یادداشت
ساماندهی محیط‌های طبیعی شهری
مهرداد مال‌عزیزی-شهرساز
نکته مهمی که در این دوره مدیریت شهری نمود داشته، این است که شهردار تلاش کرده شکل سخت‌افزاری تهران بزرگ را به نرم‌افزاری تبدیل کند. به‌عبارت دیگر، مجموعه مدیریت شهری سعی کرده حجم توده‌های ساختمانی، رفت‌وآمد ترافیکی، آلودگی هوا، ساختمان‌های بلند‌مرتبه و در یک کلام جنجال‌های سخت‌افزاری شهر را کاهش دهد و به نرم‌افزا‌ر‌های آرام شهری تبدیل کند. پروژه پهنه جنوبی دریاچه چیتگر و اتصال آن به فضای جنگلی بوستان چیتگر نمونه همین اقدامات است که می‌توان این توده بزرگ را قبل از اینکه توسط توده‌های ساختمان و پهنه‌های مسکونی اشغال شود، نجات داد. چنین رویکرد و تفکر و نوع نگاه بسیار عالی است اما باید خیلی زودتر این تفکر در مدیریت شهری شکل می‌گرفت و موفق می‌شدیم تهران را از پهنه‌های ساختمانی، مسکونی، جمعیت‌پذیری، تراکم بیش از حد، فضاهای شهری و اتوبان‌ها نجات دهیم و به فضاهای شهروندی تبدیل کنیم. پروژه پهنه جنوبی دریاچه چیتگر در حقیقت ساماندهی محیط‌های طبیعی شهری است در جهتی که شهروندان بتوانند از آنها بهره‌برداری کنند و اساسا طرح‌های ساماندهی محیط‌های طبیعی شهری جزو پروژه‌های موفق دنیا محسوب می‌شوند. به‌ویژه در شهرهایی که به سمت جمعیت و کار و فعالیت سوق داده می‌شوند، بهترین طرح تفصیلی این است که شدت این تراکم‌‌ها کم شود. اگر بخواهیم به‌گونه‌ای دیگر ارزیابی کنیم، باید گفت که در شهرهای بزرگی چون تهران توده‌گذاری هنر محسوب نمی‌شود و آزاد‌سازی محیطی، هنر شهری است که در این دوره، مدیریت شهری به‌خوبی این هنر را به نمایش گذاشت.
در دوره‌های گذشته مدیریت شهری، توده‌گذاری در منطقه22 به اوج خود رسید و این منطقه که قرار بود منطقه طبیعی پایتخت باشد و اجرای طرح‌های پیوستن بوستان جنگلی چیتگر به دریاچه شهدای خلیج‌فارس، شهر فراغتی و بازی هزار‌هکتاری تهران و تمام محیط طبیعی، جنگل‌کاری و فیلتر هوای شمال غرب تهران در آن پیش‌بینی شده بود، اما شدت توده‌گذاری در اطراف دریاچه و جنگل چیتگر در دوره مدیریت گذشته اوج گرفت تا حریم این منطقه به گرمدره نزدیک شد و فاجعه بزرگ برای منطقه و غرب تهران رقم خورد. همچنین نباید فراموش کرد چنین پروژه‌هایی هر‌چند فی‌نفسه ارزشمند هستند اما اجرای موفق آن در گرو همراهی و همکاری شهروندان است؛ چرا‌که هر پروژه‌ای در شهر بدون نهادینه‌کردن نقش تشکل‌های مردم‌نهاد و شهروندان شهر امکان‌پذیر نیست در نتیجه اصول شهرسازی این است که در همه رویکردهای شهرداری باید شهروند نقش فیزیکی داشته باشد.