زهرا رستگارمقدم ـ روزنامه‌نگار
شاید بتوان گفت حمایت از مردم، هنگام بیکاری، بیماری، ازکارافتادگی، سالمندی و فوت از مهم‌ترین اهداف و مؤلفه‌های نظام تأمین اجتماعی باشد. پرداخت مزایا به شکل مستمری نیز یکی از ابزارهای تحقق این هدف است. برای این منظور، افراد در دوران اشتغال خود حق بیمه پرداخت می‌کنند تا از منافع آن، هنگام ناملایمت‌های اقتصادی و اجتماعی بهره‌مند شوند. اما کفایت مزایای پرداختی در طول زمان همیشه با مخاطراتی همراه بوده؛ عواملی چون تورم که هزینه زندگی را افزایش داده و همزمان، قدرت خرید مستمری بگیر را کاهش می‌دهد. از این‌رو تعدیل و همسان‌سازی مستمری‌ها همواره مهم است. این همسان‌سازی در سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته. اما چه مسیری را طی کرده و اکنون در چه وضعیتی است؟
همسان‌سازی در سال‌های اخیر
در سال 1399با تصویب مجلس و تأیید هیأت وزیران، مقرر شد تا ۳۷ هزار میلیارد تومان از سهام دولتی در اختیار سازمان تأمین اجتماعی قرار گیرد. این مصوبه اکنون مراحل پایانی را طی کرده و تا روز‌های آتی به مالکیت سازمان درمی‌آید. از سویی بنا بر بند (و) تبصره ۲ قانون بودجه سال ۱۴۰۰، زمینه تامین حدود ۸۹ هزار میلیارد تومان از مطالبات معوق سازمان تأمین اجتماعی از دولت فراهم شده تا در قالب سهام در اختیار این سازمان قرار بگیرد. هرچند سازمان تأمین اجتماعی اجرای قانون همسان‌سازی حقوق بازنشستگان را موکول به تعیین همه این سهام و فروش آن نکرد و تلاش کرد از محل منابع موجود، همسان‌سازی را اجرایی کند. مرحله اول همسان‌سازی حقوق‌ها سال گذشته انجام شد و مرحله دوم در فروردین‌ماه امسال. هرچند این کار با نواقصی نیز همراه بود. در اردیبهشت‌ماه نیز مرحله دوم اجرای همسان‌سازی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی با اصلاحاتی اجرایی می‌شود.
وضعیت کنونی همسان‌سازی
پایه حقوق در سال 1400حدود یک میلیون و 200هزار تومان افزایش یافته است. از سویی، حداقل حقوق نیز حدود همین عدد رشد کرده و در نهایت به 4میلیون و 200هزار تومان رسیده است. نزدیک به ۱۴ میلیون خانوار، بیمه‌پرداز تحت پوشش بیمه تأمین‌اجتماعی قرار دارند که با اعضای خانواده، ۳۷ میلیون نفر خواهند شد. در این سازمان همچنین ۴ میلیون نفر مستمری‌بگیر وجود دارد که با اعضای خانواده، حدود ۷ میلیون نفر می‌شوند. بنابراین جمعا ۴۵ میلیون نفر تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی قرار دارند. از آنجایی که در سال‌های گذشته حقوق کارگر و بازنشسته با دلیل تورم‌های پیش‌آمده، از حقوق‌های جاری فاصله زیادی گرفت، توافقاتی بین کانون عالی بازنشستگان کشور و سازمان تأمین‌اجتماعی برای همسان‌سازی انجام شد تا سالانه ۱۶ هزار میلیارد تومان بابت همسان‌سازی حقوق بازنشستگان اختصاص یابد و برای 2 سال 32هزار میلیارد تومان دولت به تأمین اجتماعی بپردازد. در توافق نهایی حتی این موضوع مطرح شد که ۷۵ درصد عقب‌افتادگی‌ها، به همه بازنشستگان پرداخت شود؛ چه کسانی که 4سال پیش بازنشسته شده بودند و چه کسانی که دهه 60بازنشسته شد‌ه‌اند. از همین رو امسال حدود 45هزار میلیارد تومان برای همسان‌سازی منابع اختصاص یافت. پایه حقوق بازنشستگان سال ۹۹، یک میلیون و ۹۰۰ هزار تومان بود که در این سال به ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان رسید؛ رقمی نیز برای حق مسکن و حق بن خواربار اضافه شد.
دعوا سر چه بود؟
سازمان تأمین اجتماعی در این‌باره مخالفت‌هایی داشته است. در اینکه حقوق بازنشستگان حداقلی بوده و باید افزایش پیدا کند، شکی نیست. اکبر شوکت، عضو هیأت امنای سازمان تأمین‌اجتماعی در این‌باره می‌گوید: «ماهانه ۳هزارو ۵00 تا ۴هزار میلیارد تومان هزینه اجرایی‌شدن همسان‌سازی است. در طول سال این مبلغ به حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد و اگر دولت بموقع منابع و سهام مربوط به این قانون را به تأمین اجتماعی پرداخت نکند، به‌طور حتم با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد و مجبور هستیم برخی از دارایی‌های خود را برای پرداخت حقوق بازنشستگان واگذار کنیم. افزایش حقوق‌ها باید در شورای‌عالی کار انجام شود تا پایه حقوق افزایش یابد. تأمین اجتماعی مجبور شده با فروش اموال خود متناسب‌سازی را اجرا کند و هرسال مبلغ افزایش می‌یابد. این رقم پس از چند سال به 100هزار میلیارد تومان می‌رسد.»
کجای راهیم؟
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه درباره آخرین وضعیت دائمی‌شدن همسان‌سازی حقوق بازنشستگان می‌گوید: این لایحه در سازمان برنامه و بودجه درحال نهایی‌شدن است و به دولت می‌رود و تلاش می‌شود قبل از اتمام کار دولت، به‌صورت قانون از مجلس تحویل بگیریم. مصطفی سالاری، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی نیز با صدور بخشنامه‌ای به واحدهای اجرایی این سازمان در سراسر کشور نحوه اجرای افزایش حقوق بازنشستگان در سال ۱۴۰۰ را ابلاغ کرد. براساس بخشنامه صادر‌شده از ابتدای سال‌جاری همه مستمری‌های بازنشستگی، ازکارافتادگی و بازماندگان مشمول قانون تأمین‌اجتماعی که تا پایان سال ۱۳۹۹ برقرار شده، به‌ترتیب برای دریافت‌کنندگان تا حداقل مستمری، به میزان ۳۹درصد و برای سایر سطوح بالاتر از حداقل مستمری به میزان ۲۶درصد به‌علاوه مبلغ ثابت ۲۴۸ هزار و ۳۵۵ تومان افزایش پیدا می‌کند. احکام افزایش مستمری از طریق سامانه es.tamin.ir در اختیار افراد قرار گرفت. البته بخشنامه متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی هم به واحدهای اجرایی این سازمان ابلاغ شده است. در سال ۱۴۰۰ بازنشستگان ۹۹ هم برای مرحله دوم متناسب‌سازی شامل می‌شوند.
بیم و امیدها
علی بابایی کارنامی، سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی می‌گوید که تا امروز ۷۵درصد از همسان‌سازی حقوق بازنشستگان انجام شده و ۲۵درصد باقی‌مانده نیز انجام خواهد شد؛ «در بودجه‌ریزی‌هایی که خواهیم داشت، این موضوع را درنظر می‌گیریم تا به‌صورت کامل اجرایی شود.»
تأمین اجتماعی امیدوار است در این راه شرکت‌هایی به این سازمان واگذار شوند که با کیفیت بوده تا سازمان بتواند آنها را وارد بورس کند و به سوددهی برسد. با توجه به اینکه شرایط این سازمان هم‌اکنون بحرانی است، نمی‌تواند منتظر سوددهی شرکت‌های ورشکسته یا کم‌بازده باشد. به همین دلیل درخواست آنها این است که سهام شرکت‌های سودده به این سازمان واگذار شود.
گفته می‌شود که در سال ۸۸، ۸۰هزار تومان به‌صورت جداگانه برای همسان‌سازی به حقوق بازنشستگان اضافه شد؛ زمانی که پایه حقوق ۳۰۰ هزار تومان بود. درحالی‌که همچنان این ۸۰ هزار تومان به بازنشستگان پرداخت می‌شود و این رقم خلاف گذشته ارزشی ندارد. بنابراین بازنشستگان اصرار دارند مبلغی که برای همسان‌سازی به آنها اضافه می‌شود، در احکام حقوقی‌شان دیده شود تا در سال‌های بعد ارزش آن حفظ و باعث افزایش حقوق‌شان شود.
برابری به قیمت روز
همسان‌سازی حقوق بازنشستگان در چند سال اخیر چه مراحلی را طی کرده است؟
در همینه زمینه :
