روایتی از تفکر به 2 زبان

فرحناز دبلشکی- مترجم

نام برنده نهایی «جایزه بین‌المللی من‌بوکر» قرار است در مراسمی در تاریخ 2ژوئن (12خرداد) اعلام شود. برنده نهایی از میان برترین آثار جهانی ترجمه‌شده به زبان انگلیسی انتخاب خواهد بود. جایزه 50هزار یورویی بوکر بین‌المللی نیز به‌طور مساوی میان نویسنده و مترجم اثر برگزیده تقسیم خواهد شد. برای نخستین‌بار در تاریخ جایزه بین‌المللی من‌بوکر نامزدهایی به فهرست نهایی راه یافته‌اند که آثارشان ترکیبی از داستان و ناداستان است و در واقع عناصری از این‌دو را در آثارشان ترکیب کرده‌اند. فهرست نهایی نامزدهای دریافت جایزه بین‌المللی من‌بوکر را هیأت داوران این جایزه، از میان 125کتاب برگزیده‌اند. دیوید دیوپ و آنا موسچوواکیس نویسنده و مترجم کتاب «شب‌ها ‌همه خون‌ها سیاه است» در میان نامزدهای نهایی جایزه بوکر بین‌المللی 2021 قرار گرفته‌اند. سایت بوکر اخیرا گفت‌وگویی با این 2 چهره ادبی انجام داده که در پی می‌خوانید.

کتاب شب‌ها ‌همه خون‌ها سیاه است را در یک جمله توصیف کنید.
دیوید دیوپ: همه خون‌ها سیاه است، داستان دوستی دو کشاورز آفریقایی جوان را روایت می‌کند که حوادث روزگار آنها را به جنگ میان کشورهای صنعتی (جنگ جهانی اول) کشانده است. خشونت و سبعیت این جنگ تاثیر مخربی بر روح و روان و رفتار این دو می‌گذارد و باعث می‌شود این دو از انسانیت و هویت انسانی‌شان فاصله بگیرند. در نهایت این دو ناگزیر به کندوکاو گسترده برای بازیافتن انسانیت را دست رفته‌شان می‌شوند.
به‌ نظرتان چقدر روایت داستان‌های متفاوت‌تر از روایات رایج درباره جنگ جهانی اول اهمیت دارد؟
دیوید دیوپ: هدف من از نگارش کتاب همه خون‌ها سیاه است، فراهم کردن فضایی برای حضور مخاطبان داستان در ذهن این دو آفریقایی جوان و هم‌ذات‌پنداری با وضعیتی که این دو در آن قرار داشتند، بود. در واقع هدف من این بود که ذهن مخاطبانم را به‌صورت بی‌واسطه و مستقیم با تجربه جنگ درگیر کنم. تکنیک بیان افکار و برداشت‌های شخصیت داستان به من این امکان را داد که بتوانم صدای درونی این مردان را که مانند همه برادران جنگجوی آفریقایی خود در عصر استعمار فرانسه، در جایی شنیده نمی‌شد، به گوش همگان برسانم.
منتقدانی که کتاب را خوانده‌اند، از ارتباط روایت داستان همه خون‌ها سیاه است با سنت داستان‌سرایی شفاهی سخن گفته‌اند، آیا در زمان نگارش این کتاب شما نیز چنین هدفی را در سر داشتید؟
دیوید دیوپ: نمی‌خواستم آلفا اندیایه، شخصیت اصلی داستان یک فرانسوی زبان باشد. من تفکرات وی را به زبان فرانسه ترجمه کردم. اما همچنین می‌خواستم با استفاده از ریتم زبانی به مخاطبم این مسئله را القا کنم که آلفا در واقع به زبان وولوف یکی از زبان‌های رایج در سنگال، فکر می‌کرد. مانند هر زبان دیگری، زبان وولوفی نیز ریتم و الگوهای خاص کلامی خود را دارد. من ریتم این زبان را از طریق تکرار برخی از جملات و ساختارها به زبان فرانسه منتقل کردم. ساختار زبانی خاص« همه خون‌ها سیاه» است، چالش بزرگی برای مترجم کتابم، آنا موسچوواکیس بود اما او توانست با موفقیت کامل از پس این چالش بربیاید. او در واقع توانست همین ریتم زبانی را که من می‌خواستم به خواننده القا کنم در زبان انگلیسی نیز باز تولید کند. بنابراین خواننده انگلیسی زبان نیز می‌تواند متوجه تسلط صدای آفریقایی در این رمان نیز شود.
آنا چه حسی از انتخاب خود در میان گزینه‌های نهایی جایزه بوکر بین‌المللی 2021 دارد؟
آنا موسچوواکیس: من خیلی خوشحالم که مردم این کتاب را با لذت می‌خوانند و امیدوارم که قرار گرفتن کتاب در فهرست نهایی برندگان بوکر بین‌المللی خوانندگان بیشتری را ترغیب به خواندن رمان همه خون‌ها سیاه است، کند. همیشه به‌عنوان یک مترجم در مواجهه با یک اثر جدید خود را در نقش یک مبتدی می‌بینم. از اینکه نامم در فهرستی جای گرفته که نام‌هایی در آن وجود دارد که من همواره آنان را تحسین می‌کرده‌ام بسیار خوشنود و هیجان زده‌ام.