

در شرایطی که میانگین نرخ بیکاری کل کشور تک‌رقمی شده و کمتر از 10درصد است، نرخ بیکاری جمعیت مهاجران بین استانی بالاتر از 13درصد ثبت شده و نشان می‌دهد که لزوماً مهاجرت جویندگان کار باعث حل مشکل آنها نشده است.
به گزارش همشهری، مهاجرت برای کار از مناطق کمتر توسعه‌یافته به مناطقی که ظاهراً توسعه مساعدتری داشته‌اند، در بسیاری موارد با شکست مواجه می‌شود و گاه به بحران‌زایی در مقصد می‌انجامد. آمارهای وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد بخت موفقیت مهاجران در همه استان‌های کشور برابر نیست و در مقابل استان‌هایی که بازار کار مساعدتری نسبت به سایر استان‌ها دارند، در برخی استان‌ها شرایط برای اشتغال مهاجران به‌شدت نامساعد است؛ تا جایی که حتی احتمال بیکارماندن مهاجران به‌مراتب بالاتر از سایر استان‌هاست.

نقشه مهاجرت نیروی کار
نتایج طرح آمارگیری نیروی کار نشان می‌دهد که از سال1396 روند مهاجرت نیروی کار در ایران نزولی بوده و هرسال افراد کمتری نسبت به سال قبل برای یافتن کار دست به مهاجرت زده‌اند. بررسی‌های مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار نشان می‌دهد که در سال1398 بالغ بر 636هزار نفر در داخل کشور به‌صورت درون‌استانی و بین استانی و حتی از خارج از کشور به داخل مهاجرت داشته‌اند که این تعداد در مقایسه با 711هزار نفر در سال97 حدود 10.5درصد و در مقایسه با 684هزار نفر در سال96 حدود 6.9درصد کمتر است. از زاویه‌ای دیگر، در سال98 حدود 48.7درصد مهاجرت‌های در سن کار معادل 259هزار نفر، به مهاجرت درون‌استانی اختصاص داشته، حدود 48.3درصد معادل 257هزار نفر مربوط به مهاجرت برون‌استانی بوده و همچنین 3درصد مهاجرت معادل 16هزار نفر به ورود افراد از خارج به داخل مربوط بوده است.
بررسی ترکیب مهاجران حاکی از این است که شتاب کاهش مهاجران در سن کار کمتر از کاهش تعداد کل مهاجران بوده و به‌عبارت‌دیگر نسبت مهاجران در سن کار نسبت به‌کل مهاجران، برخلاف اصل مهاجرت روند صعودی داشته؛ به‌گونه‌ای که این نسبت از 82.1درصد در سال96 به 83.7درصد در سال98 افزایش یافته است. نکته دیگر اینکه در این دوره زمانی نسبت مردان مهاجر به ‌کل مهاجران با کاهش مواجه بوده و در مقابل سهم زنان مهاجر افزایش یافته است. براساس آمارها، طی سال‌های 1396 تا 1398 سهم مردان نسبت به‌ کل مهاجران از 58.7درصد به 55.2درصد رسیده و مابه‌ازای آن با افزایش سهم زنان مهاجر از 41.3 به 44.8 جبران شده است.

شانس اشتغال مهاجران
از مجموع 533هزار نفر مهاجر در سن کار در سال98 حدود 38.3درصد معادل 204هزار نفر در استان مقصد مشغول به کار شده‌اند؛ اما 71هزار نفر معادل 13.2درصد باوجود تمایل به اشتغال، بیکار مانده‌اند. با توجه به اینکه از مجموع مهاجران در سن کار، 258هزار نفر معادل 48.4درصد غیرفعال بوده‌اند، نرخ مشارکت مهاجران حدود 41.6درصد بوده که تفاوت چندانی با نرخ مشارکت کل کشور ندارد؛ اما نرخ بیکاری این افراد در مقایسه با نرخ بیکاری حدود 10درصدی کشور، 3.2درصد بالاتر از میانگین کشوری است. همچنین آمارها نشان می‌دهد که در دوره زمانی مورد بررسی، سهم مهاجران شاغل در استان مقصد روند نزولی داشته و در مقابل، سهم مهاجران بیکار در استان مقصد افزایشی بوده است. این آمارها نشان می‌دهد به‌طور میانگین، مهاجرت برای یافتن کار لزوماً منجر به بهبود شرایط شغلی مهاجران نشده و این موضوع در مهاجرات بین استانی مصداق بیشتری داشته است؛ به‌گونه‌ای که از 71هزار نفر مهاجر بیکار، 41.8درصد مربوط به مهاجران درون‌استانی و 55.5درصد مربوط به مهاجران برون‌استانی بوده است. البته در مورد مهاجر‌ت‌های بین استانی این نکته قابل‌توجه است که شانس اشتغال مهاجران در میان استان‌های مختلف به‌شدت متفاوت بوده و در برخی استان‌ها نرخ بیکاری مهاجران پایین‌تر از میانگین کشوری ثبت شده و مهاجران برنده شده‌اند.

مهاجرت معکوس در پایتخت
نتایج طرح آمارگیری نیروی انسانی نشان می‌دهد در سال1398، بیشترین تعداد از مهاجران در سن کار کشور، عازم تهران شده‌اند؛ به‌گونه‌ای که این استان 43هزار نفر معادل 16.6درصد از کل مهاجران در سن کار را پذیرفته است. بعد از تهران، استان‌های خراسان رضوی با 20هزار نفر معادل 7.7درصد کل مهاجران در سن کار، گیلان با 19.6هزار نفر معادل 7.6درصد، البرز با 19هزار نفر معادل 7.6درصد و اصفهان با 15هزار نفر معادل 5.9درصد کل مهاجران در سن کار، به‌ترتیب در رتبه‌های دوم تا پنجم فهرست مهاجرپذیرترین استان‌های کشور قرار گرفته‌اند. در مقابل، بررسی استان‌های مهاجر‌فرست نیز از صدرنشینی تهران در مهاجرفرستی حکایت دارد؛ به‌گونه‌ای که در مجموع 26.2درصد از کل مهاجران در سن کار کشور در سال98 معادل 67هزار و 169نفر از استان تهران بوده‌اند و پایتخت با مهاجرت معکوس نیروی کار مواجه شده است. رتبه دوم تا پنجم فهرست مهاجرفرستی در میان استان‌های کشور به‌ترتیب به استان‌های خوزستان با 16هزار نفر معادل 6.3درصد از کل مهاجران در سن کار، کرمانشاه با 15.8هزار نفر معادل 6.1درصد، آذربایجان شرقی با 14هزار نفر معادل 5.3درصد و مازندران با 12هزار نفر معادل 4.6درصد از کل مهاجران در سن کار تعلق گرفته است.