انتخابات، پس از یک دهه جنگ

جامعه سوریه بار دیگر برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری آماده می‌شود؛ انتخاباتی با 3نامزد اصلی که نام یکی از مخالفان دولت اسد، محمود مرعی نیز در میان آنها دیده می‌شود. پیش از این در مهلت ثبت‌نام بیش از 50فعال سیاسی، ازجمله 7زن برای شرکت در رقابت‌های سیاسی نام‌نویسی کرده بودند اما دادگاه عالی سوریه تنها صلاحیت 3تن را برای رقابت نهایی تأیید کرد. به این ترتیب بشار اسد، محمود مرعی و عبدالله عبدالله تا تاریخ 24اردیبهشت‌ماه فرصت دارند برای افزایش سبد رأی خود در انتخابات تبلیغات داشته باشند. این دومین انتخابات سوریه پس از بحران نظامی این کشور از سال 2011تا‌کنون به‌حساب می‌آید. اگرچه رسانه‌های دولتی سوریه تأیید صلاحیت محمود مرعی برای شرکت در انتخابات را نشانه‌ای از رقابتی بودن آن می‌دانند اما با توجه به فضای داخلی این کشور از هم‌اکنون می‌توان پیش‌بینی کرد پیروز اصلی انتخابات با فاصله رأی بسیار بالا، بشار اسد خواهد بود. بشار فرزند حافظ اسد، مؤسس نظام کنونی سوریه است که از سال 2000 تا‌کنون قدرت را به‌طور بی‌وقفه در اختیار داشته است. تمام اینها در حالی است که برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری محدود به مناطق تحت سیطره دولت بوده و بر این اساس، در مناطق زیرنظر شبه‌نظامیان کرد یا استان ادلب انتخاباتی برگزار نخواهد شد. از سوی دیگر و بر مبنای قانون اساسی سوریه، فرایند اخذ رأی از شهروندان سوریه‌ای خارج از این کشور طی روزهای گذشته به‌تدریج آغاز شده است.

سناریوهای پس از انتخابات
آخرین انتخابات ریاست‌جمهوری سوریه به سال 2014بر می‌گردد؛ هنگامی که تنها یک سوم از خاک این کشور در اختیار دولت قانونی قرار داشت. در آن زمان، بشار اسد موفق شد با کسب بیش از 88درصد آرا مجددا به‌عنوان رئیس‌جمهور سوریه انتخاب شود. حالا شرایط به کلی تغییر کرده است؛ به‌گونه‌ای که دیگر تنها یک چهارم از خاک سوریه، خارج از محدوده کنترل ارتش قرار دارد. اگرچه موقعیت نظامی و امنیتی دولت سوریه نسبت به سال 2014بهبود چشمگیری داشته، اما در عین حال اقتصاد این کشور شاهد بحرانی بی‌سابقه است؛ بحرانی که حتی در اوج دوران جنگ (سال‌های 2013تا2018) نیز مانند وضعیت فعلی این کشور نبوده است. نمود این بحران را می‌توان در سقوط تاریخی قیمت لیر مقابل دلار، عدم‌دسترسی دولت به منابع سوخت کافی، افزایش فشار تحریم‌های آمریکا و کوچک شدن سفره مردم سوریه مشاهده کرد. بر این اساس در درجه اول به‌نظر می‌رسد انتخابات سوریه (با احتمال پیروزی بشار اسد) هیچ تغییر مهمی در وضعیت اقتصادی کشور ایجاد نخواهد کرد. روزنامه القدس العربی در این‌باره می‌نویسد: دولت بایدن برخلاف پرونده‌های یمن، ایران یا حتی فلسطین، هنوز هیچ واکنش مهمی نسبت به پرونده سوریه از خود نشان نداده است. این به‌معنای تداوم سیاست محاصره و تحریم است. به‌عبارت دیگر، مناطق نفتی سوریه همچنان در اختیار شبه‌نظامیان کرد باقی مانده و گشایشی هم در تحریم‌ها حاصل نخواهد شد. به این ترتیب در آینده نزدیک، نه راهی برای ورود سرمایه‌های خارجی به سوریه وجود ندارد و نه امکانی برای افزایش صادرات این کشور به خارج.
اما در مقابل برخی تحلیلگران معتقدند انتخابات سوریه درصورتی که با مشارکت قابل‌قبول مردمی همراه باشد می‌تواند به نقطه عطفی در گشایش‌های سیاسی و بین‌المللی برای دمشق تبدیل شود. عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رأی الیوم در این‌باره می‌نویسد: مشارکت مردمی و پیروزی اسد با رأی بالا ممکن است خون تازه‌ای در رگ‌های مذاکرات ژنو به جریان بیندازد؛ مذاکراتی که قرار است سرنوشت نظام سیاسی آینده سوریه را با حضور دولت فعلی، نمایندگان گروه‌های مخالف و سازمان ملل تعیین کند. این مذاکرات از اواسط دولت ترامپ به‌دلیل انسداد سیاسی در مواضع دولت سوریه و معارضان متوقف شد. حالا اما بار دیگر محافل سیاسی عربی نسبت به از سرگیری این مذاکرات امیدوار شده‌اند؛ آن هم درحالی‌که نشانه‌هایی مهم از بازگشت کشورهایی نظیر عربستان به دمشق و اصلاح روابط با سوریه دیده می‌شود.

مهم‌ترین کشورهای خارجی میزبان انتخابات
بحران نظامی سوریه طی یک دهه گذشته، جامعه‌ای بالغ بر 10میلیون آواره و پناهجوی سوریه‌ای خلق کرده که هم‌اکنون در کشورهای مختلف جهان زندگی می‌کنند. بر این اساس، مشارکت شهروندان خارج نشین در رأی‌گیری، به بخشی مهم و تأثیرگذار از معادله انتخاباتی سوریه تبدیل شده است. سفارت‌ها و کنسولگری‌های سوریه از صبح روز جمعه گذشته فرایند اخذ رأی از شهروندان خارج‌نشین را آغاز کرده‌اند. در این میان، کشورهای مصر، لبنان، امارات، اردن، عراق، الجزایر و کویت شاهد بیشترین میزان ثبت رأی توسط شهروندان سوری بوده‌اند. در سطح اروپا نیز نام کشورهای فرانسه، سوئد و اتریش در صدر این لیست دیده می‌شود. البته این لیست با نقشه پراکندگی پناهجویان سوریه‌ای چندان همخوانی ندارد چرا که بیشترین میزان از شهروندان سوری مقیم خارج هم‌اکنون در 2 کشور آلمان و ترکیه زندگی می‌کنند. علت این ناهمخوانی به مخالفت دولت‌های آلمان و ترکیه با برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری سوریه در خاک این 2 کشور بر می‌گردد. به این ترتیب شهروندان سوریه‌ای حاضر در آلمان یا ترکیه، چاره‌ای جز سفر به سایر کشورها برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری ندارند.

  ضرب و شتم به جرم شرکت در انتخابات
حمله تعداد قابل توجهی از حامیان حزب نیروهای لبنان (راست افراطی مسیحی) به پناهجویان سوریه‌ای که برای شرکت در انتخابات عازم مراکز اخذ رأی بودند به رخدادی خبرساز در جهان عرب تبدیل شد. این حزب که با گرایش‌های نژادپرستانه و مخصوصا ضد‌سوریه‌ای شناخته می‌شود همزمان با آغاز فرایند انتخابات، برای تجمع مقابل مراکز اخذ رأی و اعلام مخالفت با حضور پناهجویان سوریه‌ای در خاک لبنان فراخوان صادر کرد. این تجمع با گذشت ساعاتی به صحنه حملات حامیان حزب نیروهای لبنانی علیه پناهجویان بی‌دفاع سوریه تبدیل شد. اگرچه ارتش و نیروهای امنیتی لبنان تلاش کردند با حضور در صحنه از تعرض به پناهجویان جلوگیری کنند اما گزارش‌های میدانی حاکی از خسارت‌های مالی و جراحت ده‌ها تن از شهروندان سوریه‌ای است. حامیان حزب نیروهای لبنان در جریان این درگیری شعار می‌دادند «اگر اسد را می‌خواهید به کشور خود بازگردید!»