یادداشت
تفکیک میراث‌فرهنگی و گردشگری یک اولویت است
سیدمحمد بهشتی- کارشناس فرهنگی
مهم‌ترین چالش‌هایی که حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری هم‌اکنون با آنها مواجه است و می‌توان از رئیس‌جمهوری آینده رفع آنها را مطالبه کرد در 3 مبحث مهم خلاصه می‌شود.
نخست، تفکیک موضوع میراث‌فرهنگی و گردشگری از یکدیگر در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است. اهمیت موضوع میراث فرهنگی و گردشگری با توجه به بحران آب و چالش‌های محیط‌زیست، طی 8سال آینده آشکار خواهد شد. هم‌اکنون برداشت عوامانه‌ای نسبت به موضوع میراث‌فرهنگی حاکم است که بر اساس آن، میراث‌فرهنگی کشور و آثار تاریخی و فرهنگی تنها سوژه‌های گردشگری برای ایران هستند.
این نگاه عوامانه ناگزیر از تغییر است و نظام مدیریت و برنامه‌ریزی کشور باید از چنین دیدگاهی نسبت به موضوع میراث فرهنگی و گردشگری خارج شود. در این رویکرد رئیس‌جمهوری آینده باید نسبت به تفکیک موضوع میراث‌فرهنگی و گردشگری اهتمام داشته باشد و گردشگری و میراث فرهنگی را تبدیل به دو دستگاه مستقل در زیرمجموعه وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کند.
سطح سازمانی حوزه میراث فرهنگی نیز در این تصمیم نباید از معاونت رئیس‌جمهوری پایین‌تر باشد. چون باید قادر باشد تا در اعمال ماموریت‌های حاکمیتی خود قادر به نه گفتن به افراد و جریان‌هایی باشد که بر پایه منافع کوتاه‌مدت در فعالیت‌های عمرانی کشور دخیل هستند و اقداماتشان منجر به وارد آمدن صدمات جدی به آثار تاریخی می‌شود. تفکیک دو بخش میراث‌فرهنگی و گردشگری و تبدیل این دو به دو دستگاه مستقل اصلی‌ترین توقعی است که می‌توان از رئیس‌جمهوری بعدی داشت.
نکته دیگری که باید به اطلاع رئیس‌جمهوری آینده برسد آن است که هرگاه درآمدهای کشور از سایر محل‌ها، همچون فروش نفت و... کاهش یافت و کشور دچار عسر‌و‌حرج شد، دولت‌ها به یاد صنعت گردشگری می‌ا‌فتند و به‌محض آنکه درآمدهای سایر بخش‌ها نیز افزایش یافت، موضوع گردشگری از دستور خارج و فراموش می‌شود. بدین‌ترتیب نگاه سوداگرایانه به گردشگری حاکم شده است. درصورتی که موضوع گردشگری بیش از ارزش اقتصادی آن، دارای ارزش امنیتی برای کشور است. چون تصویری مناسب از کشور به جهان مخابره می‌کند و می‌تواند در پیشبرد دیپلماسی فرهنگی نقش مهمی ایفا کند. البته که ارزش امنیتی گردشگری آثار اقتصادی هم دارد. درست مثل آنکه گندم کاشته‌اید و کاه هم از آن حاصل می‌شود. در این قیاس اقتصاد گردشگری حکم آن کاه حاصل از کشت گندم را برای کشور دارد. بدین‌ترتیب اگر نظام مدیریت و برنامه‌ریزی کشور اهمیت موضوع گردشگری را به درستی درک کند، نوع رفتار با گردشگری نیز متفاوت می‌شود و گردشگری می‌تواند در اولویت‌های سیاستگذاری کلان در کشور قرار بگیرد. بنابراین گردشگری با توجه به کیفیت مقاصد می‌تواند چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ دیپلماسی کمک حال کشور باشد و رئیس‌جمهوری آینده بهتر است اهتمام جدی به موضوع توسعه کشور با بهره‌گیری از گردشگری کیفی داشته باشد.
توقع دیگری که می‌توان از رئیس‌جمهوری آینده برای اعتلای 2 حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری و حل چالش‌های آن دو حوزه داشت این است که در حوزه میراث‌فرهنگی 3 فعالیت اصلی نسبت به تمامی آثار تاریخی مادی و غیرمادی، ملموس و غیرملموس وجود دارد و آن هم، حفاظت، پژوهش و معرفی است. این 3 فعالیت باید همزمان و توأم با یکدیگر در مورد آثار فرهنگی ایران صورت بگیرد. متأسفانه در شرایط فعلی 3فعالیت حفاظت، معرفی و پژوهش در بخش آثار تاریخی کشور به لحاظ ساختاری، دچار پراکندگی در مدیریت هستند. پس رئیس‌جمهوری آینده باید به حل این مشکل در حوزه میراث فرهنگی نیز اقدام کند.
اما یک خواسته جدی‌تر نیز از رئیس‌جمهوری آینده وجود دارد. حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری دو حوزه تخصصی هستند و رئیس‌جمهوری آینده باید توجه داشته باشد که نباید نسبت به انتخاب وزیر و مسئولان آینده این دو حوزه اینگونه رفتار کند، افرادی را که نتوانسته است کاری را به آنها در دولت بسپارد، صرفا به‌دلیل یک بدهی که به آن فرد دارد و فکر می‌کند که باید بدهی خود را به آن شخص بپردازد به‌عنوان وزیر میراث‌فرهنگی و گردشگری معرفی کند.
