دانش‌آموزان منطقه ۲۰ در مسابقات کشوری نجوم خوش درخشیدند
ستارگان آسمان ری
رابعه تیموری
نوجوانند و در تحصیل علم راه درازی در پیش دارند، اما در حالی که بسیاری از بزرگسالان از سواد نجومی بهره‌ای ندارند، آنها به‌عنوان یک شهروند امروزی سعی می‌کنند درباره راز و رمز آسمان اطلاعات جامعی به دست آورند.
عضویت این دانش‌آموزان در مرکز نجوم پژوهش‌سرای زکریای رازی مسیر کسب سواد نجومی را برایشان هموار کرده و باعث شده در میان نوجوانان علاقه‌مند به علم نجوم کشور سرآمد باشند. منجمان نوجوان مرکز پژوهش‌سرای رازی شهرری در مسابقات نجوم پژوهش‌سراهای کشور خوش درخشیده و جزو افراد برگزیده این مسابقات شده‌اند.
- «ریحانه بختیاری» و «مریم ذوالقدر» /سیر تا پیاز انبساط کیهانی
هر دو از دانش‌آموزان دبیرستان دوره دوم فرزانگان حضرت زینب(س) هستند. همکلاسی بودن آنها باعث شد به علائق مشترک خود در علم کیهان‌شناسی پی ببرند و برای شرکت در مسابقات نجوم پژوهش‌سراهای کشور یک تیم پژوهشی تشکیل دهند.
«ریحانه بختیاری» و «مریم ذوالقدر» در این مسابقات مقاله‌ای ارائه کردند که در آن مطالب تازه و خاصی درباره «انبساط کیهانی» بیان شده است. دختران پژوهشگر اهل ری در مقاله خود نظریه‌های مختلف دانشمندان در مورد چگونگی شکل‌گیری جهان را موشکافانه بررسی و نقاط ضعف و قوت این نظریه‌ها را بیان کرده‌اند.
آنها در مقاله خود منابع علمی معتبری را مرجع قرار داده و از راهنمایی استادانی مانند «حسین مصحفی» و «غلامحسین رستگارنسب» استفاده کرده‌اند.
ریحانه می‌گوید: «آینده دنیا به علم نجوم وابسته است و این علم در مسیر پیشرفت قرار دارد.» بختیاری در المپیاد نجوم هم شرکت کرده و دوست دارد در دانشگاه فرصت بیشتری برای تحقیق و پژوهش در مسائل نجومی داشته باشد.
او می‌گوید: «در دبیرستان‌های دوره دوم و به‌ویژه مدارسی مانند مدرسه ما که جزء مدارس خاص است، روی کنکور تمرکز دارند و به فعالیت‌های پژوهشی کمتر اهمیت می‌دهند، ولی حضور استاد رستگارنسب در کادر آموزشی دبیرستان سبب شد ما در کنار آموزش دروس تئوری به فعالیت‌های پژوهشی بپردازیم.»
این دو اردوهای رصدی پژوهش‌سراهای بصیرت و رازی را که برای دانش‌آموزان برگزار شد، در علاقه خود به علم فرازمینی نجوم مؤثر می‌دانند.
- «علی همامی» /شب‌ها به آسمان دیدنی دسترسی نداریم
موضوع جذاب یک فیلم مستند که در ۱۰ سالگی دیده بود، سال‌ها ذهنش را مشغول کرده بود. فیلم درباره عجایب کهکشان و ستاره‌ها بود و این موضوع برای «علی همامی» تازگی داشت. همین کنجکاوی تا کلاس هفتم با علی همراه بود و وقتی مدرسه از دانش‌آموزان خواست برای مسابقات پژوهشی دانش‌آموزان استان تهران مقاله علمی تهیه کنند، او موضوع «وجود آب در ماه» را انتخاب کرد تا به این بهانه در مورد اسرار کهکشان بیشتر پرس‌وجو کند. حاصل این تحقیق مقاله پروپیمانی بود که مقام اول مرحله استانی مسابقات را برای همامی به ارمغان آورد.
برنامه بازدید دانش‌آموزان از پژوهش‌سرای رازی که مدرسه تدارک دیده بود، مقدمه‌ای برای رفت‌وآمد همامی به پژوهش‌سرا بود، اما در این رفت و آمدها با «غلامحسین رستگارنسب» مربی مرکز نجوم پژوهش‌سرا، آشنا شد. علی همامی در مقطع دبیرستان در مدرسه استعدادهای درخشان شهید بهشتی پذیرفته شد و رستگارنسب از معاونان پژوهشی مدرسه بود.
تشویق‌های او همامی را بیشتر دلبسته عالم کهکشان و ستاره‌ها کرد. منجم‌باشی جوان در مسابقات نجوم پژوهش‌سراهای کشور مقاله جامع و جالبی درباره «سیاه‌چاله‌ها» ارائه کرده که اطلاعات مشابه آن در سایت‌های علمی داخلی به‌ندرت پیدا می‌شود. تازگی و جامع بودن اطلاعات مقاله، مقام برتر این مسابقات را برای دانش‌آموز پژوهشگر مدرسه شهید بهشتی به ارمغان آورده است. علی همامی دلش می‌خواهد در آینده در کنار ادامه تحصیل در رشته‌های مرتبط با رشته ریاضی فیزیک، به تحقیق در علم کیهان‌شناسی بپردازد و در رفع ابهامات این علم سهمی داشته باشد.
او از در دسترس نبودن امکانات مراکز نجوم شهرری گلایه دارد و می‌گوید: «در رصدخانه‌ها و مراکز نجوم ری امکانات مناسبی وجود دارد، ولی در همه ساعات شبانه‌روز و به‌ویژه در شب که آسمان دیدنی است، به این ابزارها دسترسی نداریم.» همامی قدردان کمک‌های استاد راهنما و مربیان مدرسه‌اش است که در رسیدن به این موفقیت او را همراهی کردند.
- «زینب بهرامی» و «حنانه صادقی» /شاهکار منجم ری را به‌روز کردیم
«زینب بهرامی» آرزو دارد روزی به فضا سفر کند و سیارات دیگر را از نزدیک ببیند. او دانش‌آموز درسخوانی است، اما ترجیح می‌دهد به جای نشستن سر کلاس درس‌های تئوری، با همکلاسی‌هایش یک گروه تحقیقاتی راه بیندازد و با آنها به پژوهش و بحث‌های علمی بپردازد.
«حنانه صادقی» در مسابقات نجوم پژوهش‌سراهای کشور هم‌گروه بهرامی بوده است. سردرآوردن از فرمول‌ها و روش‌های پیچیده رشته ریاضی فیزیک و کلنجار رفتن با عجایب علم نجوم تنها توانایی صادقی نیست و در سخنوری و فن بیان هم مهارت دارد. او از دوره راهنمایی در مسابقات و رقابت‌های تحقیقاتی و پژوهشی مختلف شرکت کرده و در مسابقات جابربن‌حیان، جشنواره خوارزمی و دوره گذشته مسابقات نجوم پژوهش‌سراها تا مراحل استانی پیش رفته است.
زینب و حنانه برای شرکت در بخش دست‌سازه مسابقات نجوم پژوهش‌سراهای کشور، دستگاه «ذات اشعبتین» را که «خضر خجندی رازی» ساخته، به‌روز کرده و دستگاهی متناسب با نیازهای منجمان امروزی ارائه داده‌اند. ذات الشعبتین وسیله‌ای برای اندازه‌گیری فاصله اجرام آسمانی است و خجندی رازی منجم و ستاره‌شناس نامدار ری است که هزار سال پیش نخستین رصدخانه مجهز ری باستان را بنا کرده است. زینب و حنانه طرح اصلی دستگاه ذات الشعبتین خجندی رازی را تغییر داده و دستگاهی کوچک، سبک، تاشو و قابل حمل ساخته‌اند تا برای منجمان جوان ابزاری کاربردی باشد.
موجود نبودن منابع مناسب از مهم‌ترین مشکلات زینب و حنانه برای ساخت این دستگاه بوده و مجبور شده‌اند نثرهای قدیمی را به فارسی روان امروزی ترجمه کنند. دانش‌آموزان خلاق پایه یازدهم دبیرستان نمونه دولتی عاشورا در هر مرحله از مسابقات نجوم پژوهش‌سراهای کشور اختراع خجندی رازی را به شکل و طرحی متفاوت ارائه داده‌اند که یک سر و گردن از مرحله قبل پیشرفته‌تر بوده و مقام دوم مرحله کشوری مسابقات را برای آنها به ارمغان آورده است.
این دوستان صمیمی در بخش مقاله هم پژوهشی با موضوع «جایگاه نمادهای صورت‌های فلکی ذات البروج در هنرهای تجسمی، سفالگری و فرشبافی ایران» انجام داده‌اند که ناگفته‌های شنیدنی و جذابی در آن بیان شده است. حنانه و زینب رفتار دلگرم‌کننده و بامحبت رستگارنسب، مربی مرکز نجوم پژوهش‌سرای رازی را باعث تشویق خود برای به سرانجام رساندن طرح پژوهشی‌شان می‌دانند.
- مروج و مربی برتر علم ستاره‌شناسی
غلامحسین رستگارنسب/دبیر بازنشسته
«غلامحسین رستگارنسب» به‌عنوان مربی مرکز نجوم پژوهش‌سرای رازی، در موفقیت شاگردانش نقش بسزایی داشته است. رستگارنسب از دبیران بازنشسته آموزش و پرورش شهرری است که به دلیل علاقه به علم ستاره‌شناسی از نوجوانی به آموختن و کسب تجربه در دانش نجوم پرداخته است. دبیر قطب نجوم شهرستان‌های استان تهران در کنار شغل آموزگاری، برای معرفی زیبایی‌های علم نجوم به نسل امروز زحمات زیادی کشیده و با تلاش‌های او مرکز نجوم پژوهش‌سرای رازی شهرری از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۲ به‌عنوان قطب نجوم کشور شناخته می‌شد.
پس از بازنشستگی رستگارنسب در سال ۱۳۹۲، عنوان قطب نجوم کشور از ری گرفته و به استان خراسان رضوی اعطا شده است. رستگارنسب اکنون دوران بازنشستگی را به تحقیق و آموزش در کانون نجوم پژوهش‌سرای رازی می‌گذراند. این معلم اهل ری به پاس زحمات خود در ترویج علم نجوم عناوین زیادی مانند کارشناس مسئول برتر پژوهش‌سراهای کشور، نخبه علمی شهرستان ری و... را کسب و لوح ویژه نهمین جشنواره ترویج علم کشور را دریافت کرده است.
در همینه زمینه :
